MPSC-PSI-STI-ADO स ट बर २०१७ द ऑ फसस ट ईमस च ल घड म ड रल यबल अक डम, म बई, स ट बर २०१७ अ क १५ म. मन हर प ट ल स थ पक स च लक (Reliable Academy) च ल घड म

प्रतिलिपि

1 द ऑ फसस ट ईमस च ल घड म ड रल यबल अक डम, म बई, स ट बर २०१७ अ क १५ म. मन हर प ट ल स थ पक स च लक (Reliable Academy) च ल घड म ड सर व न

2

3 १. आ तरर य प क त न य म म डळ त २० वष न तर ह द ख सद र प क त नच नव प त ध न श हद ख न अ ब स य य म म डळ त ह द ख सद र दश न ल ल य च सम व श कर य त आल आह. प क त नम य २० वष न तर थमच ह द न य च म पद नवड झ ल आह. नव ज शर फ य न 'पन म प पस ' करण त ल ट च र म ळ अप ठर व य न तर य न प त ध नपद स ड व ल गल. य न नकटच सहक र श हद ख न अ ब स य च प त ध नपद नय त क ल. प क त नच र पत ममन न ह स न य न एक ण ४७ ख सद र न म पद च शपथ दल. य त ल १९ र यम आह त. प क त न य च रह त य सम वय च जब बद र दश न ल ल य य वर ख न य न दल आह. ल ल ह प श न ड टर आह त. स य स ध त त म रप र मथ ल शहर त व यक य यवस य कर त आह त. २०१३ म य त प क त न म लम ल ग-नव झ (प एमएल-एन) प य त कट वर अ पस य क क य त न द स य च ख सद र हण न नवड न आल आह त. PAGE 1

4 शर फ य य म म डळ त स र व ऊज म लय च क रभ र स भ ळण र व ज आ सफ य य कड अ ब स य न परर म लय स प वल आह. प क त न सरक रम य २०१३ प स न क ण प ण व ळ परर म न हत. ह न र ब न खर य त थ ल श वट य परर म ह य. आत प क त नल ह द म य शव य परर म ह मळ ल आह. य प रस ध रत भ रत - भ ट न कर र अ मल त आल य प र, व ण य आ ण स मण य वर भ रत आ ण भ ट न य य त झ ल य नव न व प य कर र ल अ मल त आण य त आल आह आ ण त २९ ज ल २०१७ प स न ल ग झ ल. द ह द श य दर य न म त य प र च ल व य स ठ नयम वल द न कर य त आल आह. क ण य ह तस य द श स बत ह ण य य प र स ठ भ ट न य उ प दन य करम त स मण स ठ कर र त तरत द आह. PAGE 2

5 प रस हव म न कर र त न अम रक च अ धक त म घ र प रस य थ २०१५ म य म य कर य त आल य हव म न कर र त न म घ र घ त अस य च इर द अम रक न स य त र न कळवल आह. प रस कर र त क यम र ह य ब बत प य न अन क ज ग तक न य न मनधरण कर य च य न क ल ह त पण य च य य वर क ह प रण म झ ल न ह. अम रक न प रस कर र त न म घ र घ तल ह खर असल तर ४ न ह बर २०२० पय त अम रक ल य त न प ण पण म घ र घ त य ण र न ह. त पम न व ढ य स क रण भ त ठरण य क ब न उ सज न त च नन तर अम रक च जग त द सर म क आह. प य न प रस हव म न कर र त न म घ र घ य च घ षण क ल त ह य य वर ट क च भ डम र झ ल ह त. क ठम ड म य १५ व BIMSTEC म तर य ब ठक आय जत क ठम ड (न प ळ) य थ १०-११ ऑग ट २०१७ र ज १५ व BIMSTEC च म तर य ब ठक आय जत कर य त आल. ब ठक म य BIMSTEC सद य र म य आप पस त म त य प र कर र तस च आय त श क कम कर य ब बत व ट घ ट य वर चच कर य त आल. PAGE 3

6 बह - य त क व आ थ क सहक य स ठ ब ग लच उपस गर प ढ क र (BIMSTEC) ह ब ल द श, भ ट न, भ रत, न प ळ, ल क, य नम र आ ण थ यल ड य स त द श च सम ह आह. य सर व म ळ आप त ज ख म कम कर य स ठ तस च तस द ल बळकट कर य स ठ आ ण र म य आप त यव थ पन सम वत कर य स ठ य पक प ल वर सव तम सर व न स म यक कर य स ठ एक य सप ठ उपल ध ह ईल. इ डय ड मह सव ज ह सबग म य आय जत भ रत य व त य दन न म त द ण आ क य ज ह सबग मध ल झ ल क रज ट य थ ऑग ट 2017 र ज इ डय ड मह सव आय जत कर य त आल. भ रत य कल च दश न घड वण र इ डय ड मह सव इ डय लब व र आय जत कर य त आल ह त. य स ग परद श आ ण द ण आ कन-भ रत य कल क र व र स ग त आ ण न य कल च दश न कर य त आल. PAGE 4

7 न ह बरम य भ रत-च नच थम IMMSAREX स गर सर व आय जत ह द मह स गर य ब ग ल य उपस गर त न ह बर 2017 म य भ रत य न दल आ ण च नच प प स लबर शन आम न ह य य त IMMSAREX य स गर सर व च आय जन कर य त आल आह. इ डयन ओशन न हल स प जयम (IONS) य थ अ य पद वर असल य ब ल द श य अ य त ख ल ह थम आ तरर य स गर श ध व बच व सर व (IMMSAREX) आय जत कर य त आल आह. IONS च सद य आ ण नर क द श च जह ज आ ण वम न य त सहभ ग घ ण र आह त. IONS ह ह द मह स गर च स म असल य द श च एक द शक म च आह, य म य सद य द श च न स न म ख आप प य द श च त नध व करत त. य च थ पन फ व र 2008 म य झ ल. य च स य 23 सद य आ ण 9 नर क आह त स ल व क रल य ठर व न स र IMMSAREX आय जत क ल ग ल आह स ल पय त ल डनच जग स बग ब न घ य ळ ब द र हण र ल डन (इ ल ड, टन) य थ ल 19 य शतक त ल जग स ल क ट वर बग ब न ह घ य ळ य आव यक द त क य स ठ प ढ ल आठव य प स न च र वष स ठ ब द ठ व य त य ण र आह. PAGE 5

8 बग ब न ल व ट म टर र जव य य ए लझ ब थ ट वर च नय मत ठ क हण न अ धक तपण ओळखल ज त. ह ट ब ल 157 वष प स न दर त स ल ठ क द त. य थ ल घ ट 13.7 टन वजन आह. ट वरच उ च 96 म टर इतक आह स ल ह ट वर ल क स ठ उघड य त आल. य च थ प यकल श ल ह ग थक र ह यवल आ क ट चरच आह. य प व 1983 आ ण 1985 स ल म ख प नर चन मक क य क ल ग ल ह त. भ रत न 'पय वरण स व स ध रण क प'स ठ GEF अन द न कर र क ल 'पय वरण स व स ध रण क प'स ठ USD24.64 दशल य ज ग तक ब क य व वक पय वरण स वध मध न (Global Environment Facility -GEF) भ रत न ज ग तक ब क स बत अन द न कर र क ल आह. न शनल मशन फ र न इ डय अ तग त पय वरण, वन आ ण हव म न बदल म लय (MoEF&CC) छ त सगढ आ ण म य द श र य त ल भ रत य वन उ य न स श धन व श ण म डळ म फ त य क प च अ मलबज वण करण र आह. 'पय वरण स व स ध रण क प' च स प ण USD24.64 दशल च खच ज ग तक ब क य GEF ट फ डमध न ह ण र आह. क प च क ल वध 5 वष च आह. PAGE 6

9 म य भ रत य र य त ल वन-आ त सम द य य ज वनम न त स ध रण आण य क रत वन करण आ ण स म द यक स घटन य वभ ग च स थ मक मत बळकट करण ह य क प च उ श आह. भ रत-अम रक 2x2 म तर य स व द प रषद थ पत कर य स सहमत भ रत- श त मह स गर य द श त श त आ ण थरत व ढ व य स ठ ध रण मक स ल मसलत स ठ एक नव न 2x2 म तर य स व द प रषद (2-by-2 ministerial dialogue) थ पन कर य स भ रत आ ण अम रक य न म य क ल आह. भ रत य प त ध न नर म द य य ज नमध ल अम रक द य दर य न स र ण व परर म य श स ब धत ह प रषद थ पन कर य च नण य घ तल ग ल ह त. म य च घ षण भ रत य व त य दन न म त 15 ऑग टल कर य त आल. य शव य भ रत न अम रक मध न क च त ल आ ण न स ग क व य च आय त कर य स ब ध कर र क ल आह आ ण य च प हल ख प अम रक य ट स समध न य आठव य त नघण र आह. PAGE 7

10 स य त र स घ च प ठ ब असल ल ' मन म ट कर र' ल ग झ ल 16 ऑग ट 2017 र ज स य त र स घ पय वरण क य म च (UNEP) प ठ ब असल ल प र (mercury) स दभ त ' मन म ट कर र' ह व वक कर र ज ग तक प तळ वर ल ग झ ल. प र म ळ उ वण य स भ य म द वषयक आ ण आर य स न कस न प स न ल ख लह न म ल च आ ण अ क च स र ण कर य क रत य कर र तग त य न क ल ज त ल. पय वरण आ ण आर य स ब धत ह थम व वक कर र आह. य कर र वर आजपय त 128 द श न व य क य आह त आ ण य च 74 प आह त. कर र म य सहभ ग झ ल ल द श च सरक र आत म नव आर य य आ ण पय वरण च स र ण कर य य ट न प र स ब धत व वध उप यय जन अ मल त आणण ब धनक रक आह. कर र ह व श ट उप यय जन कर य स सरक रल वचनब करत. य म य प र य नव न ख ण वर तब ध आणण, व यम न ख ण ब द करण, क म आ ण छ य म ण त ल स य य ख ण च नयमन करण आ ण उ सज न आ ण प र च उपय ग कम करण अ य य न च सम व श आह. PAGE 8

11 प र ह पद थ अ वन श अस य न, प र च अ त रम स ठवण क आ ण य य कच य च व ह व ट ल व य स दभ त अट न चत क य आह त. कर र ल मन म ट कर र ह न व इ तह स त ल सव त ग भ र प र य वषब घ य घटन व न मळ ल ल आह स ल, जप नमध ल मन म ट उपस गर त ल म श य ख य प स न थ नक ग व न आर य स ब ध ब ध झ य. उपस गर त 1930 स ल प स न औ य गक स डप ण स ड य त आल ह त. हज र ल क न य र य प र य वषब ध म ळ ' मन म ट र ग' झ ल. UNEP य मत, दरवष 8,900 म क टन प र उ स ज त ह त. ह उ सज न न स ग क र य प र -य त दगड च वहन, वणव आ ण व ल म ख च उ क य म ळ स डल ज त, पर त म नव क य त नह उ सज न ह त, जस क क ळस ज ळण आ ण स य य लह न ख ण. क वळ ख नकम मध नच 70 व वध द श त ल 15 दशल मक प र य स पक त य त त. प र च द षण क ह म नव न म त त मध नह ह त, जस क ल र न आ ण क ह ल ट कच न म त, स डल ल कचर आ ण य गश ळ म य प र च व पर, औषध प दन, जव ट व, र ग आ ण द गन. प र स ठ क णत ह स र त तर न ह तस च प र य वषब ध वर उप यस न ह. PAGE 9

12 ड कल म करण च न वर ध त भ रत ल जप नच स थ ड कल म न च नबर बर स असल य व द त जप नन भ रत ल प ठ ब दल आह. व द त त प व च थत ( ट टस क ) बदल य च य न क नय, अश श द त जप नन च नल ठणक वल आह. स कम- तब ट-भ त न प रसर त असल य ड कल मम य च नन र त न म त च य न क ल ह त. ह प रसर भ त नच आह. तस च स म रक य अ य त स व दनश ल प रसर अस य म ळ भ रत न चन स य ल र त बनव य प स न र खल ह त. य न तर म ग ल द न म ह य प स न भ रत आ ण च नच स य आमन -स मन उभ आह त. च नन र य च क म स क न भ त नबर बर झ ल य कर र च उ ल घन क य च आर प भ रत न क ल आह. जप न य भ मक म ळ भ रत ल न तक समथ न मळ ल आह. भ रत अम रक कड न त ल आय त करण र इ डयन ऑइल क प र शन आ ण भ रत प लयम क प र शनन (ब प स एल) च ळ स ल ख ब र स त ल च म गण अम रक कड न द वल आह. PAGE 10

13 इ डयन ऑइलन ज न म ह य तच त ल च म गण न दवल तर 10 ऑग ट र ज द स य म गण च न द क ल. भ रत ह जग त ल त ल आय त करण र जग त ल तस य म क च द श आह. तर च न, द. क रय आ ण जप नन तर भ रत ह आ शय त ल अम रकच त ल खर द करण र च थ द श बनल आह.आत भ रत त प ह य ख प त य ण र 2 ल ख ब रल त ल 10 क ट ड लस क मत च आह. द ल ल मळण र व श टन ड स म ण स र कवच भ रत च र जध न असल य द ल ल लवकरच व श टन ड स म ण स र कवच मळण र आह. अम रक च ह स र कवच आप य द श ल उपल ध क न द ण र आह. क सरक रतफ लवकरच 'न शनल अ ड ह स सरफ स ट एअर मस ईल' च उपय ग द ल य स र स ठ कर य त य ण र अस य च म हत स न दल आह. च न आ ण प क त न य द ह द श स बत भ रत च स ब ध स य तण व च आह त, च नन तर व र व र य च धमक दल आह आ ण प क त न दहशतव द क रव य कर य त आघ ड वर आह. अश त र जध न द ल ल एक सबळ हव ई स र यव थ च आव यकत आह. ह गरज ल त घ ऊनच 'न शनल अ ड ह स सरफ स ट एअर मस ईल' च व पर द ल य स र स ठ कर य त य ण र आह. PAGE 11

14 जग त ल सव त ध क द यक स घटन 'इ सस' 'इ ल मक ट ट ऑफ इर क अ ड स रय ' (इ सस) य दहशतव द स घटन च इर क व स रय त न ब म ड झ ल असल तर जग त ल सव त ध क द यक स घटन हण न ग य वष पय त तच ओळख ह त. म रल ड व य प ठ य अहव ल म य य च न द कर य त आल आह. ग य आठव य त ह अहव ल स कर य त आल. व य प ठ न ज ग तक दहशतव द स ब ध य स क लत क ल य म हत न स र 'इ सस' क व 'इ ल मक ट ट'न (आयएस) ग य वष च द श ह ल क ल. य त स त हज र न ग रक च बळ ग ल य दहशतव द क रव य प ग य वष य ह य म य 20 ट य न व ढ झ ल आह. जग च वच र करत 2016 म य दहशतव द ह ल आ ण य त ल म य च म ण दह ट य न व ढल ह त. प नमध ल ब स ल न म य ग य आठव य त ल स र म ल स य थ वद ळ य ठक ण ह न घ सव न ह ल क य च द व 'इ सस'न क ल आह. 'इ सस' शव य इर क आ ण स रय त ग य वष अ य दहशतव द स घटन न क ल य ह य च स य 950 ह त. य त त न हज र न ग रक ठ र झ ल. PAGE 12

15 द ण च नल 'ह ट ' च व दळ च तड ख बसल ग य ५३ वष त य वष द ण च नम य 'ह ट ' च व दळ न सव धक जव तह न आ ण द श ल भ र न कस न प हचवल ल आह. २४ ऑग ट २०१७ पय त व दळ न मक ऊ आ ण ह गक ग य द श त ध म क ळ घ ल न कम न १६ बळ घ तल आ ण १५० प ज त ल क जखम झ ल आह त. 'ह ट ' ह वष २०१७ मधल १३ व च व दळ आह. य म ळ हव च व ग त श १६० कल म टर ह त. सनद अ धक य स ठ क च क डर वषयक नव ध रण र य एक मत च उ श ड य सम र ठ व न क सरक रन भ रत य श सन स व (आयएएस), भ रत य प लस स व (आयप एस), भ रत य वन स व (आयएफओएस) आ ण अ य व र ठ अ धक य स ठ नव क डर वषयक ध रण ठरवल आह. नव न ध रण त य व र ठ अ धक य य नय त स ठ नव वभ ग क म क म लय न न चत क ल आह त. प च व यम न २६ क डर य अ धक य च नय त य वभ गण क ल य क डर य र य म य क ल ज ईल. PAGE 13

16 वभ ग १ : अ ण चल द श, ग व, मझ र म आ ण क श सत द श, ज म - क म र, हम चल द श, उ तर ख ड, प ज ब आ ण ह रय न वभ ग २ : उ तर द श, बह र, झ रख ड आ ण ओ डश वभ ग ३ : ग जर त, मह र, म य द श आ ण छ तस गड वभ ग ४ : ब ग ल, स क म, आस म- म घ लय, म णप र, प र आ ण न ग ल ड वभ ग ५ : त ल गण, आ द श, कन टक, तम ळन ड आ ण क रळ न य ध रण म ळ न करशह न य च र य नसल य ठक ण क म कर य च स ध मळ ल. य म ळ भ रत य स व त ल न करश ह म य एक ट न स ब ध स ध र य स मदत ह ईल, अस व व स स न य त क ल भ रत न प ळम य आठ कर र भ रत आ ण न प ळम य आज आठ कर र वर व य कर य त आ य, य म य उभय द श त ल अमल पद थ त कर वर ध त ल सहक य च ह सम व श आह. न प ळच प त ध र श रबह र द ऊब आ ण प त ध न नर म द य य त आज झ ल य चच न तर य कर र वर श क म त ब कर य त आल. द ऊब ह स य च र दवस य भ रत द य वर आल अस न, प त ध नपद वर जम न झ य न तरच य च ह प हल च भ रत द र आह. PAGE 14

17 भ रत व गन अ ड इ ज नअ र ग क पन ब द कर य स म ज र आ थ क वषय वर ल म म डळ स मत न र ल म लय तग त असल य भ रत व गन अ ड इ ज नअ र ग क पन ल मट ड (BWEL) ल ब द कर य स ठ स दर क ल य र ल म लय य त व ल म ज र दल आह. क पन सतत १० वष प स न घ य त ज त अस य न ह नण य घ य त आल. क पन य ६२६ कम च य न व छ नव त च ल भ दल ज ण र आह. क पन च वत म न कज फ ड य स ठ सरक रकड न १५१.१८ क ट पय च एक च व ळ अन द न दल ज ण र आह. BWEL ह र ल म लय तग त असल ल क य स व ज नक उप म (CPSE) आह. आथ र बटलर अ ड क पन, म ज फरप र आ ण ट नय इ ज नय र ग क पन, म क म य द न ख जग क प य य खर द त न ४ डस बर १९७८ र ज BWEL क य वत झ ल. ह क पन र ल व गनच न म त आ ण य य द त च क म करत. य च म क म व म ज फरप र य थ क प आह त. इर कमध ल एक शहर इ सस य ज च त न म त इर कमध ल एक मह वप ण शहर असल य त ल अफ रवर इर क स य न नय ण मळ व य च व त स न दल आह. इ ल मक ट ट (इ सस) य ज ग तक दहशतव द स घटन च स य स इर क स य न पर जत क ल आह. PAGE 15

18 य शहर य म यवत भ ग म य इर कच स य घ सल अस न शहर मध ल ऐ तह सक क ल ह ज क य त इर क स य स यश आल आह. प चम आ शय त ल ओट म न त क स य क ळ त ब ध य त आल ल ह क ल आह. य क य वर प ह एकद इर कच झ ड फडक व य त आल आह. तस च ज ल म ह य त म स ल य इर कमध ल शहर म य इ सस वर ध त नण यक जय मळ व य न तर आ म व व स व ढल य इर क स य न उव रत द श म य ह आपल पकड अ धक मजब त कर य य उ श थ क रव ई स क ल आह. अम रक न ह न झ एल वर व त य नब ध ल दल २५ ऑग ट २०१७ र ज अम रक न ह न झ एल वर व त य नब ध ल दल आह.ह नब ध ह न झ एल म य च लण य ह क मश ह य वर ध त आह. र य म द र य य न त व त ह न झ एल सरक रन सरक रस बत य क ण य ह नव न स य प स न ब क न वगळ य म ळ अम रक न ह प ऊल उचलल. PAGE 16

19 व त य नब ध य आद श न स र, प लयम उ प दन य नय त आ ण आय त य सह बह त क य प र स ठ व तप रवठ करण, फ त स टग च सम व श असल ल यवह र, नवडल य व यम न ह न झ एल कज मध ल यवह र करण, आ ण म नव क य ण स ठ ह न झ एल ल आ थ क मदत द ण अश क य ३० दवस य क ल वध त कर य त य ण र न ह त. स य -च द च द ण क रय कड न ह ण र आय त भ रत न तब धत क ल द श त ल म यव न ध त य आय त म य त ज आण य स ठ भ रत सरक रन द ण क रय त ल स य -च द य व त च आय त कर य स तब धत क ल आह. य म ळ आय तद र न आत द ण क रय कड न स य -च द य आय त स ठ वद श य प र मह स च लन लय (DGFT) कड न परव न त कर व ल ग ल. ज न व र २०१० म य भ रत न म त य प र कर र क य न तर द ण क रय कड न अच नकपण स य च आय त व ढल. य प व भ म वर ह नण य घ तल ग ल. द ण क रय कड न १ ज ल त ३ ऑग ट २०१७ य क ळ त $338.6 दशल क मत य स य च आय त झ ल, ज क वष २०१६-१७ म य $70.46 दशल इतक ह त. PAGE 17

20 २. र य र पत र मन थ क व द य च अ पप रचय वक ल, स र जक य त नध आ ण द घ क ल न स यव द वक ल तस च भ रत य स व ज नक ज वन व सम ज त ल एक स च य त म व र मन थ क व द य च ज म 1 ऑ ट बर 1945 र ज उ तर द श त ल क नप र जवळ ल प र ख य थ झ ल. य य व डल च न व म क ल ल तर आईच न व कल वत. 25 ज ल 2017 र ज भ रत च 14 व र पत हण न पदभ र व क र य आध त 16 ऑग ट 2015 त 20 ज न 2017 य क ल वध त बह रच 36 व र यप ल हण न क य रत ह त. क व द य न आपल श ल य श ण क नप र य थ न प ण क ल. त क नप र व य प ठ त न व ण य श ख च पदव आ ण एल.एल.ब उ त ण झ ल म य त नय त झ ल. श णक आ ण य वस यक प व भ म द ल य ब र क ऊ सलम य वक ल हण न PAGE 18

21 क व द 1977 त 1979 य क ल वध त द ल उ च य य लय त सरक र वक ल हण न क य रत ह त. तर 1980 त 1993 य क ल वध त सव च य य लय त क सरक रच थ य स ल ग र हण न क य रत ह त पय त 16 वष य न द ल उ च य य लय त आ ण सव च य य लय त व कल क ल. स सद य आ ण स व ज नक ज वन क व द 1994 र ज उ तर द शमध न र यसभ वर नवड न आल. क व द य न अन स चत ज त /जम त य क य ण स ठ च स सद य स मत, ग ह यवह र स दभ त ल स सद य स मत, प लयम आ ण न स ग क व य स सद य स मत, स म जक य य आ ण सबल करण स सद य स मत आ ण क यद आ ण स यव थ स सद य स मत स र य व वध स सद य स म य म य क य क ल. क व द ड. ब. आर. आ ब डकर व य प ठ, लखनऊच यव थ पक य म डळ तस च भ रत य यव थ पन स थ, क लक त य नय मत म डळ च सद य हण न द ख ल क य रत ह त. अम रक त ग ल य भ रत य त नध म डळ च द ख ल त सद य ह त तस च य न ऑ ट बर 2002 म य अम रक य स सद ल स ब धत क ल ह त. PAGE 19

22 : बह रच र यप ल पदभ र : र यसभ सद य, उ तर द शच त नध आ ण 1981 : अ खल भ रत य क ळ सम ज, मह स चव : द ल उ च य य लय त सरक र वक ल : सव च य य लय त क सरक रच क न ठ स ल ग र व य तक म हत र मन थ क व द य न स वत य य स बत 30 म 1974 र ज वव ह क ल. य न श त क म र आ ण व त ह द न अप य आह त. क व द य न व चन च छ द अस न त र जक य आ ण स म जक प रवत न, क यद आ ण इ तह स आ ण धम वर ल प तक च व चन करत त. य य द घ स व ज नक ज वन त क व द य न द शभर त व स क ल आह. य न थ यल ड, न प ळ, प क त न, स ग प र, जम न, व झल ड, स, टन आ ण अम रक च द र द ख ल क ल आह. PAGE 20

23 जओ प रश य जन य ज हर त म हम य द स य ट य च म बईत उ घ टन भ रत य न म त त प रश सम ज च य गद न मह वप ण र हल अस न ह सम ज आप य स क त म ळ न हम च अ य सम ज स ठ म ग दश क र हल आह, अस मत क य अ पस य क र यम म त र अ ब स न व य न य त क ल. म बईत आय जत जओ प रश य जन य ज हर त म हम य द स य ट य च उ घ टन आज न व य य ह त झ ल, य व ळ त ब लत ह त. द श त प रश सम ज च ल कस य जर अ प म ण त असल तर ह सम ज उद रमतव द, श ण त ज ग क आ ण श तत य अस य च त हण ल. प रश सम ज य स र आ ण वक स स ठ सरक र क टब अस न य सम ज सम र ल सम य य नर करण स ठ सरक र सव त पर सहक य कर ल अस आ व सन न व य न य व ळ दल. प रश सम ज य ल कस य त ह ण र घट ह च त च वषय अस य च न व य न नम द क ल. य वर उप य हण न अ पस य क म लय न जओ प रश ह य जन स क ल आह. य य जन अ तग त य सम ज य कम ह ण य ल कस य ब ल ज ग कत नम ण करत द श त ल य सम ज य ल कस य व ढ वर भर दल ज त आह. य य जन य प ह य ट य ल 2013 म य स व त झ ल ह त. य य जन म ळ 101 प रस म ल च ज म झ ल. PAGE 21

24 द श य उ य ग त ल जमश दज ट ट य च मह वप ण य गद न, व त य स म त ल द द भ ई न र ज, भक ज क म य च द शभ त, ह म भ भ य च अण ऊज त ल य गद न तस च फ ड म श ल स म म ण कश य च स यदल त ल य गद न ह भ रत य सम इ तह स च ठळक व श य अस य च न व य न य व ळ प ट क ल. सव सम व शक वक स आ ण अ य दय ह स क प घ ऊन क सरक र सम ज य य क य त स ठ गत, स र आ ण स म न य स ठ क म करत अस य च न व य न य व ळ प ट क ल. जओ प रश य जन करत प रज र फ ऊ ड शन, ब ब प रश प च यत, ट.आय.एस.एस. म बई आ ण फ डर शन ऑफ ज र यन अ ज म स ऑफ इ डय य च य गद न ल भत आह. क य श ळ, ज ग त अ भय न आद म यम त न य य जन च स र क ल ज त आह. लह न म ल मध ल क प षण च म ण घटल - र य क ट ब क य ण सव ण- 4 च अहव ल य म हत वर आध रत य नस फ य अहव ल तग त, र य क ट ब आर य सव ण- 4 य अहव ल न स र, क प षत ब लक य मव र त भ रत दह य म क वर तर व ढ ख टल य ब लक य मव र त 17 य थ न आह. म र य क ट ब आर य सव ण न स र, य म हत य आध र क प षत ब लक च म ण 42.5% व न 35.7% तर व ढ ख टल य ब लक च म ण 48 % व न 38.4 % इतक कम झ ल आह. PAGE 22

25 क प षण य सम य वर त डग क ढ य स ठ सरक र अ गणव ड स व आ ण कश रवय न म ल स ठ व वध य जन र बवत आह. आयस ड एस आ ण प ड एस य जन स ठ स व ज नक ख सग भ ग द र च क णत ह त व न ह. म हल आ ण ब ल वक स र यम क ण र ज य न आज ल कसभ त ह म हत दल. म ण वक स म लय आज वक म ण ए स य जन र बवण र क य म ण वक स म लय द नदय ळ अ य दय य जन - र य म ण उपज वक अ भय न तग त (एनआरएलएम) नव उपय जन र बवण र आह. तच न व आज वक म ण ए स य जन अस अस ल. म ण वक स र यम र म क प ल य दव य न आज ल कसभ त एक न ल उ तर द त न ह म हत दल. द नदय ळ अ य दय य जन -एनआरएलएम अ तग त वय सह यत गट य सद य न म ग स म ण भ ग त स व ज नक व हत क स व च लव यल द ऊन उपज वक च पय य त उपल ध क न द ण ह य उपय जन च म य उ ट आह. य म ळ स र त, व त आ ण स म द यक द खर ख ठ वल ज ण र म ण व हत क स व उपल ध ह ईल. PAGE 23

26 ई- र, त न च क आ ण च र च क म ट र व हत क स व अस य च व प अस ल आ ण य व हत क स व म ळ द ग म ग व न ब ज रप ठ, श ण व आर य वषयक स व मळ शकत ल त य त न वष य क ळ त द श त य 250 त ल य त य गक त व वर य उपय जन च अ मलबज वण ह ईल अश म हत य दव य न दल. ' नत आय ग 'च उप य ड. अर व द पनग रय य च र ज न म नत आय ग 'च उप य ड. अर व द पनग रय य न पद च र ज न म दल आह. य य ३१ ऑग टपय त पनग रय ' नत आय ग 'च क म करण र आह त. य न तर प ह श ण म य क म कर य च मन दय य न य त क ल आह. प त ध न नर म द य न ड. पनग रय य च र ज न म व क रल अस य च व त क ह व तव ह य न दल आह. क त नर म द य य न त व ख ल ल 'एनड ए'च सरक र थ पन झ य न तर प चव ष क य जन द ण र नय जन म डळ वस ज त कर य त आल ह त. य ज ग 'न शनल इ ट य ट फ र सफ म ग इ डय ' ( नत ) आय ग थ पन कर य त आल. य आय ग च प हल उप य हण न य ठ अथ त ड. अर व द पनग रय य च नय त कर य त आल ह त. PAGE 24

27 प त ध न म द ह ' नत ' आय ग च पद स अ य आह त. ' नत आय ग' ह स थ सरक रच ' थ क ट क' हण न क म करण र आह. क आ ण र य तर वर द श ल ध रण मक आ ण त क स ल द ण ह ' नत आय ग 'च क म आह. ' नत आय ग ' य उप य पद च र ज न म द य न तर ड. पनग रय य य क मध ल क ल बय व य प ठ म य शक व य स ठ ज ण र आह त झ रख डन 'ध म क व त य वध यक २०१७' म ज र क ल झ रख ड य र य म म डळ न 'ध म क व त य वध यक २०१७' ल य च म ज र दल आह. मन व क व ल भन द खव न धम तरण कर य स रत करण ह एक अज म न ग ह अस ल, अस ह वध यक प ट करत. क य य च उ ल घन झ य स त न वष पय त क र व स क व ५०००० पय द ड श हण न दल ज ईल. जर अ पवय न, म हल क व अन स च त ज त जम त सम द य त ल य त अस य स श च र वष क र व स आ ण एक ल ख पय द ड अस ह ईल. PAGE 25

28 बढ य मध ल आर ण र सरक र कम च य न बढ य म य सरसकट ३३ ट क आर ण द य च र य सरक रच १७ वष प व च नण य म बई उ च य य लय न श व र अव ध ठरव न र ब तल क ल. र य सरक रन य ब बतच नण य म २००४ म य घ तल ह त. य न स र भटक - वम त, वश ष म ग सवग य आद वग त य बढ य द य ज त त, पर त य य लय न बढ य म य आर ण च नण य आज अव ध ठरवल. तर य प व य अश बढ य म य ह १२ आठव य त आव यकत न स र बदल कर य च आद शह दल. 'म ट'न ह य प व र य सरक रच स ब धत प रप क अव ध ठरवल ह त. य नण य वर ध त कम च र स घटन न य य लय त य चक द खल क य ह य. र य सरक र य नण य ल सव च य य लय त आ ह न द ण र आह. य स ठ नण य ल थ गत द य च म गण म ख सरक र वक ल अ भन दन व य न य न क य न तर य य लय न आप य आद श ल त न म ह य च थ गत दल PAGE 26

29 'ज एनएनय आरएम'म य मह र च ब ज क सरक र य जव हरल ल न ह र य न गर प न थ न अ भय न त (ज एनएनय आरएम) मह र न अ य र य य त लन त ब ज म रल आह. य अ भय न त म बई, ठ ण, क य ण- ड बवल, म र -भ दर आ ण क ळग व- बदल प रसह र य त ल प लक न क ल य च ग य क म गर म ळ र य ल च ल आ थ क वष त दल ल ल य नय जत व ळ त प ण झ ल आह. न गर भ ग त ल झ पडप य त र हण य र हव श न प य भ त स वध उपल ध क न द ण, नव स वस हत च वक स करण ह य अ भय न च उ श आह. 'छ ड भ रत' चळवळ ल ७५ वष प ण ९ ऑग ट ह भ रत य व त य मध ल व स च एक अ तशय ऐ तह सक दवस आह. ९ ऑग ट ह त दन हण न स जर कर य त य त. य च दवश मह म ग ध य य न त व ख ल 'चल ज व' च न र ल व य त आल. PAGE 27

30 भ रत छ ड चळवळ (Quit India Movement), य ल 'भ रत ऑग ट चळवळ' हण न द ख ल ओळखत त, ह अ खल भ रत य क स स मत य म बई स त ८ ऑग ट १९४२ र ज स कर य त आल ल न गर असहक र चळवळ ह त. स मत च न त व र पत मह म ग ध य न क ल ह त. य दवश मह म ग ध य न म बई मध ल ग व लय ट क म द न वर य य य भ रत छ ड भ षण त 'कर य मर (Do or Die)' च न र दल. भ रत छ ड आ द लन त ल आ मक व प मळ य स थ मक घटक हणज सर ट फ ड स य परत वर ध त ब प च नष ध ह ह त. अ भनव ब ल खत 'ए श ट अ ट ह ' प तक च अन वरण 'ए श ट अ ट ह : म य ऑबस ह जन ट ऑ ल पक ग ड' य श ष क य प तक च अन वरण झ ल आह. य प तक च ल खक अ भनव ब आ ण र हत जन थ ह आह त. भ रत ल व य तक व प त प हल स वण पदक मळव न द ण य अ भनव ब य न मब ज च २०१२ ल डन ऑ ल पकमध ल अन भव य प तक त ल हल ल आह त PAGE 28

31 ग हम लय न स प ण आस मल AFSPA अ तग त 'अ थर' घ षत क ल ग हम लय न स प ण आस म र य ल सश दल वश ष धक र क यद (AFSPA) अ तग त एक म ह य स ठ 'अ थर' हण न घ षत क ल आह. य शव य, आस मलगतच म घ लय च स म वत भ ग आ ण अ ण चल द श त ल त न ज य न द ख ल ३ ऑग ट २०१७ प स न द न म ह य स ठ AFSPA अ तग त 'अ थर' हण न घ षत क ल आह. ULFA, NDFB आ ण इतर ब डख र गट न च ल वल य व वध ह सक क रव य न तर ह आद श क ढल ग ल. ९ ऑग टल 'जग त य आ दव स ल क च आ तरर य दवस' स जर ९ ऑग ट २०१७ र ज दरवष म ण 'जग त य आ दव स ल क च आ तरर य दवस' स जर कर य त य त आह. '10th अ नवस र ऑफ द य एन ड ल यर शन ऑन द र इ स ऑफ इ डज नस प प स' य स क पन ख ल ह दवस य वष स जर कर य त य त आह. PAGE 29

32 जगभर त ९० द श म य अ द ज ३७० दशल आ दव स ल क र हत त. य च म ण जग य ल कस य त ५% प कम आह, पर त सव त द र ल क म य य च म ण १५% इतक भरत. जग त ब ल य ज त असल य अ द ज ७००० भ ष प क बह स य भ ष य ल क कड न ब ल य ज त आ ण शव य त जवळप स ५००० स क त च त न ध व करत त. आज य क ळ त आ दव स ल क जग त ल सव त व चत व स व दनश ल गट प क आह त. य म ळ य य अ धक र च स र ण आ ण य च भ न स क त आ ण ज वनश ल टकव य स ठ य न हण न य य वषय ज ग त आ ण समथ न कर य क रत 'जग त य आ दव स ल क च आ तरर य दवस' ह स जर क ल ज त. १९९० स ल स य त र स घ य मह सभ न वष १९९३ ल जग त ल आ दव स ल क च आ तरर य वष हण न घ षत क ल. २३ डस बर १९९४ र ज स य त र स घ य मह सभ न ठर व ४९/२१४ व क न दरवष ९ ऑग ट य त रख ल 'जग त य आ दव स ल क च आ तरर य दवस' स जर कर य च नण य घ तल. १३ स ट बर २००७ र ज स य त र स घ य मह सभ न आ दव स ल क य अ धक र स दभ त स य त र स घ च ज ह रन म अ गक रल ग ल. PAGE 30

33 भ रत त ४६१ ज त य सम द य 'अन स चत जम त ' हण न ओळख य ज त त. य सम द य त ल ल क न आ दव स हण न द ख ल म नल ज त त. द श य एक ण ल कस य प क ८.२% ( हणज च अ द ज ८४.३ दशल ) ल कस य आ दव स सम द य च आह. य सम द य च सव धक ल कस य ईश य भ रत मध ल स त र य त आढळत आ ण य म ळ र ज थ न त प चम ब ग ल पय त य प य ल 'क य आ दव स प ' हण न स ब धल ज त. य ल क च ह क जप य क रत भ रत कड अन क क यद आ ण घटन मक तरत द आह त, जस क म य भ द श त घटन च प चव अन स चत आ ण ईश य भ रत य क ह व श ट स ठ सह य अन स चत य ल क च ज मन च आ ण व- श सन च ह क जपल ज त. स क तक भ ष त र ग त य चल च च ल क प न झ ल क य म मह न थ प ड य य ह त कण ब धर वकल ग आ ण अ शत वकल ग म ल -म ल स ठ स क तक भ ष त स दर क य ग ल य र ग त य नव न चल च च ( ह डओ) उ घ टन कर य त आल. ग व द नहल न द द श त य ३ म नट य चल च म य अ भन त अ मत भ ब चन य य सह अप ग म ल न र ग त त त क ल आह. PAGE 31

34 प व भ म भ रत च र ग त 'जन गण मन' न ब ल वज त स ह यक रव न थ ट ग र य न ल हल ल आह. २४ ज न व र १९५२ र ज भ रत य स वध नक सभ न ह द भ ष त भ ष तर क ल ल ह ग त र ग त हण न व क रल. २७ डस बर १९११ र ज कलक त (आत च क लक त ) य थ झ ल य भ रत य र य क स य स त स व ज नक र य ग यल ग ल. ग रख ल ड वव द ग रख ल ड वव द ह द ज ल ग आ ण क ल प ग ज य म य, वश षत: य च ड गर ळ भ ग त, ब ल भ ष व न न ग रक म य र जक य ह त न झ ल ल उ क आह. द ज ल ग ह प चम ब ग लच उ तर कड ल ज ह आह आ ण च न- भ रत य स म व न 441 कल म टर अ तर वर थत आह. PAGE 32

35 भ रत य घटन य 8 य अन स च त न प ळ भ ष ल द ज ल ग आ ण स क मच अ धक त भ ष हण न स म ल कर य त आल आह. य द श त न भ रत य ल कर त नय त ह ण य त कड ल ग रख हण न ओळखल ज त. प चम ब ग ल र य सरक रन स प ण र य त श ल य श ण त त न भ ष शक व य स ब ध स थ पत कर य च ठर वल. य अ तग त, इय त दह व पय त ब ग ल भ ष ल स त च क ल ज ण र आह, म व य य न य वषय च पर य व ल गण र न ह आह. प चम ब ग ल सरक र य य नण य म ळ ग रख ज त य स क त आ ण स म जक-आ थ क हतस ब ध न ध क अस य च म नल ज त आह. तस च प चम ब ग ल य य ड गर ळ द श त न प ळ ह अ धक त भ ष अस नह ब ग ल ल स त च क य करण आ द लन स झ ल. शव य, स म वत द श अस य न वक स य ट न ह द श न हम च व द त असत. प चम ब ग ल सरक रन आपल व द त आद श म ग घ तल आह. म स ल द श ल र य दज द य स ब ध ज य म गण ल प ह एकद ग रख जनम त म च न प ढ म डल आह. य द श त ल स क त ल जप य स ठ आ ण व श य अब धत ठ व य क रत ह म गण क ल ज त आह. य आ द लन त बमल ग ग य य न त व त ग रख जनम त म च न (GJM) आघ ड घ तल. PAGE 33

36 इ फ ससच स ईओ वश ल स क य च र ज न म स त य न ह त असल य ख य, नर ध र, बदन म क रक आ ण व य तक ह य म ळ आपण र ज न म द त अस य च स गत इ फ ससच म य क य क र अ धक र (स ईओ) वश ल स क य न क पन ल र ज न म दल. वश ष हणज, क पन च सहस थ पक एन.आर. न र यण म त य य कड न स त य न ह त असल य आर प न क ट ळ न स क य न र ज न म दल अस य च क पन य वत न ज ह र कर य त आल आह. द न ल ख ह न अ धक कम च र असल य इ फ सस य नव न एमड आ ण स ईओ च नय त आत ३१ म च २०१८ पय त कर य त य ण र आह. त पय त व यम न प रच लन अ धक र व ण र व य च ह ग म स ईओ हण न न मण क कर य त आल. तस च क पन च क म स रळ त च ल व, य स ठ स क क ह क ळ क य क र उप य पद र हत ल. व ष क १ ड लर व तन वर त करण र आह त. न य स ईओच श ध घ य स मदत PAGE 34

37 यच क प य न आद श क ल प झ य स क मत च कव भ रत य द रस च र नय मक धकरण न ( य) क ल पच म ण र ख य स ठ कठ र आद श दल आह त. तस च य न स र द रस च र स व प रवठ द र क पन कड न क ल प र ख य स ठ य नयम च ल ग प ठ 3 म हन भ ग झ य स 10 ल ख च द ड आक रल ज ईल. क ल प' करण त 1 त 5 ल ख इतक द ड आक र य च त व तय र क ल आह. य न स र एख य क पन य क म गर वर द ड ठरव य त य ईल. 'द रस च र स व प रवण य एख य क पन ल सलग य तम ह म य क ल प र ख य त अपयश आ य स द ड य रकम त द डपट न व ढ कर य त य ईल. तर ल ग प ठ त न म ह य म य क ल प र ख य त अयश व ठर य स द ड च र कम तस य म ह य त द पट न व ढ ल. द षत शहर य य द त र य त ल 17 शहर क य द षण नय ण म डळ न ज ह र क ल य द शभर त ल द षत शहर य य द त र य त ल 17 शहर च सम व श आह. तस च य शहर त ल द षण च सम य स डव य स ठ ठ स उप यय जन च गरज आह, अस तप दन पय वरण र यम व ण प ट य न क ल. PAGE 35

38 पय वरण वभ ग य एक दवस य 'श हव स क प मह र ' वषय वर ल र य प रष द य उ घ टन स ग प ट ब लत ह त. य हव य ग णव त च प तळ नध रत म नक प अ धकअसल य शहर त अक ल, अमर वत, और ग ब द, बदल प र, च प र, जळग व, ज लन, क ह प र, ल त र, म बई, न गप र, न शक, नव म बई, प ण, स गल, स ल प र आ ण उ ह सनगर य च सम व श आह. स म क ट च ऐ तह सक नक ल तल क-ए- बदत घटन ब य पत न एक च व ळ ल ग प ठ त न व ळ 'तल क' हण न प न ल स ड च द य च हन फ स न म ल म सम ज मध ल 1400 वष प स नच च लत थ सव च य य लय न 22 ऑग ट र ज घटन ब य ठरव न र ब तल क ल. स म जक आ ण र जक य य ह अ य त स व दनश ल अश य वषय वर ल ह नक ल प च बह धम य य य ध श य घटन प ठ न 3 व 2 अश बह मत न दल. सर य य ध श य. जगद श स ग ख हर व य. एस. अ द ल नझ र य न तह र तल क र कर य स नक र दल. तर य. क रयन ज स फ, य. र ह टन फल न रमन आ ण य. उदय उम श ल ळत य न ह थ घटन ब य आ ण ब क यद अस य च ज ह र क ल. PAGE 36

39 तस च य न स र 3:2 बह मत य नण य न 'तल क-ए- ब त' थ घटन ब य ठरव न र क ल ग ल. य न तल क-ए-एहसन आ ण तल क-ए-हसन ह द नच पय य उपल ध असण र आह त. 'ग पन यत च अ धक र' य वर सव च य य लय च नण य भ रत य सव च य य लय न 'ग पन यत च अ धक र' स दभ त आपल नण य द न करत न अस हटल आह क, " य तगत ग पन यत ह म लभ त अ धक र आह. भ रत य र यघटन त ल कलम २१ अ वय य तगत ग पन यत ह जग य च म लभ त अ धक र आह." भ रत च सर य य ध श ज. एस. ख हर य य अ य त ख ल नऊ य य ध श य ख डप ठ न एकमत न ह ऐ तह सक नक ल दल आह. भ रत सरक रकड न च लव य ज ण य स म जक क य ण य व वध य जन च ल भ घ य स ठ आध र म क अ नव य कर य त आल ह त. सरक र य य स चन य वर ध त य य लय त द खल कर य त आल य य चक य द य न स र, आध र स त च क य म ळ य तगत ग पन यत य म लभ त अ धक र च भ ग ह त ह त. PAGE 37

40 सव च य य लय य य नण य म ळ, भ रत सरक रल आत न ग रक कड न सरक र अ शद न, क य णक र य जन य त र त इतर क रण स ठ य च व य तक म हत ब धनक रक करत य ण र न ह. म करद य न प नश 'आध र'ज डण ३१ ऑग ट य अ तम म दत त कर व ल ग ल. सव च य य लय य नण य च प नश 'आध र'ज डण कर य य नण य वर प रण म झ ल न ह. म नव धक र अ ध नयम १९९८ व र म नव धक र वर य र प य क ह शन य अन छ द ८ न स र, य क य तल आपल ख जग आ ण क ट बक ज वन जग य च अ धक र आह. PAGE 38

41 ३. आ थ क स सद त 'आ थ क सव ण २०१६-१७ : ख ड-२' स दर म ग ल वष य ८% त लन त वष २०१६-१७ म य व त वक अथ यव थ त ७.१% व ढ झ ल आह. शव य चलन स य त व ढ झ ल आह आ ण व नयमन दर ल बळकट आल आह. र जक ष य वक स - वष २०१६-१७ म य र जक ष य घट ल GDP य ३.५% पय त मय दत र खल आह. म यव थ पन व व त य म य थत - भ रत य रजव ब कन वष २०१६-१७ दर य न वम दर त ०.५% (५० basis points) न घट क ल. ऑग ट २०१७ म य र प र ट ६% आ ण रवस र प र ट ५.७५% इतक आह. व त वष २०१६-१७ दर य न उ य ग जगत त मळ ल य सर सर सकल ब क कज त ०.२% घट दस न आल. अन स चत व ण यक ब क च सकल थक त कज (GNPA) म ण म च २०१७ म य ९.५% वर प ह चल. व त वष २०१७ म य व ष क मह ग ई सर सर त घट ह त त ४.५% वर थर झ ल आह. क य त ल य क मत त घट झ य न, मह ग ई दर ज ल २०१६ य ६.१% व न कम ह त ज न २०१७ म य १.५% वर आल. PAGE 39

42 ५० पय च नव न न ट य ण र रझ ह ब क ऑफ इ डय न 50 पय य न य न ट च घ षण क ल अस न लवकरच त ब ज र त य ण र आह. 50 पय य य न य न ट वर मह म ग ध च छ य च अस ल. तस च य न ट वर ब क च ग हन र उ ज त पट ल य च व र अस ल. य न य न ट वर द श च स क तक व रस द खव य त आल आह. न ट य म ग ल ब ज स वजयनगर स य च र जध न ह प च छ य च आह. गतवष डस बर म ह य तच आरब आयन लवकरच 50 आ ण 20 पय य न य न ट चलन त य ण र अस य च ज ह र क ल ह त. व श टय 50 पय य न य न ट च र ग ह फकट नळ आह. ह न ट आक र न 135 मम ल ब आ ण 66 मम द आह. य चबर बर य म य अन क डझ इन आ ण प टन आह त. PAGE 40

43 न ट य वर ल भ ग त ड य ब ज स 50 अस अ क ल हल ल अस ल. क श तह ह अ क आरप र दस ल. द वन गर भ ष त 50 ल हल ल आह. म यभ ग मह म ग ध य च छ य च. छ य अ र त 'RBI', 'INDIA' आ ण '50' अस ल हल ल अस ल. न ट त स र ध ग अस ल य वर भ रत आ ण RBI असल ल हल ल अस ल. ग र ट ल ज, ग हन र य च व र य चबर बर मस ल ज आ ण मह म ग ध य छ य च य उज य ब ज स आरब आयच च ह आह. उज य ब ज स अश क त भ. 50 पय च व टरम क. न ट म क प नल अस ल. य त अ क च आक र म ठ ह त ज ईल. द श त प ह य द च २०० पय च न ट चलन त PAGE 41

44 द श त प ह य द च २०० पय च न ट चलन त य ण र अस य च म हत रझ ह ब क न दल आह. ह घ षण करत न च य न ट च नम न ह स व ज नक कर य त आल. द श त १०० आ ण ५०० पय मध ल एख द न ट चलन त आण य च ह द श त ल प हल च व ळ अस ल. कश अस ल नव सम र ल ब ज न अश अस ल न ट न ट कड नरख न प ह य न तर एक इम ज दस ल य त २०० ल हल ल अस ल. द वन गर म य २०० ल हल ल अस ल. म य मह म ग ध च फ ट अस ल. RBI, भ रत, India आ ण 200 ह छ य अ र त ल हल ल अस ल. स य रट डम य भ रत आ ण RBI ल हल ल अस ल. न ट हलव य स तच र ग हर य - न य बदल ल दस ल मह म ग ध य छ य च य उज य ब ज स ग र ट ल ज, मस ल जबर बर ग हन रच व र आ ण आरब आयच तक अस ल. न ट य ख ल ल ब ज स उज य ब ज स पय च तक बर बर २०० र ग बदलण य श ईत अस ल. य च र ग बदल न हरव व नळ दस ल. PAGE 42

45 ड य ब ज ल वर ल ब ज स आ ण उज य ब ज य ख ल य ब ज स छ य अ क त न म य अ क कड ज ण र न बर प नल अस ल. उज य ब ज य ख ल य ब ज स 200 अस ल हल ल अस ल. ह न ट हलव न प ह य स हरव - नळ र ग दस न य ईल. उज य ब ज स अश क त भ च च ह अस ल. म ग ल ब ज न अश दस ल न ट न ट य ड य ब ज स छप ईच वष दस ल. व छ भ रत अ भय न च ल ग स च त प च तम व वध भ ष च प न ल द व नगर लप त द स पय (२००) ल हल ल अस ल. आक र २०० पय च नव न ट ह ६६ मम द आ ण १४६ मम ल ब आह PAGE 43

46 ४. ड ब ट य १०० म टरच शय त च अख र झन व ग च ब दशह अश ओळख असल ल जम क च ध वपट उस न ब ट य ल आप य १०० म टर शय त य क र कद च अख र झपदक न कर व ल गल. अम रक य ज टन ग टल नन स वण आ ण त यन क ल मनन र यपदक पटक वल. ज ग तक म द न पध त १०० म टर शय त च श नव र म यर अ तम फ र प र पडल. १०० म टर क र कद च अख र ब ट स वण न च करत क य अस सग य न व टत ह त. म, य ल अपयश आल आ ण झवर सम ध न म न व ल गल. ब टन ल डनम य २०१२ य ऑ ल पक पध त १०० म टर शय त प र क न ज ग तक व म क ल ह त. आत य च ठक ण य ल क र कद च अख र झन कर व ल गल. ग टल नन ९.९२ स क द आ ण क ल मनन ९.९४ स क द त शय त प ण करत स वण व र य मळ वल. तर, ब टन ह शय त ९.९५ स क द त प ण क ल. य पध त ब ट २०० म टर, ४०० म टर आ ण रल शय त त ध वण र आह. PAGE 44

47 ध वपट उस न ब टच नव त जम क च जग स ध वपट उस न ब ट य न ड जगत त न आपल नव त घ तल आह. ल डनमध ल 2017 व व ऍथल ट स पध त प ष य 4x100 म टर रल शय त न तर ब टन आपल नव त ज ह र क ल. ब टन आप य क र क द त 8 व ळ ऑ ल पक वज त आ ण 11 व ळ वज त ठरल. य न एक ण 23 स वण, 5 र य आ ण 1 क य पदक च कम ई क ल ल आह. ब ट ह 100 म., 200 म. आ ण 4x100 म. क र त सलग त न व ळ ऑ ल पक वज त ठरण र एकम व ख ळ ड आह. श तवर ल आज म ब द य य लय न हट वल इ डयन मअर ल ग'मध ल (आयप एल) स म य म य ' प ट फ स ग' क य य आर प व न आज म ब द घ तल ल एस. श तवर ल ब द हट व य च आद श क रळ उ च य य लय न 'ब स स आय'ल दल. च र वष प व उघडक स आल य ' प ट फ स ग' करण त श तल ह श स न व य त आल ह त. PAGE 45

48 त क ल न 'र ज थ न र य स' य स घ कड न ख ळत न श तन क य क य च य य वर आर प ह त. ह य आर प म ळ २०१३ य स ट बरम य श तवर 'ब स स आय'न ब द घ तल ह त. य य सह र ज थ न र य सच ख ळ ड अ जत च डल आ ण अ कत च ह ण य य वरह ह क रव ई झ ल ह त. ब सर म व दरच ५०-० न व म वजय नव त न तर वय य च ळस य वष प नर गमन करत रण गण त उतरल य म टय ल ईड म व दर य न ५०-० अश फरक न एक ग जबरद त वजय मळवत व म क म गर क ल. ह व व ट क र त ल र क म स य न य च ४९-० च व म य न म ग ट कल. म व दर आ ण क न र म क गर य य त झ ल य य लढत कड सव ड र सक च ल ल ग न र हल ह त. म क गर स बतच ह म ग फ ईट ज कत म व दरन क ल. व म थ पत एकह प इ ट न गम वत ट नकल न कआऊट य म यम त न म क गरल दह य फ र त य च द ण पर भव क ल. म क गर ह म म श ल आ समध ल च पयन अस न, त य वस यक म टय पध त पद प ण करत ह त. PAGE 1

49 स ध च स वण व नभ ग प. ह. स ध न ज ग तक ब ड म टन वज त पद ज क य स ठ दल ल जवळप स द न त स च लढत अख र थ ड य त अप र पडल. य पध त न झ म ओक हर ल स वण पदक, स ध ल र य तर स यन ल झ पदक वर सम ध न म न व ल गल. उप य फ र त स ईन न हव लल त न ग म य लढत त पर भ त क ल य न झ म ओक ह र न हन च भ रत च आश थ न असल य प. ह. स ध ल पर भ त क ल. स ध ल तन नण यक लढत त १९-२१, २२-२०, २०-२२ अश ह र प कर य स भ ग प डल. प ष एक र त ड म क य ह टर ॲ स लस न य न द ख ल प हल वज त पद मळ वत न च न य म ज वज य लन ड नच २२-२०, २१-१६ अस सहज पर भव क ल. ह लढत ५४ म नट च लल. PAGE 46

50 ज ग तक ब ड म टन पध त ल भ रत य पदक वज त स ईन न हव ल - र यपदक, म हल एक र (२०१५) प. ह. स ध - झपदक, म हल एक र (२०१३ आ ण २०१४) क श पद क ण - झ, प ष एक र (१९८३) व ल ग त - अ वन प न प - झ, म हल द ह र (२०११) कद ब क त य पर भव म ळ ज ग तक ब ड म टन य प ष एक र त ल पदक च द क ळ त न तप न तर स पव य च त क यम र हल. य ल उप यप व फ र त अ वल म न कत स न व न ह य य व ह र प कर व ल गल. भ रत च य पध त ल प ष एक र त पदक ज क य च अप ३४ वष न तरह प ण झ ल न ह. द ल म य थम ' म ण ख ळ' च श भ र भ २८ ऑग ट २०१७ र ज म ण ख ळ (Rural Games) क व म ण ख ल मह सव य च प हल स करण र जध न द ल प स न स क ल ज ण र आह. ड म लय व र आय जत ह पध २८ ऑग ट त १ स ट बर य क ळ त अल प र, म हर ल, न गल ई, नजफगड आ ण शह दर य ठक ण ह ण र आह. PAGE 47

51 शव य भ रत च उपर य व क य न यड य य ह त ड म लय य २८ ऑग टल द ल य इ दर ग ध इ ड र ट डयमवर 'न शनल प स ट ल ट सच ' स क त थळ च श भ र भ कर य त य ण र आह. य य म यम त न स म र १००० म ल नवडल ज त ल आ ण य न आठ वष स ठ दरवष ५ ल ख पय श यव त द न क ल ज ण र. २९ ऑग टल र य ड दवस स जर २९ ऑग ट ह दवस य तन म ह क ख ळ ड य नच द य य मरण थ र य ड दवस हण न स जर क ल ज त. य न म त न, र पत र म न थ क व द य न नव द ल त एक ण २९ ख ळ ड आ ण श क न र ज व ग ध ख ल र न प र क र, अज न प र क र आ ण ण च य प र क र य ड प र क र न स म नत क ल. म जर य नच द य च १९२८, १९३२ आ ण १९३६ स ल ख ळ य ग ल य ऑ ल पकम य भ रत ल ह क म य स वण मळव न द य म य फ र म ठ य गद न ह त. PAGE 48

52 भ रत न SAFF अ डर-१५ फ टब ल पध ज कल भ रत य फ टब ल स घ न स तद ब ट, न प ळ य थ ख ळ य ग ल य 'द ण आ शय ई फ टब ल मह स घ (SAFF) अ डर- १५ वज त पद २०१७' पध ज कल आह. पध य अ तम स म य त भ रत य स घ न न प ळच २-१ अस पर भव क ल आह. द ण आ शय ई फ टब ल मह स घ (SAFF) तफ य पध च आय जन क ल ज त आह. पध च थ पन ग ड चषक य न व न द शक पध हण न १९९३ स ल झ ल. १९९७ स ल थ पन क ल य SAFF च ब ल द श, भ रत, म लद व, न प ळ, प क त न आ ण ल क ह स थ पक सद य द श आह त. प ढ भ ट न (२०००) आ ण अफग ण त न (२००५) SAFF म य स म ल झ ल त. PAGE 49

53 ५. व न आ ण त न भ रत य जल व य त क प स ज ग तक ब क च म यत भ रत स 'क ह ब धन ' प ळ न स ध प ण व टप कर र तग त झ लम व चन ब य न य वर स ध प ण व टप कर र मध ल कलम च उ ल घन न करत जल व य त क प ब ध य च परव नग अस य च ज ग तक ब क न प ट क ल. स ध नद य य उपन य वर भ रत कड न कशनग ग ( मत ३३० म ग व ट) व रतल ( मत ८५० म ग व ट) ह जल व य त क प ब ध य त य त आह त. म प क त नच य क प स वर ध आह. य क प म ळ प क त नल मळण य प य वर 'प रण म' ह य च भ त य द श स आह. य प व भ म वर, ज ग तक ब क कड न य क प स दभ त एक नव दन स कर य त आल आह. PAGE 50

54 य क प य त क रचन स दभ त असल य आ प य स न वण स ठ एक य य लय न लव द न म य स दभ त ल प व तय र प क त नन कर व, अस ज ग तक ब क न हटल आह. ज ग तक अण ऊज भ ग द र क ज ग तक अण ऊज भ ग द र क भ रत त उभ र य य क प ल 2010 म य म ज र मळ ल ह त. प ह य ट य त य इम रत ब ध न प ण झ य अस न द स य ट य स ठ च ब धक म स झ ल आह. प ह य ट य त प ण झ ल य इम रत म य स वध क य वत झ य अस न य वद श प त य आह त. अण ऊज वभ ग न य तय र क य आह त. अण ऊज आ ण अ तर ळ र यम ड. जत स ह य न आज र यसभ त ल ख उ तर त ह म हत दल. PAGE 51

55 भ रत मध ल प हल ख जग पण न म त क प ह दर ब दम य क य ण र फ ल अ ड ह ड स ट स (KRAS) य भ रत मध ल प ह य ख जग त ल पण उप- ण ल न म त क प च उ घ टन झ ल आह. ह दर ब दमध ल ह क प $२.५ अ ज ग तवण क सह क य ण सम ह आ ण इ यल य र फ ल अ ड ह ड डफ स स ट स ल. य च स य त उप म आह. KRAS क प अ ट -ट क ग इड ड मस इल (ATGM) प ईकच उ प दन घ ण र. भ रत त ल प हल ह ल -ट स स व ब गळ म य न गर वम नव हत क र यम जय त स ह य य ह त ब गळ म य ह ल -ट स स व स कर य त आल आह. य म ळ ह लक टर व र शहर त ट स स व द न करण र ब गळ ह द श त ल प हल शहर बनल आह. ह स व क प ग ड आ तरर य वम नतळ (KIA) आ ण इल न स सट य य दर य न च लवल ज ण र आह. थ ब ए हएशन य ह ट ल मट ड ह क पन ह स व 'थ ब ए हएशन' य न व न प र वण र आह. PAGE 52

56 ISRO कड न प व नर ण स ठ 'ह यपर प ल इम ज ग स टल इट' वक सत भ व य त ल उप ह य टक ण मध न, भ रत य अ तर ळ स श धन स थ न (ISRO) थमच प रप ण अस ह यपर प ल इम ज ग स टल इट (HySIS) वक सत क ल आह. ह उप ह स म र ६०० कम द र अ तर ळ त प व य क त थ पत क ल ज ईल. उप ह च स रचन प स अ लक श स स टर, अहमद ब दन क ल आह आ ण इल नक चप ISRO य स म -क ड टर य गश ळ, च द गड य थ तय र क ल आह. प व च प रप ण नर ण कर य स ठ ह उप ह अ तर ळ त स ड य त य ण र आह. पण य जन अज न न चत न ह. ह यपर प ल (hyspex) इम ज ग त न य सह य न ह उप ह प व य क त न ६३० कम द रव न ५५ प ल क व कलर ब डमध न प ह शकत. ISRO न वक सत क ल ल 'ऑ टकल इम ज ग डट टर अ र ' हण न ओळख य ज ण य इल नक चपच व पर क न ह उप ह तय र कर य त आल आह. ह चप १००० x ६६ प स लम य ह व च शकत. PAGE 53

57 ह उप ह म य ल न- ह नल ऑ टकल इम जर ह उपकरण बसवल ल आह.उप ह ल कर प ळत स बतच पय वरण, पक, त ल आ ण ख नज च श ध घ य स ठ व परल ज ऊ शकत. IMS-1 (म २००८) ह भ रत च प हल ८३ कल वजन च य ग मक उप ह ह त. च वर ल ख नज च श ध घ य स ठ २००८ स ल च य न-१ म य ह यपर क ल क म र बस व य त आल. भ रत मध ल टनच व भ रत य व य प ठ ५ स र ऊज क उभ रण र भ रत म य क य रत असल य ऑ सफड आ ण क ज व य प ठ सह टनच व भ रत च १२ व य प ठ ५ स र ऊज क च उभ रण करण र आह त. द ग म भ ग त य व य प ठ न आव यक असल य ऊज य न म त स ठ टन य (य क ) सरक र य ल बल च ल ज स रसच फ ड (GCRF) न ७ दशल प उ डच अन द न उपल ध क न दल आह. PAGE 54

58 ह अन द न 'सनर इज' य नव न स र क प च भ ग आह. 'सनर इज' अ तग त ट ड फ ट ह ट इक स स आ ण नव न उ प दन य वक सत क न भ रत त स र-उ प दन च न म त क य ज त आह. य स ठ व नस व य प ठ य 'SPECIFIC' क प च आध र घ तल ज ईल. 'स ल न'च च चण भ रत त ह ण र जप न क पन न स ल न तय र क ल अस न, च चण स ठ भ रत च नवड क ल आह. क पन न परव नग स ठ भ रत य न गर उ डयन म लय श स पक स धल. य च चण त स र च च चपण ह कर य त य ईल. प व कन र क व इतर कन य वर ह च चण घ य त य ईल, अश म हत क य न गर उ डयनम अश क गजपत र ज य न दल. एअर इ डय य मह नमध ल एमआरओम य प ह य द च प ईट ज ट य ख सग क पन य वम न द त स व य ल क प ण स ठ त शहर त आल ह त. द श त ल हव ई व हत क त ल ह सव त म ठ क पन आह. य क पन ल त ट त न ब ह र क ढ य च क सरक रच य न आह. क पन ब बत नण य घ य स ठ प त ध न नर म द य न अथ म अ ण ज टल य य अ य त ख ल प च सद य य स मत ग ठत क ल. PAGE 55

59 भ रत य ल कर स ठ लढ ऊ ह लक टस ल म ज र भ रत य ल कर स ठ 4,168 क ट पय खच क न सह 'अ प च ' लढ ऊ ह लक टर खर द कर य य त व स स र णम अ ण ज टल य य अ य त ख ल ल ' डफ स अ व झशन क सल' य ब ठक त म ज र द य त आल. भ व य स जत स ठ लढ ऊ ह लक टर मळ व त ह ल कर च फ र क ळ प स नच ल बत म गण ह त. ह 'अ प च ' ह लक टर मळ य वर ल कर स तश क रच ह लक टर तणच उपल ध ह त ल. तस च न दल य य न क स ठ 490 क ट पय खच क न द न ग स टब ईन खर द कर य य त व सह 'ड एस ' न म ज र दल. द षणक र य क ल क पन ब द कर य च आद श क पन त ल द षण म ळ प रसर त ल म नव व त बर बरच व न- चम य स र य म य य वरह वपर त प रण म ह य स क रण भ त ठरण र तळ ज औ य गक वस हत त ल (एमआयड स ) ड क ल ऑग न स ऍ ड कलस य ह ट ल मट ड ह क पन ब द कर य च आद श मह र द षण नय ण म डळ न (एमप स ब ) दल. PAGE 56

60 एमआयड स त ल द षण म ळ व न, तस च चम य च र गह नळ झ य च ब तम स क य न तर द षण च म स त य न ल व न धर य म ळ अख र 'एमप स ब 'ल ह क रव ई कर व ल गल. २४ त स त य क पन च व ज आ ण प ण प रवठ ब द कर य च नद श एमप स ब न दल आह त, य म ळ प रसर त ल म थ न ह दल स मळ ल आह. आ शय ख ड त ल सव त म ठ तळ ज औ य गक वस हत द षण म ळ प ख न नघ ल आह. य द षण च फटक म नव बर बरच म य जव न ह बसत अस य च वत म नप न उघड क ल ह त. आ तरर य म यम न ह य च दखल घ तल ह त. य प व भ म वर 'एमप स ब 'च द शक अ धक र अ नल म ह कर य न प रसर च द र क ल. प हण दर य न व त त त य आढळ न आ य न तर म ह कर य न क पन ब द कर य च आद श दल. PAGE 57

61 ग गलकड न नव न ऑपर ट ग स ट म ल च ग गलकड न 'अ ईड ओ' ह नव ऑपर ट ग स ट मच ल च कर य त आल आह. अ ईड य आ त पय त य स ट सन ख यपद थ च न व द य त आल आह त. य च प त न स र य स ट मल 'ओ रय ' न व द य त आल. य य क म य य स ठ म य क य म च आय जन कर य त आल ह त. य क य म च थ ट पण कर य त आल. थ नक म णव ळ न स र द प र 2 व ज न 40 म नट न 'अ ईड ओ' च ल च ग कर य त आल. ग गलकड न ल च कर य त आल ल नव ऑपर ट ग स ट म अन क थ न व श यप ण आह. अ ईड ओ य स ट मम य ' प चर-इन- प चर म ड' आ ण न ट फक शन ड ट अश फचस असण र आह त. प चर इन प चर म ड व र आयक न य डझ ईनम य बदल करत य ण र आह त. य शव य नव इम ज ह उपल ध ह ण र आह त. तस च य म डम य द न य झस एक चव ळ एक अ प व प शकण र आह त. PAGE 58

62 पल ऊ द श त अम रक रड र य ण उभ रण र प व भ म अम रक न पल ऊ य वपसम ह य द श त रड र य ण थ पन कर य च य च य जन ज ह र क ल आह. अम रकन प स फक 'ग य म' य आ न यकड ल १३०० कल म टर अ तर वर ह य ण उभ र य त य ण र आह. उ तर क रय कड न ध य त आल य य तण वप ण वर प ळत ठ व य क रत ह य जन आह. पल ऊ ह ३००+ ब ट च सम ह असल ल द श आह. ह प चम श त मह स गर कड ल द श आह. द श च र जध न नग मड ह आह. ह एक वत द श अस न, य य कड क णत ह ल कर न ह. अम रक स बत झ ल य कर र न स र य द श य स र ण च जब बद र अम रक न घ तल ल आह. भ रत य तटर क दल च श ण जह ज 'ICGS व ण' स व नव त २३ ऑग ट २०१७ र ज क च य थ एक सम र भ त भ रत य तटर क दल च जह ज 'ICGS व ण' न व च जह ज ३० वष य स व न तर नव त कर य त आल. PAGE 59

63 'ICGS व ण' ह दल च श ण जह ज तस च ट हळण स ठ उपय ग त य ण र जह ज ह त. त य य म लक मध ल च थ जह ज ह त. य ऑफश अर प ल ह सल (OPV) च ब धण म बई य मजग व ड क क पन न क ल ह त. २०२० स ल पय त ल कर ल म यम प य वर म र करण र पण मळण र इ इल एर प स इ ड ज (IAI) य सहक य न भ रत च स र ण स श धन व वक स स थ (DRDO) म यम प य वर प ठभ ग व न हव त म र करण र पण (MRSAM) ण ल वक सत करण र आह. MRSAM ण ल २०२० स ल पय त भ रत य ल कर स ठ तय र ह य च अ द ज आह. ह ल यभ द पण स म र ७० कल म टरवरच पण, वम न आ ण ह लक टर भ द शक य स स म अस ल. लढ ऊ ह भ रत य न दल त य ल ब प य य SAM च स ध रत आव त अस ल. य मह व क क प स ठ DRDO न १७००० क ट पय च कर र क ल आह. य स दय म य ४० फ य र ग य नट आ ण स म र २०० पण च सम व श आह. PAGE 60

64 २९ ऑग टल आ तरर य अण च चण वर ध दवस स जर स ब ध जगभर त आज आ वक उ त च प व फ टल ल दस न य त आह. य च स व त आप य ल वस य शतक य म यक ळ त झ य च दस न आल आह. १६ ज ल १९४५ र ज प हल आ वक श च चण घ य त आल ह त. य न तर आत पय त जवळप स २००० प अ धक च च य घ त य ग ल य आह त. अ य च च य म ळ य द श त ल ज वन स रचन सम ळ न ट झ य च प रण म दस न आल आह त. हण नच श णक क य म, उप म आ ण स द श य य म यम त न जगभर ज ग त नम ण कर य स ठ आ तरर य अण च चण वर ध दवस (International Day against Nuclear Tests) प ळ य त य त. य च च भ ग हण न, य अ तग त ५ म च १९७० म य आ वक श ब द प ट कर य स ठ आ वक श ह त ळण कम कर य वरच कर र (Treaty on the Non-proliferation of Nuclear Weapons-NPT) स दर कर य त आल. तस च १९९६ स ल य पक आ वक च चण ब द कर र (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty- CTBT) आण य त आल ल आह. PAGE 61

65 अम रक, र शय, टन, स, आ ण च न य स य त र स घ स र प रषद च प च क यम व प सद य न थम NPT कर र म य क ल ल आह. आ ण भ रत, इ यल, प क त न आ ण द ण स द न य स य त र स घ य प च सद य र न अज नह NPT ल व क रल न ह आह. २९ ऑग ट १९९१ र ज स म प ल ट क अण च चण ठक ण ब द कर य य समथ ण थ म य म ण त य जक आ ण सह य जक य य सह कझ क त न ज स त ककड न य दन स ब ध च 'ठर व ६४/३५' स दर कर य त आल ह त. २ डस बर २००९ र ज स य त र स घ य मह सभ य ६४ य स त सव सद य कड न एकमत न 'ठर व ६४/३५' च अवल ब कर त २९ ऑग ट ह 'आ तरर य अण च चण वर ध दवस' हण न ज ह र क ल ग ल. य न तर २०१० स ल आ तरर य अण च चण वर ध दवस प ह य द च ह कत क ल ग ल. PAGE 62

66 ६. नय य FICCI च प ढ ल मह स चव स जय ब फ डर शन ऑफ इ डयन च बस ऑफ क मस अ ड इ ड ज (FICCI) च प ढ ल मह स चव हण न पद स ठ स जय ब य च नवड कर य त आल आह. ह नवड ए. दद र स ग य य ज ग वर कर य त य त आह. ब १ स ट बर २०१७ प स न मह स चवच पदभ र स भ ळत ल. FICCI ह भ रत मध ल य वस यक स थ च एक स घटन आह. य मह स घ च १९२७ स ल थ पन झ ल आ ण नव द ल य थ य च म य लय आह. भ रत त १२ र य म य आ ण जगभर त ल ८ द श म य य च उप थत आह. अ भन त अ य क म र 'य प 'च व छत द त अ भन त अ य क म रच 'ट यल ट एक म कह ण ' य च पट च कथ व छत वर आध रत आह. य च दखल घ त अ य क म रल उ तर द शच व छत द त हण न नय त क य च म यम य ग आ द यन थ य न ज ह र क ल. PAGE 63

67 य क य न यड द श च नव उपर पत उपर पत पद य नवडण क त भ जप ण त 'र ल आ'च उम दव र य क य न यड य न क स णत 'य प ए'च उम दव र ग प ळक ण ग ध च पर भव क ल आह. मह म ग ध ज च न त असल ल ड. ग प ळक ण ग ध ह प चम ब ग लच म ज र यप ल आह त. य क य न यड य य प र य त ५१६ मत पडल अस न ग प ळक ण ग ध य न २४४ मत मळ ल. उपर प तपद स ठ ल कसभ व र यसभ च ख सद र मतद न कर त असत त. य नवडण क त ७९० मतद र ह त. ११ ऑग ट र ज न यड य च शपथ वध ह ण र आह. व यम न उपर पत हम द अ स र य च क य क ळ १ ऑग टल स पल आह. य क य न यड य य ब ल न यड च सव च प श च गल स ब ध न यड ह आप य हजरजब ब पण स ठ स आह त. न यड य न म हण न क ससह सव च प श च गल स ब ध थ पत क ल ह त. ज एसट स ठ वर ध प च प ठ ब मळव य स ठ त क स अ य स नय ग ध य य घर द ख ल ग ल ह त. PAGE 64

68 र प तपद य नवडण क स ठ ह त स नय न भ टल ह त. र यसभ त स य एनड एच बह मत न ह. वर धक श असल य च ग य स ब ध च फ यद य न र यसभ च क मक ज च गल च लव य स ठ न क च ह ऊ शकत. उपर प त ह र यसभ च पद स अ य असत त द ण भ रत त प च व त र द ण भ रत त ल भ जपन त य क य न यड उपर पत बन य न आत द ण भ रत त ल र य मध ल भ जपच ल क यत व ढण र आह. २०१६ य नवडण क त न यड य न त मळन ड त म ठ च र क ल ह त. शव य त कन टक आ ण क रळ र य म य द ख ल ग ल ह त. त मळन ड त व वध य जन र बव य स ठ त न हम आ ह असत. द ण भ रत त ह द भ ष ल ग कर य ब बत य व द त य भ ष न थ मकत द य च ह य न समथ न क ल ह त. अभ वप त र य र जक रणपय तच व स आ द शच असल ल न यड १९६७ म य य वक व य थ न त हण न अभ वपच क म प हत ह त. प ढ १९७३ प स न त जनस घ च क म क ल गल. जनस घ त त र य अ य आ ण न तर क य म बनल. द ल त आ य न तर त ल लक ण आडव ण य य स न य त आल. हळ हळ त ट म आडव ण च भ ग बनल. स रम यम श ह य च च गल स ब ध आह त. PAGE 65

69 न यड च र जक य क रक द ट म आडव ण म य स षम वर ज, ज टल, अन त क म र आ ण म द मह जन य स र य न य सह न यड य च ह मह व व ढत ग ल. हळ हळ त र य र जक रण च एक भ ग बनल. य व ळ न यड न द नद वध नसभ नवडण क ज क य ह य. म य न मतद रस घ वर मजब त पकड घ त आल न हत. एक क ळ आडव ण य व व स त ल असल ल न यड म द य य प त ध नपद य द व द र य क ळ त आडव ण य वर ध ग ट त दसल. अथ त र ज व क म र नत आय ग च नव उप य नत आय ग य उप य पद अथ त ड. र ज व क म र य च नय त कर य त आल. ड. अर व द प नग ढय य य र ज न य न तर क सरक रन र ज व क म र य न उप य पद वर स ध दल आह. तर द ल त ल ए समध ल ब लर गत ड. वन द प ल य च नत आय ग च सद य हण न नवड कर य त आल आह. १ ऑग ट र ज प नग ढय य न तडक फडक र ज न म दल ह त. ३१ ऑग टर ज त आय ग त ल पदभ र स डत ल. PAGE 66

70 ड. क म र ह स य 'स टर फ र प लस रसच ' य थ क य रत आह त. अथ वषयक प तक च लख णह य न क ल आह. य शव य ' फ क 'च त म ज मह स चवद ख ल आह त. लखन आ ण ऑ सफड व य प ठ त न य न श ण घ तल अस न २००६ त २००८ य क ल वध त त क सरक र य र य स र स ल ग र म डळ च सद यद ख ल ह त. ए शयन ड हलपम ट ब क, अथ आ ण उ य ग म लय त ल क म च य न द डग अन भव आह. म ह मद म तफ SIDBI च नव च अरमन भ रत य लघ उ य ग वक स ब क (SIDBI) च नव च अरमन आ ण यव थ पक य स च लक हण न म ह मद म तफ य च नय त कर य त आल आह. ह नय त त न वष स ठ आह. म तफ ह स य व त य स व वभ ग त स य त स चव पद वर क य रत आह त. इर णच र य हण न हसन र ह न य न द स य द शपथ घ तल इर णच वत म न र य हसन र ह न य न प ह एकद आप य द स य क य क ळ स ठ पद च शपथ घ तल आह. इर ण ह प श यन (अरब ) आख त मध ल एक इ ल मक ज स त क द श आह. य द श च र जध न त हर न ह शहर आह. द श च चलन इर ण रय ल आ ण अ धक त भ ष प श यन ह आह. PAGE 67

71 द पक म भ रत च नव सर य य ध श सव च य य लय च य यम त द पक म भ रत च नव सर य य ध श ह ण र आह त. क यद व य य म लय न अ धक त र य ह घ षण क ल. व यम न सर य य ध श ज.एस. ख हर ह २७ ऑग ट र ज नव त ह त आह त. य न तर द पक म ह य च ज ग घ त ल. द पक म य य न त व ख ल ल ख डप ठ न नभ य स म हक बल क र करण त ल च र आर प न य च वष म म ह य त फ श च श स न वल ह त. य करण न तर त क शझ त त आल ह त. तस च ६३ वष य द पक म य च सव स म य म य ' सट झन जज' अश ओळख आह. CBFC च नव च अरमन स न ज श क य च पट म णन म डळ (CBFC) य च अरमन (अ य ) पद वर ल खक व ग तक र स न ज श य च नय त कर य त आल आह. ह नय त ज ठ नम त पहलज नहल न य य ज ग वर झ ल आह. ११ ऑग ट २०१७ प स न त न वष य क य क ळ स ठ ह नय त झ ल आह. PAGE 68

72 CBFC ह म हत व स रण म लय य नय ण ख ल आह. सन म ट फ क यद १९५२ य कलम ३(१) अ तग त क सरक रकड न CBFC च अरमन पद च न मण क क ल ज त. एम. व क य न यड य न पदभ र व क रल एम. व क य न यड य न ११ ऑग ट २०१७ र ज भ रत च १३ व उपर पत पद च शपथ घ व न पद च क य भ र स भ ळल आह. न यड य न म ज उप-र पत म ह मद हम द अ स र य य कड न पद च क य भ र स भ ळल. र पत र म न थ क व द य न न यड य न पद आ ण ग पन यत च शपथ दल. भ रत च उपर पत ह र पत न तर भ रत मध ल द सर सव त उ च तर य घटन मक क य लय आह. भ रत य र यघटन य अन छ द ६३ म य य पद च तरत द आह. पद च क य क ळ प च वष च असत. न यड ह र य ल कश ह आघ ड (NDA) प च न त आह त. आ द श य न ल र ज य त १ ज ल १९४९ र ज ज म झ ल. त आ द श र य त न उप-र पत पद वर य ण र द सर य त आह त. PAGE 69

73 क नय च र पत पद उह क य ट प ढ ल स स ठ झ ल य क नय य र पत पद य नवडण क त वत म न र पत उह क य ट य च वजय झ ल आह. ५५ वष य क य ट ह द श य र पत पद वर २०१३ स ल प स न क य रत आह त. क नय ह ह द मह स गर लगत असल ल प व आ क त ल एक द श आह. द श च र जध न न र ब शहर अस न द श च चलन क नयन श ल ग ह आह. क नय प व आ कन सम द य (EAC) च स थ पक सद य आह. IIBB य क य क र स च लक पद च क य भ र ड.ममत स र य य कड 16 ऑग ट 2017 र ज भ रत य न द र आ ण दव ळख र म डळ य (Insolvency and Bankruptcy Board of India -IBBI) क य क र स च लक पद च क य भ र ड.ममत स र य य कड स पव य त आल आह. IBBI य आध स र भ रत य वम नय मक वक स धकरण य म य मह यव थ पक ह य. PAGE 70

74 द ल व य प ठ त न व त वषय वर ड टर ट त क ल आह. इ ट य ट ऑफ च ट ड फ इन शअल ॲन ल स ट ऑफ इ डय मध न य सनद व त य व ल षक झ य. भ रत य न द र आ ण दव ळख र म डळ भ रत त दव ळख र स ब ध क रव ई आ ण भ रत त ल इ स व स फ नल एज स (IPA), इ स व स फ न स (IP) आ ण इ फ म शन य ट ल टज (IU) स र य स थ न नय मत करत त. ह 1 ऑ ट बर 2016 र ज थ पन झ ल आ ण य ल न द र आ ण दव ळख र नयम वल व र व ध नक अ धक र दल ग ल. IBBI म य व त व क यद म लय आ ण भ रत य रझ ह ब क य त ल त नध सह 10 सभ सद असत त. र व ब ड च नव अ य अ वन ल ह न एअर इ डय च म य यव थ पक य स च लक (स एमड ) अ वन ल ह न य च र व ब ड य अ य पद नय त कर य त आल आह. य स ब ध आद श ज र कर य त आल आह. एक च आठव य त द न म ठ र व अपघ त झ य न तर र व ब ड च अ य ए.क. म तल य न र ज न म दल ह त. य न र व म स र श भ य य कड आपल र ज न म स पवल ह त. द सर कड र व म स र श भ य न ह आपल र ज न म प त ध न नर म द कड स पवल ह त. पर त, म द न य च र ज न म फ ट ळल आह. PAGE 71

75 अपघ त न तर स र श भ न उ कल ए सच जब बद र न चत कर य स स गतल ह त. य न तर र व न म ठ क रव ई करत उ तर र व च म य यव थ पक आर.एन. क ल ठ आ ण द ल वभ ग च ड आरएम आर.एन. स ह य न स त य रज वर प ठवल ह त. क ह अ धक य न नल बतह कर य त आल ह त. न दन नल कण इ फ ससच अक य क र अ य इ फ सस य स थ पक प क एक आ ण आध रक ड य जन च श पक र न दन नल कण य न अख र इ फ सस स च लक म डळ च अक य क र अ य हण न स व क रल. वश ल स क य य र ज न य न तर आठवड भर त क पन य स च लक म डळ न नल कण य नय त ल म ज र दल. म य चव ळ वश ल स क, स च लक म डळ च अ य आर. स श श ह, य पक ज ल हमन, आ ण य पक ज न इ च म ड य स च लक न र ज न म दल आह त. नल कण य न य प व २००२ त २००७ म य म य क य क र पद च जब बद र समथ पण स भ ळल ह त. दशकभर न तर य न प ह क पन च न त व व क रल आह. PAGE 72

76 र ज व ब सल य च 3 म ह य स ठ एअर इ डय च CMD हण न नय त र ज व ब सल य च 3 म ह य स ठ एअर इ डय ल मट ड य च अरमन व यव थ पक य स च लक (CMD) पद वर नय त कर य त आल आह स लच IAS अ धक र र ज व ब सल ह स य प लयम म लय त ल अ त र त स चव व व त य स ल ग र आह त. ह नय त त प रत अस न लवकरच नव नय त क ल ज ण र आह. एअर इ डय ह सरक र वम नव हत क स व क पन आह. य च स व ९० द श तग त आ ण आ तरर य ग त य पय त दल ज त आह. १५ ऑ ट बर १९३२ र ज ज. आर. ड. ट ट य न 'ट ट एअरल इ स' य न व न ह क पन स क ल ह त. भ रत च ४५ व सर य य ध श य. द पक म भ रत च ४५ व ध न य य ध श हण न य यम त द पक म य न २७ ऑग ट २०१७ र ज पद च शपथ घ तल. र पत र म न थ क व द य न म य न शपथ दल. PAGE 73

77 य. द पक म य य ब ल ६४ वष य य. म य न य. ज. एस. ख ह र य य नव त न तर ह पद स भ ळल आह. त प ढ ल १३ म ह य स ठ २ ऑ ट बर २०१८ पय त ह पद ध रण करत ल. भ रत च ध न य य ध श (CJI) ह भ रत य य य यव थ च आ ण भ रत य सव च य य लय च म ख आह त. भ रत य घटन य कलम १४५ आ ण सव च य य लय य क य प त च नयम १९६६ अ वय, CJI सव य य ध श न एख य करण स ब ध क मक ज च व टप क शकत त. १९५० स ल य. एच. ज. क नय (२६ ज न व र १९५०-६ न ह बर १९५१) ह थम CJI ह त. PAGE 74

78 ७. प र क र च पट वभ ग य च र च पट न आयड प ए प र क र 12 य आय.ड.प.ए.प र क र स ह य त 60 म नट आ ण 60 म नट ह न अ धक क ल वध य ण त च पट वभ ग म बई न म त क पल आ ण ल ह ग द न चरल व य द न म हत पट न स वण प र क र त झ ल आह. क पल ह स ज स र य च य त क त च पट आह ज त ण नप ण क पल व ण ह य ज वन आ ण स दर करण य म यम त न क रळमध ल क ड य म य श य न य कल क र च म हत द त. एफट आयआयच 62 म नट य म हत पट त स दर करण, त ल म, आठवण आ ण आक य म यम त न क श कल क र च ज वन च त क ल आह. क पल च ह च थ प र क र आह. 62 व र य च पट प र क र 2016, हजन ट रल, व झल ड य थ वश ष पर क प र क र, 9 य एसआयज एनएस च पट स ह य त वश ष म हत पट प र क र पटक वल आह. PAGE 75

79 क पल व ण य क ड य म मह ग अ म न म धव य य श य आह त. स ज व पर शर य य ल ह ग द न चरल व य च पट ल 60 म नट वर ल न न फ शन ण त स वण प र क र मळ ल आह. मप नद क ठ य न प क ज मन ल स पक बनव य स ठ 30 वष ह न अ धक क ल वध प स न अथक प र म घ ण य एक आ दव स य त च ल ण य आ ण क मल व स य च पट त उलगडल आह. भ रत य च पट वभ ग न म त आणख द न म हत पट न प र क र त झ ल आह. शबनम स खद व य य अथ सड र य च पट ल उ ल खन य च पट तर य च टज य य स यल ट ह ईस ल पर क च वश ष ल व ध प र क र त झ ल आह. अथ सड र य च पट त स आ तरर य व त वश रद द द क टर य च हम लय य क ह ल त ल व त कल ट क न स ब ध ज वन व स उलगडल आह. स यल ट ह ईस य च पट त 3 त ण ब ग ल म हल च स म जक ज वन व स च त क ल आह. व त य दन 990 कम च य न प लस पदक द य त आल भ रत य व त य दन न म त 15 ऑग ट 2017 र ज 990 कम च य न प लस पदक (Police Medal for Gallantry) द न कर य त आल आह. PAGE 76

80 य त एक ल श य स ठ र पत प लस पदक (PPMG), 190 कम च य न प लस पदक (PMG), 93 कम च य न व श ट स व स ठ प लस पदक (PPMDS) आ ण 706 कम च य न श सन य स व स ठ प लस पदक (PMMS) द न कर य त आल आह त. ए ल 2017 म य स कम य थ म ओव द ह य त शह द झ ल ल छ त सगढ प लस य वश ष दल च ल ट न कम डर श कर र व य न मरण पर त र पत प लस पदक (PPMG) बह ल कर य त आल आह. अज न प र क र च नयम बदलण र अज न प र क र प स न क ठल ह प ख ळ ड व चत र ह नय, य स ठ ड म लय प त नयम त बदल कर य य वच र त आह. न य बदल म ळ शफ रस न क ल य ख ळ ड य न व च द ख ल प र क र स ठ वच र श य ह ण र आह. ड म वजय ग यल य न प त नयम त बदल कर य ब बत प ढ क र घ तल अस य च म हत व वसन य स न दल. ड म लय य एक अ धक -य न स गतल, क नवड स मत य व वसन यत वर क ठल ह श क घ य त आल न ह. य शव य प रदश पण जप य च नण य झ ल आह. PAGE 77

81 स मत त न हम त ठत य त च सम व श असत. पण प ढ ल वष य जन त स श धन ह ईल. लवकरच नव नद श नघत ल. तस च य न स र य ख ळ ड य न व च शफ रस झ ल नस ल क व स ब धत मह स घ न य च न व प ठ वल नस ल तर ह य ख ळ ड य क म गर च दखल घ त प र क र स ठ वच र क ल ज ईल. भ रत च 'र य ड प र क र - २०१७' ज ह र दरवष म ण भ रत सरक रन र य ड प र क र २०१७ ज ह र क ल आह. ह प र क र दरवष ड त ल सव क ट क म गर स ठ र य ड प र क र दल ज त त. प र क र च वतरण २९ ऑग ट २०१७ र ज र पत भवन त र पत र मन थ क व द य य ह त ह ण र आह. य वष च र ज व ग ध ख लर न प र क र द व आ ण सरद र स ह य न दल ज ण र आह. शव य ७ जण न ण च य प र क र तर १७ ख ळ ड न अज न प र क र दल ज ण र आह. य नच द प र क र स ठ ३ ख ळ ड न नवड य त आल आह त. PAGE 78

82 र ज व ग ध ख लर न प र क र ७.५ ल ख र ख. सह च र वष य क ल वध त ड त न द पक आ ण सव त उ ल खन य क म गर करण य ख ळ ड ल दल ज त. अज न प र क र ५ ल ख र ख. सह ड त च र वष स त य न उ क ठ क म गर स ठ दल ज त. ण च य प र क र ५ ल ख र ख. सह त ठत आ तरर य ड पध म य पदक वज य न श ण द ण य श क न दल ज त. य नच द प र क र ५ ल ख र ख. सह ड वक स म य स प ण ज वनभर य गद न द य ब ल दल ज त. र ज व ग ध ख लर न प र क र द व : प र -ऍथ लट सरद र स ह : ह क ण च य प र क र वग य ड. आर. ग ध : ऍथल ट स ह र न द कट रय : कब ड ज. एस. एस. व. स द : ब ड म टन (ज वनग रव) PAGE 79

83 ज भ षण म ह त : म टय (ज वनग रव) प. ए. र फ ल : ह क (ज वनग रव) स जय च वत : न मब ज (ज वनग रव) र शन ल ल : क त (ज वनग रव) अज न प र क र व.ज. स र ख : तर द ज ख शब र क र : ऍथल ट स अर कय र ज व : ऍथल ट स श त स ह : ब क ट ब ल स ब द र ल शर म द ब स ह : म टय च त वर प ज र : क ट हरमन त क र : क ट ओइनम ब बम द व : फ टब ल एस.एस.प. च र सय : ग फ PAGE 80

84 एस.व. स न ल : ह क जसव र स ह : कब ड प.एन. क श : न मब ज ए. अमलर ज : ट बल ट नस स क त मन न : ट नस स यवत क दय न : क त म रय पन : प र -ऍथल ट व ण स ह भ ट : प र -ऍथल ट य नच द प र क र भ प स ह : ऍथल ट स स यद श हद हक म : फ टब ल स म र ई ट ट : ह क PAGE 81

85 टय न र न ड ल 'UEFA ल अर ऑफ द इयर' प र क र रअल म ड फ टब ल स घ च प त ग लच टय न र न ड य ल 'UEFA ल यर ऑफ द इयर' प र क र मळ ल आह. र न ड ल च र वष त तस य द ह प र क र मळ ल आह. ३२ वष य र न ड न य य क र क द त सव पध म य एक ण ४२ ग ल क ल ल आह त. य नयन ऑफ य र पयन फ टब ल अस सएशन व र द य ज ण य 'UEFA लब फ टब लर ऑफ द इयर प र क र' य बद य त 'UEFA ल यर ऑफ द इयर' प र क र दल ज त आह. २०१० स ल प हल प र क र दल ग ल. PAGE 82

86 ८. य त वश ष म ज क य म स त ष म हन द व य च नधन म ज क य म व व र ठ र य क स न त स त ष म हन द व य च नधन झ ल. त ८३ वष च ह त. स त व ळ र य क सच ख सद र हण न स त ष द व भ रत य स सद य ल कसभ वर नवड न आल ह त. य क ळ त य न प च व ळ सलचर आ ण द नद प र मतद रस घ च त न ध व क ल. य न अवजड उ य ग म पद द ख ल स भ ळल ह त. प क त न य 'मदर त र स 'ड. थ फ ऊ य च नधन प क त नमध न क ठर ग द र कर य स ठ आय य व चल य जम न ड टर थ फ ऊ (वय ८५ वष ) य च नधन झ ल. प क त न य मदर त र स हण न य स ह य. PAGE 83

87 ड. थ फ ऊ य य ब ल ड. फ ऊ य १९६० म य सव थम प क त नम य आ य ह य. य थ ल क ठर य च हल ख च थत प ह न य ह ल व न ग य आ ण य न क ठर य वर उपच र कर य स ठ क यम व प प क त नम य च र ह य च नण य घ तल ह त. नन असल य ड. फ ऊ य न १९६२ म य कर च म य म र ऍडल ड ल स स टर थ पन क ल आ ण न तर य क ळ त य स थ च प क त न त सव व त र क ल. य न आत पय त प न स हज र ह न अ धक क ट ब वर उपच र क ल आह त. ड. फ ऊ य य अथक य न म ळ च क ठर ग प स न म त ह ण य प ह य क ह द श म य प क त नच सम व श अस य च ज ग तक आर य स घटन न १९९६ म य ज ह र क ल. ड. फ ऊ य न स स यट ऑफ ड टस ऑफ ह ट ऑफ म र य स थ त व श क य न तर य न भ रत त क म कर य स स ग य त आल ह त. PAGE 84

88 म, हस स ब ध अडचण आ य न य क ह क ळ स ठ म य च कर च त उतर य ह य. य थ ल क ठर य श ब लत न य न प र थत च ज ण व झ ल आ ण य क यम व प य थ च थ ब य. तस च य न प क त नच द स य म क च सव च न गर प र क र असल ल हल ल ए इ तय ज १९७९ म य आ ण हल ल ए प क त न ह प र क र १९८९ म य त झ ल ह त. य न २०१५ म य ट फलर म डलह द न कर य त आल ह त. स क तक द त र मक ण ह ज ब य च नधन मह र यनच द ल त ल स क तक द त अश ओळख असण र र मक ण म र वर ह ज ब य च १२ ऑग ट र ज नव द ल त नधन झ ल. त ७४ वष च ह त. ह ज ब ह मह र यन प रचय क च म ज स च लक आ ण द ल स व ज नक उ सव स मत च अ य ह त. मर ठ स क त च द ल त जतन कर य स ठ मह र यन श सन य वत न मर ठ न य मह सव, च पट मह सव आद य आय जन त य न स ह च व ट उचलल. PAGE 85

89 जग त ल सव त वय व मन य 'इ इल टल' य च नधन जग त ल सव त वय व मन य 'इ इल टल' य च नधन झ ल. य न वय च ११३ वष प ण क ल ह त आ ण ११४ य व ढ दवस स ठ फ त एक म हन उरल ह त. टल ह द ह ज ग तक मह य आ ण औ व झ य एक त श बर च य स द र ह त. य च ग य वष गन ज व ड र क ड न जग त ल सव त वय व मन य हण न न द झ ल ह त. र गम च वर ल अ भन श भ स न य च नधन स ग त न टक अक दम प र क र वज त, र गम च वर ल ज ठ अ भन श भ स न य च क लक त म य वय य 93 य वष नधन झ ल. स न य न ब य न मह व य लय त न पदव त क य न तर गणन य स घ त व श क ल आ ण "नब न " न टक त म ख भ मक वठवल. PAGE 86

90 न तर य क ळ त प प स थएटर पम य 'ब रक ड', ' टनर तल य र' आ ण ' तत म ' य न टक त अ भनय क ल. तस च य न म ण ल स न य 'एक अध र कह ण ' आ ण 'एक दन त दन', ग तम घ ष य 'द ख ' आ ण ब स चटज य 'पस द अपन अपन ' य च पट त क म क ल. श तकर स घटन च न त वस तर व आपट क लवश श तकर स घटन च य ठ न त वस तर व गण श आपट य च 17 ऑग ट र ज व पक ळ न नधन झ ल. त 81 वष च ह त. सर फ यवस य स भ ळ न य न आय यभर श तक य स ठ लढ दल. सम जव द वच रसरण च य य वर पगड ह त. स न ग ज च ह य य वर म ठ भ व ह त. स वर स खर क रख य च त उप य आ ण स च लक ह त. तस च अ ळ य थ न न स ह ब अ ळ कर य य स थ न य न ग वक य स ठ द ध स थ स क ल. वग य वस तर व आपट क ल ज ज वन प स न भ ई एस.एम.प ट ल य य जनत दल चळवळ श ज डल ग ल.१९८१ स ल शरद ज श य य श तकर स घटन त व ह न घ ऊन य न क म ल स व त क ल. सम जस वक अ ण हज र य य ट च र वर ध आ द लन तह य न क म क ल. PAGE 87

91 अनव ण श तकर म त ह व य स ठ त आय यभर झटल. स वर सहक र स खर क रख न तस च स ल प र ज ह द ध स घ तह त स च लक ह त. आय यभर चळवळ त क म करत असत न ह य न क ण य ह पद च अप क ल न ह. वस तर व आपट य य ब ल वस तर व आपट (ज म : इ.स. १९३६; म य : १६ ऑग ट, इ.स. २०१७) ह श तकर स घटन च स ल प रच थ नक न त ह त. स वर सहक र स खर क रख न तस च स ल प र ज ह द ध स घ च त स च लक ह त. वस तर व आपट ह क ल ज ज वन प स न एस.एम. ज श य य जनत दल चळवळ श ज डल ग ल. १९८१ स ल शरद ज श य य श तकर स घटन त य न वत ल व ह न घ ऊन क म ल स व त क ल. सम जस वक अ ण हज र य य ट च र वर ध जन आ द लन तह य न क म क ल. अनव ण श तकर म त ह व य स ठ त झटल. आय यभर PAGE 88

92 श तक य च लढ उभ रत न द स य ब ज ल य य व य तक अड अडचण ज ण न घ ऊन य च स डवण क करण र, श तकर क य क य न म य च स वल द ण र न त अश वस तर व च ओळख ह त. वस तर व आप य य ८० य व ढ दवस न म त २९ ऑग ट २०१६ र ज य च स ल प र त न गर स क र झ ल ह त. य य नधन न श तक य न य य मळव न द ण र आध रवडच जण पडल, अश जनत च भ वन आह. PAGE 89

93 ९. MPSC-PSI-STI-ADO स भ य न 1. îð ÂðÃÚðð òãðìððñðó ðùðïðóâð çðüäðð Ïð îðüððó ÙððÐðãððµÚðð äðüóüðµúðð ðãð ð ðùððüãðü òµð¾ îãðâúððçðð ó ãððñðüâð ðð äð îâððü ððúðð -±âðõ òãð îòçðãð îâð? ) ãð òâðü±¾ðð òãðìððñðó ð) MIT, Ùð òü îð î) èðãðáàá òãðìððñðó À) ðù çðòîð Àá òãðìððñðó 2.DRDO Ðð ØððÜÃððµðð Ñðòèâðð ÙððÐðãðÜòèÃð ÜÂð±ððÀð ÃðÚððÜ îâðð ðè. Úððçðü ðüïðó îð ÂðÃð òãðïðððð µðô îóµð ðè? 1)ÜÂð±ððÀÚððâðð Ùðüëðð è Ðððãð Ç ÂÚððÃð ðâð ðè. 2)ÜÂð±ððÀÚððµð S, M ðòâð N çð ÃðóÐð Ñß îðü òãðòøðððð ÑðÚðð ±ððçðð ó òãð îòçðãð îâð ðè Ãð. ) Òî Ãð 1 ð) Òî Ãð 2 î) Çð Ðèó µðõ î À) Çð Ðèó ðüð ðü 3. ±ððùàùðùðð ¾ô ¾ðÚð õîðð : Ç Ðð¾ð Âà ç¾ð Üó ðùòî ðð ðð ÜðÙðÇ ãð Úðð ÑðôçÃð îðµúðð âð ð î / âð ò ð îð îð Âð ðè Ãð? ) ðóãð Æððýáâð ð) ò îüâð Ç çððýá î) òñßúðü îð Ñðð î-ððüýáðð À) çðòµððð ±ð±ðáî १-क २-ड ३-क PAGE 90

94 4. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð îð ÂðÃðó Ùð ¾àð çð ãðð ð±ððãðóâð çðãððáãð Ñðòèâðó ãð îùð ãð èòüãð Ùð ¾àð Üâðó ðè? ) âðüàðð üàü±ßð üà ð) çðð âð çð ðãð î) òçââðó Ùð ¾àð À) ÙðùòÀàÀ Ùð ¾àð 5. Ùð òü îµð Üðæ¾àðÏÚðêð Àð ÐððâÀ ¾àÙÑð ÚððüµÚðð èçãð Ùð Àâð ðùòî ðùððü ÑðÇ î Ç ÂÚððÃð ðâð âúðð âðæ îüó Àðù ¾Üµð Ðððãð îðúð ðè? ) ððùðð ð. îâðó ð) ð Ùçð Ùðù î âððø³ððð î) Ô û î ððâàòãððð À) ÀùòÐðÚðâð Àùâðó 6. Ðèðúó ðùòâðüòñð î ð úðüµð ðúðð ððð ôî îâð ððâððü ðè? ) âððùçð ü ðâçð, Ùð òü îð ð) ÑðùÜóçð, Ô ððçð î) âðüàðð, ýü±âðüà À) Üð Ùð, ý¾âðó 7.1 ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ÙðóÜðÃð ( îãððü) Úð Æð îãððüðð ÃÚððµÚðð îð ÂðÃÚðð çðèúðð ±ðó Ç äððçðð ðãð çðüúðô Ãð âðæ îüó çðüðãððâðð çðôýãððãð îâðó? ) ðôçðððð ð) ¾ îóá î) Ùð òü îð À) Ñððò îçãðððð 8.çððÃð ãð úð Üðæ¾àóÚð îðû±ß çðµð ððçðçðü ÙèÂðõÐð òððãðàõðð ðâð âúðð çðüãðð æð Ùðð èðð Ç ãð Úððüµð òððïððð»ððâð. ÃÚððüÐðó ÃÚððüµÚðð ððçðçðü îóãð îð ÂðÃÚðð êð ëððµð ÑßòÃðòÐðòÏðÃãð îâð èð Ãð? ) òçðâðµðü, òëðñðôüð ð) ýüòîðú, ÙðòÂðÑðõÜ î) îð òèùðð, Ððð±ððâðûÀ À) òççðñðôü, ðçððùð ४-क ५-ब ६-ब ७-ब ८-अ PAGE 91

95 9. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏðóâð RBI µúðð ÐðãÚðð ÙðôÍð Ïðð ÜÂððÐðôçððÜ Ððãðð Ü Ñðð Ü ¾ ÃðÜ òüãèçðá Ü Ñðð Ü ¾ ãðá òððòäµðãð îüâúððãð ðâð ðè. ) 6%, 5.75% ð) 5%, 6.75% î) 5.75%, 6% À) 6.75, 5% 10.E & IT ÙðüëððâðÚððÐð ±ðò Ãð îâð âúðð ÙððòèÃðó çðôüêðð ðüð ðàð ÚððãðÜóâð Ãð ìð çðòùðãðó µð ÏÚðêð îð Âð ðè Ãð? ) ¾ó. çð. ð ôîü ð) µð. ð. îðòððúðð î) Ñðó. Àó. òçðð îüâð À) ðó. Ðð. åó öîæâðð 11. ÜòãðüÇ ÑððÐð±ðÜóÚðð ÚððüÐðó NITI ðúðð ±ððúðð ÑððÏÚðêð ÑðÇðµðð Üð ðóðððùðð òçâðð. ÚððÑðôÁ Ãð îð ÂðÃÚðð òãðìððñðó ðùðïúð ØððÜÃðóÚð Üð ð îóúð ÆðáãÚðãðçÆðð òãðæðúððµð ÑßðÏÚððÑð î ÜðèÂððÜ ðè Ãð? ) îð âðüò ðúðð òãðìððñðó ð) ðù çðòîð Àá òãðìððñðó î) òñßððç¾ðð òãðìððñðó À) ÚððÑðø îó Ðððèó 12.Ò îàü äððð ðùòî ýüòàúððð µð Ù ðçðá ðùòî îðùùðçðá û ýüàç¾àó ð (FICCI) µð Ùðèðçðòµðãð ÙèÂðõÐð îð Âððµðó òððãðà»ððâðó? ). òççðü òçðü±ð ð) ôîùððü ðâðùð î) òãðòððãðð äð ú î À) çðü ðúð ððý 13. îð ÂðÃÚðð Üð ÚððÃð Ç äððãðóâð ÑßÆðÙð Ùðð ¾Ü ððýá î ùù ÚðôâðÐçð Ñß îâñð çðôý îüâúððãð ðâðð ðè? ) îüú ð) îðððá¾ î î) ÙðèðÜðæ¾à À) Ñðü ðð ð ९-अ १०-ड ११-अ १२-ड १३-क PAGE 92

96 14.3 ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó Ððãðó òçââðóãð ýáäðððúð ØððÜÃððµÚðð òãð îðçððçðð ó ØððÜÃð çðùððãðúð Ùðüµðµðó Ñðòèâðó ðø î çðüñðððð»ððâðó? ) µðóðð ð) ðñððððî î) Øðô¾ðÐð À) Ùð òü îð 15. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð ØððÜÃð çðü îðüðð òèüçôçæðððð îðùñðü òâðòùð¾ À îàõðð ÃÚððüµÚðð òèççúððùðïðóâð ò îãðó ÑßÙððÂððÃð òðð±ðáôüãðãðâðõ î îâðó? ) 6.83% ð) 7.83%î î) 8.23% À) 9.10% 16. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð Üð ðóãð ±ððüïðó ð âðüãðð ÑðôÜç îðüðçðð ó îð Âððµðó òäðòîðüçð òððãðà çðòùðãðóðð îâðó ðè? ) µð Ãð äãðü Ñðô ððüð ðòâð èüùðððñßóãð îðøü ð) Ç ãð üí»ððü»ððòüúðð ðòâð çðüçðü òçðüèî î) ÙððòÜ ðññððð Æððü±ðãððâðõ ðòâð ãðýâð Øðð¾ó À) çð. çð.ñðó. µððøüòçðúðð ðòâð çð. ãèó. çðôððóâð 17.è òâð îðùñ¾üîðü äðèüðãð ¾ù çðóçð ãðð ÑßÇðÐð îüâððü Ç äððãðóâð Ñðòèâð äðèü îð ÂðÃð ðè? ) Ùðüô ðýá ð) ð ü±ðâðôýî î) Ððãðó òçââðó À) èøçüð ððç 18.ØððÜÃððÙðÏðóâð Üðæ¾àóÚð ò âð¾þ»ð ðôòïç ðú òãð ð Ãð ÑðÇ 2017 çñðïð áãð îð Âðó òãð ðúð òùðúãðâðð? ) ÚðäðõÇðçð ÙððçðõÐð ð) òùðëðøðð ±ðôèðî î) ðü. ðü. âðêùðâð À) Ððãð äð ÑððÏÚððÚð १४-ब १५-अ १६-ब १७-ब १८-क PAGE 93

97 19.ãðçÃðô ãð çð ãðð îü (GST) ÑðòÜæðÇ Ðð îðñðà Ìðð ±ððãðüóâð îü îùðó îâðð ðè. èð Ððãðð ÇÜ ò îãðó ¾ î ðè? ) 18% ð) 12% î) 5% À) 8% 20. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð îð ÂðÃÚðð Ç äðððð ÃÚððµðð Ñðòèâðð çñð òäðúðâð ÑðÚððáãðÜÂðÑðõÜ î çðüäðð ÏðÐð Ñð±ßè ãèóððçð ãð îðäððãð çðð Àâðð ðè? ) ýüð î ð) ÄðÜ îð òüúðð î) ÇòêðÂð îð òüúðð À) ýáçëððýâð 21. ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃð âð ððð îãðó îðòâðçðçð ÚððüÐðó îâð ðè? 1) Ùð ³ðÇõÃð 2) ÃðõçðüèðÜ 3) ܳðôãðüäðÙð ) Òî Ãð 1 ð) 1, 2î î) 2, 3 À) 1, 2, 3 22.çãðµ ØððÜÃð òùðäððð ±ßðÙðóÂð Úðð ððð üãð±ðáãð ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃðó Üð Úð èó Ç äððãðóâð ÐðôªîÙð ÇôçðÜ ðòâð òãðçðü çãðµ Üð Úð Üâð èð Ãð? ) òèùððµðâð ÑßÇ äð, îüú ð) òçð îóùð, ÝÂððµðâð ÑßÇ äð î) îüú, ÄðÜð ðüà À) ÚððÑðø îó Ðððèó 23. âñðððð (Alpana) èó âðð îòµðëð îâðð îð ÂðÃÚðð Üð Úððäðó çðü ðüòïðãð ðè? ) ÑðòäµðÙð ðü±ððâð ð) îðððá¾ î î) ÃððòÙðúÐððÀõ À) Üð ðçæðððð १९-क २०-ड २१-ड २२-अ २३-अ PAGE 94

98 24.çðÃÚð òãðïðððð ð ú ðð. 1)ØððÜÃðóÚð ãð îðäð çðüäðð ÏðÐð çðüçæðð ýçëðð Ðð 23 ðõðð 2017 Üð ðó îð¾ðá çðù¾ èð Ñð±ßè Ñßêð òñðãð îâðð. 2) îð¾ð áçðù¾-2 µúðð Ñßêð ÑðÂððçðð ðãð ýçëðð Ðð ýãðü Ãðóçð âð³ðô±ßè Ñßêð òñðãð îâð ðè Ãð. 3)è çðãðá Ñð±ßè ýçëðð Ðð åóèüó îð ¾ð Úð ÆðõÐð Ñßêð òñðãð îâð ðè Ãð. ) 1, 3 ð) 2, 3î î) 1, 2 À) 1, 2, 3 25.VAJRA (Visiting Advanced Joint Research) Úðð Úðð ððð òãðæðúðó ÑðôÁóâð òãðïðððð òãðµððüðãð ³Úðð. 1)èó Úðð ðððð üîíóúð òãðìðððð ãð ÃðüëðìððÐð òãðøðð±ðððð çðôý îâðó ðè. 2)ØððÜÃðóÚð ÙðôúµÚðð òãðç äðó ãðøìððòðð îðüððó ØððÜÃððÃðóâð çðüäðð ÏðÐð òãð îðçð ÑßòªîÚð Ãð çðèøðð±ðó èð Âð èð Úðð ð Ðð µðð É äð ðè. 3) ðððð ãððüó 2017 µúðð Ñßãððçðó ØððÜÃðóÚð òçððó ÑðüÃðÑßÏððÐð ÐðÜ üí Ùðð Çó ÚððüÐðó Úðð Úðð ððð µðó ³ðð æðâðð îâðó èð Ãðó. ) 1, 3 ð) 2, 3 î) 1, 2 À) 1, 2, 3 26.ØððÜÃððÃðóâð çðãððáãð Ùðð ð ÙðèðÐð±ðÜÑððòâð îð Üð ð îðúðáªîùð ÙðèðÜðæ¾àðÃðóâð îð ÂðÃÚðð ÙðèðÐð±ðÜÑððòâð îðð çðôý îâðð ðè? ) Ùðüô ðýá ÙðèðÐð±ðÜÑððòâð îð ð) ÙðóÜð-ØððýáïüÇÜ ÙðèðÐð±ðÜÑððòâð îð î) Ððð±ðÑðõÜ ÙðèðÐð±ðÜÑððòâð îð À) ÑðôÂð ÙðèðÐð±ðÜÑððòâð îð २४-ड २५-ड २६-ड PAGE 95

99 27.Ððù¾ò±ßÀ (NATGRID) è îðúð ðè? ) ØððÜÃððµð ÇúÂðãðúÂð çðü ðüïðóµð ÜòäðÚððçðè òãð îòçðãð îâð ±ð âð âð òøðúðððð ð) çðüñð áî ÙððÏÚðÙððµÚðð ãð ±ðãðððð òãð îðçððçðð óµðð îðúðáªîùð î) ØððÜÃð ãð Ô ððçððð òãð îòçðãð îâð âðð çðü±ðâð î òãð îðçð îðúðáªîùð À) ØððÜÃððµðð ÇèäðÃðãððÇ òãðüð Ïðó Ãððüòëð î îðúðáªîùð 28. ðùñðü äððð çãðâðá è îð ÂðÃÚðð ÙðüëððâðÚððÐð çðôý îâð ðè? ) üîíóúð òãðìðððð ãð ÃðüëðìððÐð ÙðüëððâðÚð ð) üîíóúð Ìðð ±ð ÙðüëððâðÚð î) Ü âãð ÙðüëððâðÚð À) üîíóúð òãðäð ÙðüëððâðÚð µúðð ðùç¾à òâðúððð ðùàòùðü¾ðð çðôñðüòçðüó ðµð òãð ð Ãð ÑðÇ ððâðóâðñðø îó îð Âðó Ñð¾ îðòãðâð ðè? ) ò îçüù ðó åó îðüãð ð) µð. çð. ÑßÂðð Úð î) ÑððÝÑðââðó îäúðñð À) ±ðôý çððýá ÑßòÂðÃð 30.Úðð ±Úð ÑðÚððáÚð òððãðàð. 1) ððüóµðð ãðð¾ð Úðð îðçü ðüóµð âð ððð âð. Ùð. îðàõ ÚððüÐðó îâð ðè. 2)çððòèÃÚð îðçùðóµðð ÙðÜð ó çððòèãúððçðð óµðð ððâðçððòèãúð ÑðôÜç îðü âð. Ùð. îàõ ÚððüÐðð ððèóü»ððâðð ðè. ) 1 ðüð ðü, 2 µðõ î ð) 2 ðüð ðü, 1 µðõ î î) Çð Ðèó ðüð ðü À) Çð Ðèó µðõ î २७-ड २८-अ २९-अ ३०-क PAGE 96

100 31. ð±ððãðóâð äðèüðüùðïðóâð ðóãððððãðäúð î ðµððá ðð ðãð îâð âúðð ÙðçðáÜ çðüçæð µúðð çðãð áêðâððððôçððü ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃð äðèü ð±ððãðóâð çðãððáãð Ùðèð±ðÀ äðèü Üâð ðè? ) òçðü±ððñðõü ð) ¾ð ò îúðð ( ðñðððð) î) Ùðüô ðýá (ØððÜÃð) À) âúðô ÐÀð ( ü±ðð âðð) 32. ãðó ð ÙèÂððâðó ÏðÜÃðóâðð Úðð ÑßòçðÏÇ Ððð¾ îðµð âð ððð îð Âðó îâð ðè? ) µúðôãð ±ðð À ðð âð ð) Ùðü±ð äð ÑððÀ±ððãð îü î) òãð. ãðð. òäðüãððà îü À) òãð. çð. ððüà îü µúðð ðüãðüüðæ¾àóúð Úðð ±ð òçððó ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð üîíóúð ÙðüëððâðÚððÐð çð âð ò ßò¾ü±ð Úðð ±ðð è Ùðð ððýáâð ùòñâð îäððð çðôý îâð ðè? ) üîíóúð ÙððÐðãð çðüçððïððð òãð îðçð ÙðüëððâðÚð ð) üîíóúð ±ðöè ÙðüëððâðÚð î) üîíóúð òãðìðððð ãð ÃðüëðìððÐð ÙðüëððâðÚð À) üîíóúð ÑðÚððáãðÜÂð ÙðüëððâðÚð µúðð ðð±ðòãð î ãððúãðü¾ó îüâð ðòâð Çôæ îðú òãðüð Ïðó òçðððµðó çðü îâñðððð îðúð ðè? ) Our Land, Our Home ð) Our Land, Our Home, Our Future î) Our Future, Our Home À) Our Future, Our Land, Our Home ३१-ड ३२-क ३३-क ३४-ब PAGE 97

101 35.ØððÜÃðóÚð âð³ðô Ìðð ±ð òãð îðçð ðû î (SIDBI) µð Ððãð µð ÜÙðÐð ðòâð ãúðãðçæððñð îóúð çðüµððâð î îð Âð ðè Ãð? ) Ùðð èùùðç ÙðôçÃðÒîð ð) òãð ð üçü òçðü±ð î) Àðù. Üð ðóãð ôîùððü À) òãðððð Ç Ñððâð 36. ÄðÜÑßÇ äððãðóâð Ùðô±ðâðçðÜðÚð Ü âãð çæðððð îðµð Ðððãð ðçâðõðð îð ÂðÃð Ðððãð ãðâúððãð Úð ÂððÜ ðè? ) ¾ð±ðð Ü çæðððð î ð) Ñðü. ÇóÐðÇÚððâð ÑððÏÚððÚð Ðð±ðÜ çæðððð î î) çðôøððæððð±ðü çæðððð î À) ÚððÑðø îó Ðððèó 37.çðüçðÇ µúðð âðð îçðøð Ãð ØððÜÃðóÚð Ñð ¾àð òâðúðùð ãð ððá çðüçæðð (IIPE) òãðïð Úð î 2017 ÑððòÜÃð»ððâð. ÚððÐðôçððÜ IIPE ôî ØððÜâð ððýáâð? ) èùðçð ððç ð) Ùðüô ðýá î) òãðäðð ððñð¾þ¾âðùð À) ±ððüïðóðð±ðü 38.Üðæ¾àóÚð ±ðôðè ±ððüó Ððð üç òãðøðð±ð (NCRB) âðð îð ÂðÃÚðð üîíóúð çðüçæð Ãð òãðâðóðð îüâúððãð ðâð ðè? ) ±ðôðè Ðãð æðâð òãðøðð±ð (CBI) ð) Ùðâðó ÑðÇðÆðá òððúðüëðâð òãðøðð±ð (NCB) î) Üðæ¾àóÚð Ðãð æðâð òãðøðð±ð (NIA) À) Ñðð òâðçð çðüäðð ÏðÐð ãð òãð îðçð òãðøðð±ð (BPRD) ३५-अ ३६-ब ३७-क ३८-ड PAGE 98

102 39.9 ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ð±ððãðâúðð ðòçãððçðó âðð îðüµðð ðüãðüüðæ¾àóúð òçãðçð îð ÂðÃÚðð çðü îâñððð ððâðó çðð ðüð»ððâðð? ) ýüòà ðóððçð ÑðóÑðâçð ûà HIV / AIDS ð) çð òâð ß ò¾ü±ð ýüòà ðóððçð òòîâùð Ùð ò üî±ð î) òü îðùòðçðâð äððð ò ð¾òãððð ç¾ ¾þçð ûà ýüòà ðóððçð ÑðóÑðâçð À) 10 th ùòððãðçðáüó ðùòî Ç Úðô Ðð òà âð ÚðÜ äððð ðùðð Ç Üðý¾þçð ðùòî ýüòà ðóððçð ÑðóÑðâçð 40.åðãðÂððÙðÏðóâð ÑðõÂðá µðüíðµúðð òãðæðóððôçððü ðð±ðòãð î çðüç öîãð òçãðçð 2017 îð ÂðÃÚðð ÃððÜ ð âðð çðð ðüð îâðð ±ð âðð? ) 7 ðù±ðç¾ ð) 5 ðù±ðç¾ î) 8 ðù±ðç¾ À) 2 ðù±ðç¾ 41. äððù¾ ù¾ òèç¾àó : ÙððÚð ðù ðçðóãè ðððóá ¾õ ðùòâðüòñð î ±ðð âà Úðð ÑðôçÃð îðµð âð ð î îð Âð ðè Ãð? ) Ñß îðäð Ùð èãðð ð) òøðððãð ò ðüíð î) Üð òèãð ò ß ððððæð À) ð ðòâð î µúðð Üðæ¾àóÚð çððüò Úð îó òçðððµðó çðü îâñðððð îðúð èð Ãðó? ) Statistics for Environment ð) Statistics for The Human Livelihood î) Administrative Statistics À) Digital India and Statistics ३९-ड ४०-अ ४१-ड ४२-क PAGE 99

103 43. ÙððøÐð ð ü Ùðô ððü ¹ÇÚð Úðð ÑðôçÃð îðµð âð ððð îð Âðó îâð ðè? ) Çð Ü ðó ðüàõ ð) Úð äð Çð Ü ðó Ïðð ü±ðäðó î) çðãððáððüç çðð Ððð ãððâð À) ±ðð ÑðóÐððÆð ðð ÜÇð âðð ýá 44.çðüÚðô Ãð Üðæ¾àðµÚðð ðúð.úðô.çðó. Ðð. Ðð ØððÜÃððÃð ðáúâððñúðð îòäðü±ðó ±ð üàúððçð âððâð ÚððÇóÙðÏÚð îð ÂðÃð çæðððð òçâð ðè? ) òµðüãðð ððð î ð) çðôüòêðãð î) òãðäðúð òµðüãðððð ð î À) òðð î¾ 45.ØððÜÃðóÚð ÆðáÃðìð îðøòäð î ðçðõ Úððüµðó ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð çðüçæð ãðü ÏÚðêð ÙèÂðõÐð òððãðà»ððâúððùðôú Ãð µðµð áãð ðè Ãð? ) ðð±ðòãð î ðû î ð) ðüãðüüðæ¾àóúð ðòæðá î Ùðèðçðü³ð î) ÇòêðÂð ðòäðúððýá ðòæðá î Ùðèðçðü³ð À) ÚððÑðø îó Ðððèó 46. ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃð äðèü è ÚðôÐð ç îð îàõðð 2019 Úðð ãðæððáçðð ó Ç ãðâàá ðô î ùîòñð¾âð ÙèÂðõÐð ððèóü îâð ±ð âð ðè? ) ðû îðù î ð) ÙððòÍÇ î) ðð ±ðð ¾ð À) äððü ðð 47.ÙðèðÜðæ¾àðÃðóâð ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð ò îðâðó ð±ððãðóâð çðãððáãð Ùðð ð Ñð ¾àð Ñß îâñð ØððÜâðð ððâððü ðè? ) ãðçðýá ( ðâð ) ð) Øðð Ü (ÑðôÂð ) î) ðüàðúð (çððãððüð) À) ððøðõúãððàó (ÜÃÐððò±ðÜó) ४३-ब ४४-ब ४५-ब ४६-ड ४७-ड PAGE 100

104 48.ØððÜÃððÃðâÚðð ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð Üð ÚððÐð ÑßÇ äððãðóâð îðúðáêðùðãðð ãððáóçðð ó ðòâð òãð ð µðó ÐððçððÀó Üð ðâúððçðð ó çãðãðüëð ¾ðýáÙð»ðð Ðð µðó Ùðð±ðÂðó îâðó ðè? ) òùð»ðð ÜðÙð ð) ðùùðõ ðòâð îðäùðóü î) ÝÂððµðâð ÑßÇ äð À) ÑðòäµðÙð ðü±ððâð 49. ò ðâð ØððÜÃðóÚð ÙðÜð ó òµðëðñð¾ ÙðèðÙðüÀúðµÚðð ÏÚðêðÑðÇó ððâðóâðñðø îó îð Âð îðúðáüãð ðè? ) Ùð îüüç ÐððçðÑðôÜ î ð) çðúðð ðó òäðüç î) ÙðöÂððâð ôîâð îâðóá À) Ùð ³ðÜð ð Üð ð Øðð çðâð 50.ØððÜÃððÃðóâð ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð Üð ÚððüÙðÏÚð ð ðñðúðáïüãð èòãðü Ü âãð Ùððò±ðá îð ³ðð òæðãð îâúðð ±ð âúðð ðè Ãð? 1) îüú 2) ÃððòÙðúÐððÀõ 3) ±ðô ðüðãð 4) Üð ðçæðððð ) 1, 2î ð) 1, 2, 3 î) 2, 3, 4 À) 1, 3, 4 51.çðüÃð Ãðô îðüðùð ãððð±ßðùð ÑðôÜç îðüðòãðæðúðó Úðð ±Úð ÑðÚððáÚð òððãðàð. 1)Úððãðæðóá ÑßÆðÙð ÑðôÜç îðü çððãððð Ü Ãððâðô ÚððÃðóâð çðð ÐððÑðõÜ çðüúðô Ãð ãððð ãúðãðçæððñððð çðòùðãðóçð Ç ÂÚððÃð ðâðð. 2)10 âðð ð ÝÑðÚð çð Úðð ÑðôÜç îðüðµð çãðýñð ðè. ) Òî Ãð 1 î ð) Òî Ãð 2 î) Çð Ðèó ðüð ðü À) Çð Ðèó µðõ î ४८-क ४९-ड ५०-ब ५१-क PAGE 101

105 Úðð ãðæðóá ÑððÜ ÑðÀâð âúðð 18 ãúðð ØððÜÃð ÜòäðÚðð òäð ðü ðø îó ãð úó ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃðð ððèóüðððùðð Ñß îðòäðãð îâðð ±ð âðð? ) ãè îð áúðððç î ððèóüðððùðð ð) çð ü¾ Ñðó¾çðá ð±ðá ððèóüðððùðð î) ÙÚðôòÐð î ððèóüðððùðð À) ÚððÑðø îó Ðððèó 53.ÚðôòÐðçð Òî (UNICEF) µð ÑðõÂðá ÝÑð îðúð ðè? ) ÚðôÐððÚð¾ À Ðð äððçð ýü¾üððùäðððâð òµðâàà Ðçð Úðô îäððð ÒüîÀ ð) ÚðôòÐðÚðÐð ðùòî ýü¾üððùäðððâð çð ü¾ü ÒîðùÜ Úðô îäððð ÒüîÀ î) ÚðôÐððÚð¾ À Ðð äððçð ýü¾üððùäðððâð òµðâàà Ðð Ùð ðáðçðó ÒüîÀ À) ÚððÑðø îó Ðððèó µúðð ðð±ðòãð î äððüãðãðð òððç áäððü îðððôçððü ÑðòèâÚðð µððü çæðððððüãðü çðâððñúðð Ç äððüµðð Úðð ±Úð ªîÙð ð ú ðð. ) ðýáçðâðûà, ÐÚðôò»ðâðüÀ, Ñðð Ãðáô±ððâð, ðùòç¾àúðð ð) òçãðã»ðâðáïüà, ðúðâðáïüà, ÐÚðôò»ðâðüÀ, ðùòç¾àúðð î) ðùòç¾àúðð, À ÐÙðð áî, Ñðð Ãðáô±ððâð, ðýáçðâðûà À) ðùòç¾àúðð, À ÐÙðð áî, ÐÚðôò»ðâðüÀ, ðýáçðâðûà 55.òãðäðð ðñð¾þ¾âðùð - µð ÐÐðýá ðøìðð ò±ð î îðùòüàðùüµúðð òãð îðçððüçðð ó ØððÜÃð çðü îðüðð ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð çðüçæð çðð ðãð îüðü îâðð ðè? ) ðð±ðòãð î ðû î ð) ðòäðúððýá òãð îðçð ðû î î) ðúð. Ùð. Òî. À) ò ß çð ðû î ५२-ब ५३-क ५४-अ ५५-ब PAGE 102

106 56. ððâðóâðñðø îó îð Âððçð 2017 µðð ÑðÚððáãðÜÂð ÙðüëððâðÚð ÑðôÜç îðü Ç ÂÚððÃð ðâðð ðè? ) åóèüó µðüí³ðð¾±ðó ð) òãð îðçð Ùð ÐðÐð î) ð»ðãððàð òãðâçððð À) ÙððÏðãð òµðãðú 57.âðð Áð çðòùðãðóðð îâð âúðð òäðòîðüäðóððôçððü ððâðóâðñðø îó ò îãðó ãðúð ãðæððáñð êðð ððçãð ãðúððµúðð ãúð Ãðó ØððÜÃðóÚð òªî î¾ ÑßäððçðÐððÃð ÑðÇðòÏð îðüó ÑðÇ çãðó îðý äð îãð ÐððèóÃð? ) 60 ãðúðî ð) 65 ãðúð î) 70 ãðúð À) 75 ãðúð 58. ððçðçðü ðçäðá±ßðùð Úðð ðððð ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð ðúðüãðó òçððó ÑðüÃðÑßÏððÐð ÐðÜ üí Ùðð ÇóüµÚðð èçãð çðôý îüâúððãð ðâðó èð Ãðó? ) ðð ðõ ð±ð ðóãððð ÜðÙð ð) ¾âð ò ðèðüó ãðð ðñð Úðó î) ÑðüòÀÃð ÙðÇÐð Ùðð èðð ÙððâðãðóÚð À) ðúðñß îðäð ÐððÜðÚðÂð 59.Demonetisation and Black Money Úðð ÑðôçÃð îðµð âð ððð ððâðóâðñðø îó îð Âðó îâð ðè? ) ܳðôÜðÙð Üð ððð ð) Àó. çðô ððüðãð î) Ñðó. òµðçü ðüùð À) çðó. ÜðÙðÙðÐðð èü Ü ÀþÀó ५६-अ ५७-क ५८-ड ५९-ड PAGE 103

107 60. ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð ØððÜÃðóÚð òµðëðñð¾ðçð 57 ãúðð ò»ðâððð ýü¾üððùäðððâð òµðëðñð¾ Ùðèð ÃçðãððüÙðÏÚð ÚðôÜó ÑðôÜç îðü ÑßðÑÃð»ððâðð ðè? ) îüðüî ð) ðð Ñðð î) ÙððÂðõçð îó ÙððÃðó À) èðòî òãð îó¾ 61.Sustainable Action For Transforming Human Capital (SATH) çððæð èð ÑðªîÙð ððâðóâðñðø îó îð Âð Üð ðòãðãð ðè? ) ÙððÐðãðçðüçððÏðÐð òãð îðçð ÙðüëððâðÚðî ð) âñðçðü Úððü î ðúðð ±ð î) ÐðóòÃð ðúðð ±ð À) Ðð Èý Úðôãðð üîí 62. Ñððãðܾ çð ýüòàúðð Úðð üîí çðü îðüµúðð Úðð ððð µðð É äð îðúð ðè? ) ððá òððùððáâð êð ëððµðð òãð îðçð îüâð. ð) ÚðüëðÙðð±ð êð ëððµðð çðãððáïüò±ðâð òãð îðçð îüâð. î) Ç äððãðóâð Âðõ ððá êð ëððãð çðüäðð ÏðÐð ãðöïçó îüâð. À) ÚððÑðø îó Ðððèó µúðð ±âðð ðâð òü¾ âð À ãèâðñðùð ü¾ ýüà çðµð äðóæðá î îðúð èð Ãð? ) The Age and the Retailî ð) The World of Retail Focus î) World Retail Scenario À) The Age of Focus ६०-ड ६१-क ६२-ब ६३-ड PAGE 104

108 64.Úðð ±Úð ÑðÚððáÚð òððãðàð. 1) îðð ¾óü±ð ÑðóÑðâð ¾õ Ðð µðü èó 2017 µúðð ðð±ðòãð î ÑðÚððáãðÜÂð òçðððµðó çðü îâñðððð ðè. 2) 2017 µúðð ðð±ðòãð î ÑðÚððáãðÜÂð òçðððµðó èð ç¾ üî¾àó ÙèÂðõÐð ùîððàð Úðð Ç äððµðó òððãðà»ððâðó èð Ãðó. ) 1 ðüð ðü, 2 µðõ î ð) 2 ðüð ðü, 1 µðõ î î) Çð Ðèó ðüð ðü À) Çð Ðèó µðõ î 65.ýü¾ÜÐðùäðÐðâð ¾ ðâð ¾ òððçð Ò îàü äðððµúðð üñððúðçðá ûà Ü ÒîòÜ ð îòùð¾ó (URC) ãðü çðççúð ÙèÂðõÐð ÑßÆðÙðµð ððâðóâðñðø îó îð ÂðÃÚðð ØððÜÃðóÚððüµðó òððãðà»ððâðó ðè? ) òãð î Çðçðî ð) ÙðÐðÙðóÃð òçðüè Çô ð î) Ùðòââð îð åóüü±ð ØððüÀðÜ îü À) ±ðâð äððð Ððóâð îðüãðð 66.CRY ÙèÂð ð Child Rights and You Úðð äððçð îóúð çãðúðüçð ãðó çðüçæð µðó çæððñðððð îð Âðó îâðó? ) ãð Âðõ ±ðð Ñððâð ð) òæð îäð Ùðô ð ðóá î) Üð èóãð îñðõü À) òüññððð îñðõü 67. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð ±ðöèùðüëððâðúðððð îð ÂðÃÚðð Üð Úððâðð çðäðçëð Çâð òãðäð æððòïð îðü îðúðçð (AFSPA) üãð±ðáãð î ÙðòèÐÚððçðð ó òçæðü êð ëð ÙèÂðõÐð ³ðð òæðãð îâð ðè? ) ðçððùðî ð) ÝÂððµðâð ÑßÇ äð î) Ððð±ððâðûÀ À) ÙðÂðóÑðôÜ ६४-क ६५-ड ६६-ड ६७-अ PAGE 105

109 68.NABARD Ðð ðµðãð ±ð¾ðüµúðð îðúððáïüððð òàò ð¾âð îüâúððçðð ó ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð îð ÂðÃðð ÑßðÚðð ò±ð î Ñß îâñð çðôý îâðð? ) ýá-äð Ãðóî ð) ýá-çðêðùð î) òàò ð¾âð - SHG À) ýá-çðäð Ãð 69. îð ÂðÃÚðð ØððÜÃðóÚð ðð ð±ðó ðû îðð ÑßÆðÙðµð ðµðãð ððãúððµúðð ±ßðè îðüçðð ó»ð¾ñð¾ ª îòྠîðàá çðôòãðïðð çðôý îâðó ðè? ) HDFC ðû îî ð) ùò çðçð ðû î î) YES ðû î À) ICICI ðû î 70.Ððð ãè ü ðü 2017 ÙðÏðóâð ãðøòäãð î Ìðð ð îãðð òäð ðü ÑðòÜæðÇ (GES) 2017 µð ðúðð ððð ØððÜÃð ðòâð Ùð òü îð îüâððü ðè Ãð. èó ÑðòÜæðÇ ôî ØðÜòãðÂÚððÃð Úð ÂððÜ ðè? ) Ððãðó òçââðó, ØððÜÃð ð) èøçüð ððç, ØððÜÃð î) ÐÚðõÚððù áî, Ùð òü îð À) Ùðüô ðýá, ØððÜÃð ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ðð±ðòãð î èäðó òçãðçððµúðð òððòùðäðððð îð ÂðÃð òøðúðððð çðôý îüâúððãð ðâð ðè? ) ±ð ð Úððëððî ð) çð ãè òâðò üî¾ î) òâðò üî¾ð À) òâðò üî¾ üî ðãð áäððð ६८-अ ६९-ड ७०-ब ७१-अ PAGE 106

110 72.±ðô±ðâðµÚðð Úðõ¾Úðõ ð âðð çñðïððá Ç ÂððÜ ÃÚðð çðùðððð î çðùðð ðùððïúðùð Ò îçð ðô î ÃðÚððÜ îüóãð ðè. Úðð çð ãð µð Ðððãð îðúð ðè? ) ãððùµðî ð) Ñß»ð ü¾ î) ãéúðõ À) ýðçððýà 73.ÚðôÜð òñðúð çðü³ðððð îó¾ îðððäð îððð ÇõòæðÃð üàúððµúðð çðùðçúð ãðü ÙðüëÚððüµðó ðñðã îðâðóðð ðø î ðð âððãðâðó ðè. ÇõòæðÃð üàúððùðïúð îð ÂðÃð ÜçððÚðÐð ðáúõðð ðâð ðè? ) âðð Üð ÑððÚðÜóÒîð çð ð) òãð ¾Ü î) òòîñßð òððâð À) ýòùðàð âðð ÑßðýÀ 74. îâðá ðòïðü Ùðôâðð-Ùðôâðóüçðð ó çððü îòãð î Øððæð Ãð ÃðÚððÜ îâð âúðð Üðæ¾à±ðóÃððµÚðð ÐðãðóÐð µðâðòµðëððµð òç±çòäðáãð îð Âðó îâð ðè? ) Ñðèâðð ð òððèâððððó ð) ±ðð òãðüç òððèâððððó î) ÑßçðõÐð ðð äðó À) ÐðóÜ ð ÑððüÀ 75. îð ÂðÃÚðð çðü îâñððð ððâðó ðüãðüüðæ¾àóúð Úðôãðð òçãðçð 2017 çðð ðüð îüâúððãð ðâðð? ) ÚðõÆð ¾ô±ð ÇÜ ãððçð ð) ÚðõÆð ò ðòâàü±ð Ñðóçð î) ÚðôÆð ò ðâà ¾ô±ð ÇÜ À) ÚðôÆð ò ðâà Ðð äððçð ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó Üð ÚðçðØðð ¾ó.ãèó. ãððòèððóµúðð CEO Ðð ÑðÇðµðð Üð ðóðððùðð òçâðð. ÃÚððüµð Ðððãð îðúð ðè? ) äðäðó äð ðü ãð üñðãðó ð) Ñß îðäð ÇðÜð î) ÜðÙð Ñß îðäð ð»ðð À) ±ðôýçóñð òçðü±ð çðñðâð ७२-अ ७३-क ७४-ब ७५-ब ७६-ड PAGE 107

111 77.ØððÜÃððµÚðð çãððãðüëúðòçðððòððòùðäð ôî ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ýüòàúðð À Ùðèð Ãçðãð ðúðð ò ðãð îâðð ±ð âðð? ) ð Ýçðâð Ùð, ýçëððýâð ð) îð ðõâð, Òî±ððòÂðçÃððÐð î) ðð èððçð ð±ðá, ÇòêðÂð ðòô îð À) ãððùòäðü±¾ðð Àó.çðó., Ùð òü îð 78.ØððÜÃððµÚðð çãððãðüëúðòçðððòùðòððäð 15 ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ò îãðó îùðáµððñúððüððð Ñðð òâðçð ÑðÇ î ÑßÇðÐð îüâúððãð ðâð? ) 660 ð) 990 î) 550 À) ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó çðüúðô Ãð Üðæ¾àçðü³ð ÑðÚððáãðÜÂð îðúðáªîùððµðð Ñððò ü ðð çðâð âðð ÑððÜð ÑðÇðÆððáïüµÚðð çðüçøððáãð èð ãðøòäãð î îüðü ðð±ðòãð î ÑððÃðúóãðÜ âðð±ðõ»ððâðð. ) òùððððùðð¾ð îüðü ð) ð äððð Ùðð ÚðôáÜó îüðü î) ò ððð ãèð îüðü À) òòîäðâðûà îüðü ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ðð±ðòãð î ÙððÐðãðÃððãððÇó òçãðçð çðð ðüð îâðð ±ð âðð. Úðð òððòùðäðððð îð ÂðÃðó Ùðð èóãð µððâðãðâðó ððãð ðè? ) # Ðððù¾ ãððùü ð) # ç¾ðùñð ¾ð±ð áò¾ü±ð î) # Ððð ãððùü Ñâðó ð À) # Ðððù¾ ¾ð±ð á¾ ७७-क ७८-ब ७९-अ ८०-ड PAGE 108

112 81.¾ð âð ØðÜÂÚððçðð ó Òîðç¾ù±ðµðó ðü Çó ãðð Üóµðð ðá îüâúððçðð ó îð ÂðÃð NHAI Ðð îð ÂðÃð Ùðð ððýáâð ùñð çðôý îâð ðè? ) ÙððÚð Òîðç¾ ¾ù±ð ð) Òîðç¾ù±ð Ñðð¾áÐðÜ î) Òîðç¾ù±ð ððúð À) ðòâð ð 82.RBI 50 ÝÑðÚððüµðó Ððãðó Ððð ¾ µðâððððãð ðâðâððü ðè. Úðð Ððð ¾ðµÚðð ãðøòäðæ¾úððüùðïúð îð ÂðÃðó ðð ð ÐðçðÂððÜ? ) ÐðãÚðð Ððð ¾ðµðð Ùðõú Üü±ð Óâðð Üð çð ü¾ òððúð çðâððü. ð) Ððð ¾ µðð ð îðü 66 òùðòâðùðó¾ü x 135 òùðòâðùðó¾ü ÚððÑßÙððÂð çðâððü. î) Ððð ¾ ãðü ðñðóâð ãðæðá, 50 èó çðü Úðð Ç ãðððð±ðüóùðïúð çðâððü. À) Ððð ¾ ãðü Ãðð ðùðèðâððµðó î ð öîãðó çðâððü. 83. Ñððò îçãððððµúðð ÙðÇÜ ¾ Ü çðð Úðð ÐððãððÐð ð ú ðâúðð ððâððñúðð. Úððüµð 10 ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó òððïððð»ððâð. ÃÚðð 87 ãðæððáïüµúðð èð ÃÚðð. ) ÝÆð ùîæðüóðð ÙððÆððá Òîð ðø ð) ÙððòÜÚðð Òî¾áãðù±ðâðÜ î) ÀðùÜð Æð ð Ü çðâð ðùðð À) ÙðòÜÚðÐð îð µð ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ð±ðøðüðãð çðð ðüð îüâúððãð ðâðð ðè. ) ðð±ðòãð î ðúððòµðëðâð òçãðçð ð) ðð±ðòãð î òµðëð îâðð òçãðçð î) ðð±ðòãð î çðü±ðóãð òçãðçð À) ðð±ðòãð î îâððãùð îãðð òçãðçð ८१-ड ८२-ड ८३-अ ८४-अ PAGE 109

113 85.ãðæðá 2017 çðð ó Üð ðóãð ±ððüïðó ð âðüãðð ÑðôÜç îðü îð Âððâðð ððèóü»ððâðð? ) Ç ãð üíí ð) çðüçðü òçðüè î) µð Ãð äãðü Ñðô ððüð À) ðòâð ð 86. üîíóúð òãðìððâðúððãðóâð 12 âðð ððèõðð òïð î òãðìððæúððáïüµð ðüð ±Úð Ñßð Òîðýâð îðàá ÃðÚððÜ îüâúððµúðð É äðððð 21 ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó îð µðóùðïúð.. îðúðáªîùððµð Çþ³ðð¾Ðð îüâúððãð ðâð ðè. ) çãðçæð ðµµð - çãðçæð ØððÜÃð ð) çãðçæð çðôüòêðãð ðµµð î) ØððÜÃð î çãðçæð çðôüòêðãð ðµµð À) çãðçæð ðµµð - ðäãðçæð ØððÜÃð 87. îð Âððâðð Ü âãð ÙðüÀúðµÚðð Ü âãð çðüüêðâð Çâððµð ÙðèðòÐðÇ áäð î ÑðÇðãðÜ òððúðô Ãð îüâúððãð ðâð ðè? ) ò ðâð äð ò ðüíð ð) ÏðÙð áïüí ôîùððü î) ±ð ð üí òçðü±ð À) ÑßÏððÐð òçòêðãð ðù±ðç¾ 2017 Ãð 28 ðððð ãððüó 2018 Úðð îðúðãð ÇòêðÂð ðòô îµúðð ÃðóÐð Ç äððüùðïúð Ò îòç¾ãðâð ðùòî ýüòàúðð µð ðúðð ððð îâð ððãð ðè. Úðð ÃðóÐðÙðÏÚð îð ÂðÃÚðð Ç äððµðð çðùððãð äð Ðððèó? ) âððúð ð òüúðð ð) îð ¾ Àó ð ðáãðüó î) ò±ðòððúðð À) ÐððÚð ð òüúðð ८५-ड ८६-अ ८७-ब ८८-ड PAGE 110

114 89.ÜòäðÚððµð Su-57 è Ððãð âðáð òãðùðððð îð ÂðÃÚðð òñðáóùðïúð ãð±ðóá öîãð îâð ððãð ðè?? ) òãðçðüó òñðáó ð) µððøæðó òñðáó î) Ñððµðãðó òñðáó À) çðèðãðó òñðáó 90.ØððÜÃðóÚð ÐððøÇâððÃð INLCU L52 ðèð ð çððùðóâð îüâúððãð ðâð. è ðèð ð îð ÂðÃÚðð å ÂðóÙðÏðóâð ðèð ð ðè? ) çðµðá I ð) Ððð±ðØð Çó - II î) Mk IV À) Lu V 91. ÐðùÐðð òùðçððýâð òãð îòçðãð îüâððñúðð ØððÜÃðóÚððµð Ðððãð îðúð ðè? ) ǵððâððá ÑððüÀõÜü±ðð Üð òèæð ð) Ñß îðäð ò±ððèð ëðó î) ãúðü î¾ Üð òèçðçðð À) ÚððÑðø îó Ðððèó 92.ONGC èó HPCL ÙðÏðóâð çðü îðüµðð ò îãðó ¾ î òèççðð ðü Çó îüâððü ðè? ) 45% ð) 66.84% î) 51.11% À) 11.50% 93.âð ðððùðïðóâð FIBA ðòäðúðð µðæð î 2017 çñðïð áµð òãð ð Ãð ÑðÇ îð Âðó ò ðü îâð? ) âð ððððð ð) ðùç¾à òâðúðð î) ýüðâð À) Ùð òü îð ८९-क ९०-क ९१-अ ९२-क ९३-ब PAGE 111

115 94. îð ÂðÃÚðð äðèüðãð ØððÜÃððµð Üðæ¾àóÚð òªîàð çðü±ßèðâðúð ØððÜÂÚððÃð Úð ÂððÜ ðè? ) Ððãðó òçââðó ð) ð ü±ðúôý î) µð ÐÐðýá À) Ððð±ðÑðõÜ 95. ¾âð òøðððãðãðð Ùðð òèùð üãð±ðáãð ¾âð ò¾ü îòüü±ð âðù ðùðïúð òãðìððæúððáïüµð Ùðð±ðáÇäðáÐð îüâúððµúðð É äðððð NITI ðúðð ±ð Ç äððãð îð ÂðÃð òøðúðððð µððâðòãðâððü ðè? ) ÚðõÆð Ùð ü¾üäðóñð ð) Ùðð±ðáÇäðá î î) ±ððýà ýüòàúðð À) Ùð ü¾ü ýüòàúðð 96. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð îð Âððâðð Ü âãð ÙðüÀúðµð µð ÜÙðÐð ÙèÂðõÐð òððúðô Ãð îüâúððãð ðâð? ) òãðªîùð Ñðð¾óâð ð) Üð òèçðçð îçùð î) òäãðððó âðð èðððó À) òãðäãðçðçð ððçðâð 97. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð üùðâðó ÑðÇðÆððáïüµðó ãðøïð Ãðç îüó Üð ðâúððçðü ðüïðó îð ÂðÃÚðð Ç äððçðð ðãð îüðü îüâúððçð üîíóúð ÙðüòëðÙðüÀúðÐð Ùðü ðôüó òçâðó? ) Øðô¾ðÐð ð) Ðð Ñððú î) ÙÚððÐðÙððÜ À) Ñððò îçãðððð ðù±ðç¾ 2017 ÇÜÙÚððÐð ýüòàúðð ýü¾üððùäðððâð MSME ûà ç¾ð¾á- Ñð çðñðð îð ðúðð ò ðãð îüâúððãð ðâðð? ) Ùðüô ðýá ð) Ððãðó òçââðó î) Ððð±ðÑðõÜ À) ðü±ðúôý ९४-अ ९५-ड ९६-क ९७-ब ९८-ब PAGE 112

116 99. ðù±ðç¾ 2017 ÙðÏÚð ÇòêðÂð µðóððâðð îð ÂðÃÚðð µðªîóãððçúðµðð ÃðÀð ðð ðçðâðð? ) ð äðð µðªîóãððçú ð) èð¾ð µðªîóãððçú î) Ñð çðó µðªîóãððçú À) ³ðð ¾ð µðªîóãððçú ðù±ðç¾ 2017 Üð ðó ØððÜÃðóÚð Ãð¾Üêð î Çâððµð îð ÂðÃð ðèð 30 ãðæððáïüµúðð çð ãð ÐðüÃðÜ òððãðöäð îüâúððãð ðâð? ) ICGS Ùð ³ð ð) ICGS ±ð ðáððð î) ICGS ãðýâð À) ICGS äð Ãðó ९९-ब १००-क PAGE 113

117 . आ धक म हत आ ण स ह य क रत Reliable Academy य online E-library ल आजच भ ट य ãðüóâð Ððð ¾þçðµð çðüñððçðð ãð ÙðôÍÂð îüãððüððð Úðð ±Úð Ãðó îðú ðó ãð ð ðüçðüó ³ð Ãðâð âðó ðè. ÐððãðÏððÐððÐð ÜðèõÐð ±ð âð âúðð ðòâð ÐððãðÏððÐððÐð òððùððáâð èð ÂððñÚðð µðô îó ðéâð ðùèó òçâðò±ðü ðèð Ãð. Ãðçð µð òüâððúð ðâð ù ùîàùðó µúðð Ððð ¾þçð ðð ðãð çðãðá è î òüâððúð ðâð ù ùîàùðó µúðð òïððð çðõðð ÚððÃðóâð îð ÂðÃÚððèó Øðð±ððµð òüâððúð ðâð ù ùîàùðó µúðð âð ðó ÑðÜãððÐð±ðóòäðãððÚð îð ÂðÃÚððèó Ñß îðü ÑðôÐðÙðáôÍóÃð ò üîãðð ÑðôÐðÑßá îðòäðãð îüãðð Úð ÂððÜ Ðððèó Ãðçð µð Úððµðð ãúððãðçððòúð î çæðüðãðü ãððñðü îüãðð Úð ÂððÜ Ðððèó. çð îüãððüððð ðáúâúððçð îðùñðóüðýá¾ îðúðìððüãð±ðáãð îðüãððýá îüâúððãð Úð ýáâð. Contact No Kalyan Nashik Parbhani t.me/mpscofficers