भोजवृत्ति

BhojaVritti sanskritdocuments.org September 29, 2018

BhojaVritti Sanskrit Document Information Text title : Bhoja-Vritti File name : bhojavritti.itx Category : yoga Location : doc_yoga Author : Dhareshvara Bhojadeva Proofread by : Dr. Suryanshu Ray suryansuray at yahoo.com Description-comments : Commentary on Patanjali Yoga Sutras Latest update : Dec. 21, 2009, June 8, 2018 Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study and research. The file is not to be copied or reposted without permission, for promotion of any website or individuals or for commercial purpose. Please help to maintain respect for volunteer spirit. September 29, 2018 sanskritdocuments.org

BhojaVritti प त लय गस ऽम ध र रभ जद व वर चतर जम त डव सम त द ह य ग श वय स य स तन त व पम प य जन क व म त १ ऽ वध प ख न यदन रण ण म य स वलय त म शवम यम २ पत लम न क प व जय स प क व य ग ऽ प य ग इ दत यय ३ जय व च फ णभत र र र म म नश कर ष वभ म न सतत मन स य सत सद न मय न क व त ४ श न मन श सन व दधत प त ल क व त व र जम ग स कम प त त व क व त वप ष मल फ णभ त भऽ व य न त रणर म न पत व च जय ल ५ ब ध यदत व त जह त थ म भ थ त व त व दधत थ सम स दक अ न ऽन पय ग भ ब भज म त त त ण म त व व वक त सव ऽ प ट क क त ६ उ व रम द वक ज ल फ क शमवध य च स गथ न स पत लमत वव तम य य- म त त ब धजन तब धह त ७ 1

अथ सम ध प द १ अथ य ग न श सनम सम ध १ व अन न स ऽ ण श स भध य य जन य अथश ऽ धक र तक म ल थ क य ग य सम ध नम य ज सम ध (ध ० प ० ४ ६७) अन श त यत ल णभ द प यफल य न तदन श सनम य ग न श सन य ग न श सनम तद श प रसम र धक त ब म थ तऽ श तय य ग सस धन सफल ऽ भध य त दन च फलम दत य ग क व फलम श भध यय तप तप दकभ वल ण स अ भध य त ल च क व स स धनभ व एत भवत य ग स धन न श ण द य त धन स य ग क व फलम दय त १ तऽ क य ग इ ह य ग व नर ध सम ध २ व च नम लस प रण म प य व य ऽ भ वप रण म प स न र ध ब हम खतय प रण त व द द म खतय तल मप रण म न क रण लय य ग इ यत स च न र ध सव स च भ म न सव णन धम कद चत क मव वभ व त त म ढ व म एक म न म त च भ मय व वश ष तऽ रजस उ क द र ब हम खतय स ख ख द वषय ष वक त ष व हत ष व रजस रतम त सद व द द नव द न म म ढ तमस उ क त क क वभ गम र ण ब ध द भ व क व नय मतम त सद व र पश च द न म व त स क श न 2 sanskritdocuments.org

प र खस धन स खस धन व श दष व म त सद व द व न म एत भवत रजस व प तमस पर पक र नयत स न स खमय च भवत एत ॐ व सम ध वन पय ग एक म न प च स ष थ रमव त त सम ध व पय ग भज त स दबम म यम भ य य र प रज मस र ह य ऽ तदथ रजस थमम प द नम य व व द श त त व व न श त दश यत म त य य न दश नम स तदथ प त दश न यत, त ष ण र भ म य ग पय ग व त अनय य र क म न य भ य क मत प पर ण म स य ग इ भवत एक म ब हव नर ध न च सव स व न स र ण च वलय इ नय र व भ य ग स व २ इद न स ऽक र व नर धपद न त क म थम च पद च तद प ऽव नम सम ध ३ व प ष त न क ल प च ऽत य मव न तभ व त अयमथ उ वव क त बम भ व त कत भम न नव प रण म य ब व न प ण व न तभ व त ३ नदश य त त क प म ह व स मतरऽ सम ध ४ व इतरऽ य ग द न क ल व य य व म णल ण भ स त प म अयमथ bhojavritti.pdf 3

य य व य स ख खम ह क भ व त म प एव स व त वहत भ प ष तद व य क मतय प रणत च तश न प त न भवत य यव र ण वषय क र ण प रणत प ष प क र इव प रभ त यथ जलतर ष चल च ल व तभ षत त म ४ व पद त म ह व य प त ऽ सम ध ५ व व य प रण म वश ष व सम द यल ण ऽवय वन य ऽवयवभ त व य दप य तय य (अ ० ५ २ ४२) एत भवत प व य क य अ श व म णल ण र ब त पर त अ ५ एत एव प व य स उ य म ण वपय य वक न तय सम ध ६ व आस बम ण ल णम ह न म न गम म ण न सम ध ७ व अऽ त स त म ण न श क र ण भ द न पण न व गत ण प थक ल ण न क तम म णल ण अ वस व द न म ण म त इ य र ण ब व पर ग त षयस म वश ष न ऽथ वश ष वध रण ध न व म ग ह तस न स म वस य ऽन म नम आ वचनम गम ७ एव म ण प व य वपय य प म ह 4 sanskritdocuments.org

वपय य म नमत प त म सम ध ८ व अतथ भ त ऽथ तथ म न न वपय य यथ श क य रजत नम अत प त म त त थ य प त न प न त त त थ यत प रम थ क प न तत तभ सयत त य वत स शय ऽ त प त त नम यथ ण व प ष व त ८ वक व ख त म ह श न न प त व श वक सम ध ९ व श ज नत न श नम तदन प तत श ल य स श न न प त व न थ मनप म ण य ऽ वस य स वक इ त यथ प ष च त प म त अऽ द वद क ल इत श ज नत न ष य ऽ व सत भ द मह व म नम प सम र वत त ऽ वस य व त च त म व प ष ९ न त म ह अभ व य ल न व न सम ध १० व अभ व य आल न य स तथ एत भवत य स तम मस सम वषयप र ग न वत त व स न त स खमहम म त तदश न त त न भव तर क ण न पप व म १० त त म ह अन भ त वषय स म ष त सम ध ११ व म ण न न भ त वषय य ऽयमस म ष स र र ण ब व र ह स त तऽ म ण वपय य वक ज मदव त एव तदन भवबल त यम ण var ( यम ण ) न स व म न वषय त म ण वपय य वक न न म ११ bhojavritti.pdf 5

एव व य स प य नर ध त म ह अ सव र य त र ध सम ध १२ व अ सव र य व म णल ण त क श व नयम प य व य स न र ध भवत भवत त स व नव ब भ नव श न म म खतय क रण एव च श पतय ऽव नम तऽ वषयद षदश नज न व र य ण त म म त अ स न च स खजनक श व ह दश न र ण ढ य म त इ त भवत च व नर ध १२ अ स त म ह तऽ त य ऽ स सम ध १३ व व र हत च प न पर ण म त य उ ह प न प न थ न च त स नव शनम स इ त १३ त व वश षम ह स त द घ क लन र य स र स वत ढभ म सम ध १४ व ब क ल न र य ण दर तशय न च स म न ढभ म र भवत द य भवत थ १४ व र य ल णम ह न वक वषय वत वश क रस व र यम सम ध १५ व वध ह व षय आन वक इह व पल म न श द द वल क द व न वक अन यत ग म ख द न व व द त आगत आन वक तय य र प व षयय प रण म वरस दश न गतगध य वश क रस मम त व य न हम त ष व य इत य ऽय वमश र यम त १५ त व वश षम ह 6 sanskritdocuments.org

त र प ष त ग णव त म सम ध १६ व त र य पर क थम व र य वषय वषय त य ग ण वषयम ग णप ष वव क त र व भवत नर धसम ध र न क ल त १६ एव य ग पम स त पभ दम ह वतक वच र न त प न गम त सम ध १७ व सम ध र त श ष स क स शय वपय यर हत न यत कष ण यत भ प य न स स त सम धभ वन वश ष स वतक दभ द त व ध स वतक सव च र स न स त भ वन भ वषय रप रह र ण च त स प न प न न व शनम भ च वधम ई र न च त प वध न जड जडभ द त जड न चत व श त अजड प ष तऽ यद मह भ त न य ण ल न वषय न द य प व पर न स न न श थ खस द न च भ वन बयत तद स वतक सम ध अ व वल न प व पर न स नश खश न यद भ वन वत त तद न व तक त ऽ करणल ण स वषयम ल त द शक लधम व द न यद भ वन तद सव च र त व वल न द शक लधम व द व न ध म म ऽ वभ स न भ वन बयम ण न व च र इ त एव पय सम ध म सम प र त प द यत यद त रज म ल श न व म करणस भ त तद ग णभ व तश स ख क शमय स भ म न क त स न सम धभ व त त व सम ध य ब ध तय र ध नप ष प न प य त वगतद ह ह क र द हश व इय महणसम प तत पर रज म ल श न भभ तश स म ल न क य वत त भ वन त म व तश क त स म ऽ वश ष न सम ध स त इ त न bhojavritti.pdf 7

च ह क र तय रभ द श न य यत यऽ करणमह म त उ ख न वषय न व दयत स ऽह क र यऽ म खतय तल मप रण म क तल न च त स स म ऽमवभ त स ऽ त अ व सम ध य क तप रत ष पर परम न प ष न प य त ष च त स क रण लयम प गत क तलय इ य पर प ष भ वन य वत त ष मय वव क तम ह त सम प र त तऽ स त सम ध चतॐ ऽव श पतय ऽव त तऽ क क ग उ र र त चत रव ऽय स त सम ध १७ अस तम ह वर म य सप व स रश ष ऽ सम ध १८ व वर त ऽन न त व र म वतक द च ग वर म स य त वर म य त स प न प न च त स नव शनम तऽ य क च स त त न त न त त न र य ण पय दसन वर म य स त व स तसम ध स रश ष ऽ ल ण ऽयमस त इ थ न तऽ क म अस त नब ज सम ध इह चत व ध पर ण म न सम ध र एक मत नर ध तऽ म ढ च भ म नम व भ म स क त सम ध र न क मत च पय भ म तप रण म च स र तऽ नज नत स र सम ध र ज स र ह त क मत ज नर धज नत र क मत ज न र धज स र प च ह यथ स वण स व लत यम न स सकम न स वण मल च नद ह त एवम क मत ज नत न स र न न र धज न च नद ह १८ तद व य ग प भ द च स प ण प य भध य व र प ण प य य ग स दश नप व कम पबमत भव य वद ह क तलय न म सम ध १९ 8 sanskritdocuments.org

व वद ह क तलय वतक दभ मक स ऽ (१ १७) त त ष सम धभ व य भव स स र स एव य क रण य स भव य अयमथ आ धम ऽ भ त एव त स स र [आ वभ त एव स स र त ] तथ व धसम ध भ ज भव त ष परत ऽदश न ग भ स ऽयम अत परत न त वन य च म क म न मह न य वध य इ तदथ म प द म १९ तद ष व य तसम ध प व क इतर ष म सम ध २० व वद ह क तलय त र न दप व क दय प व उप य य स दप व क त च दय बम प य प यभ व न वत म न स तसम ध प यत तप तऽ य ग वषय च तस स द व य म ह तरन भ त स म ष सम धर क मत त वव क तऽ वत व य ज यत य गव षय उ हव न भवत स ह च प स भ मष त त त रण च त सम ध यत सम हत च भ स वव क न ज न त त एत स त सम ध प य स त पर व र य व स त २० उ प यवत य गन म प यभ द द न ह त स व ग न म स सम ध २१ व सम ध ल भ इत श ष स व ग बय ह त ढतर स र स त य ष म धम ऽ प य न त ष म स सम ध ल भ सम धफल च स भवत श यम व स त इ थ २१ क त त स व ग इ ह म म धम ऽ त ऽ प वश ष सम ध २२ व त उप य म दभ द भ उप यवत वश ष भवत म म ऽ धम ऽ इ प यभ द त bhojavritti.pdf 9

क म स व गम स व गत स व गभ द त ऽध त द न च नव य ग न भव म प य म स व ग म स व ग स व ग म प य म स व ग म स व ग स व ग अ धम ऽ प य म स व ग म स व ग स व ग अ धम ऽ उप य त स व ग च मह न य कत इत भ द पद श २२ इद न म त प य वल ण स गमम प य र दश यत म ह ई र णध न सम ध २३ व ई र व म णल ण तऽ णध न भ वश ष व श म प सन सव बय ण तऽ प णम वषयस ख दक फलम न न सव बय न परमग र वप य त त णध न सम ध लल भ च क उप य २३ ई र णध न त सम ध ल भ इ म तऽ र प म ण भ व व चकम प सन बम त ल च बम ण व म ह शकम वप क शय रपर म प ष वश ष ई र सम ध २४ व त श अ व दय व म ण व हत न ष म प ण कम ण वप इत व प क कम फल न ज य भ ग आफल वप क भ म श रत इ शय व सन स र त रपर म प क ल ष न स प ष वश ष ऽ प ष व श त इत वश ष ई र ईशनश ल इ म ऽ ण सकलजग रण म य प सव ष म ण श द श न तथ प च गत ष म प द य यथ य गत जयपर जय मन अ त ऽ प क ल ष तथ व ध ऽप श दपर मश न अत स वल ण एव भगव न र त च तथ वधम य मन द स ष त त स ष क न द व न च नय न य य रतर तर य पर र नप त त न य ई रस वत म न अन दभ त 10 sanskritdocuments.org

त न तथ वध न स न त न दर व स क तप षस य ग वय गय र र तर क ण न पप यथ तर ष णन स ख खम ह कतय प रणत च नम ल स क धम न तस च य स ब स व भवत न वम र त क वल एव स क पर ण म उ ष व नन दस न भ यतय व त अत प ष र वल णतय स एव ई र म न प न प न श दय ग श प य न व त त अ प न सव द व तथ वध म त म न च र ण मन क म त ष त भ भ य त क य व न पप उ ष पकष य य एव स एव र ऽ व क द य २४ एवम र पम भध य म णम ह तऽ नर तशय स व ब जम सम ध २५ व त न भगवत सव य जमत त न गत दमहण मह च म ल ज मव ब जम तत तऽ नर तशय क म मह द न धम ण स तशय न क यथ परम ण व क श परममह एव न दय ऽ प च धम रत न प र यम न च र तशयत म स दय यऽ च त न रत शय स ई र य प स म म ऽ ऽन म न पय व सत वश ष वग त स व त तथ प श द सव दय वश ष अवग त य जन भ व कथ क तप षय स य ग वय ग व प दयत त न ऽऽश न य त क णक त न मह एव य जनम क लयमह लय ष न श ष न स स रण उ र म त त वस य य त य जन म त २५ एवम र म णम भध य भ वम ह स प व ष म प ग क ल न नव द त सम ध २६ bhojavritti.pdf 11

व आ न ॐ ईण द न म प स ग पद यत स क ल न न व त ऽन द त त ष द न प नर दम द क ल न व द २६ एव भ वम प सन पय ग य व चकम ह त व चक णव सम ध २७ व इ म प र व चक ऽभ ध यक कष ण न यत यत ऽन न त न त त त व णव ओ क र तय व व चकल ण स न स क त न क यत न त क न चत बयत यथ पत प ऽय व म न एव स ऽ य पत ऽ य प ऽ इत क न चत क यत २७ उप सनम ह त प दथ भ वनम सम ध २८ व त स ध ऽम ऽक णव जप यथ व रण त च र भ वन प न प न त स नव शनम क मत य उप य अत सम ध स य य ग न णव ज दथ ई र भ वन य इ भवत २८ उप सन य फलम ह तत तन ऽ धगम ऽ र य भ व सम ध २९ व त प दथ भ वन य य ग न तन ऽ धगम भवत वषय तक न करण भम खम त य च तन स तन तदध गम न भवत थ अ र य व म ण त ष मभ व श तब ऽ प भवत २९ अथ क ऽ र य इ श य म ह ध नस शय म द ल वर त दश न ल भ मक नव त न च व प ऽ र य सम ध ३० व नव त रज म बल त वत म न व प भव त र क मत वर ध भ व त इ थ 12 sanskritdocuments.org

तऽ धध त व ष न म र द नमकम यत च उभयक ल न न स शय य ग स न व त म द ऽनवध नत सम धस धन द स म आल क य च य ग य ग वषय व भ वह त अ वर त वषयस य ग गध दश न श क य रजतव पय य नम अल भ मक क त म त सम धभ म रल भ ऽस अनव त ल य म प भ म च तऽ त त एत सम ध र क मत य यथ य ग तप द र य इ त ३० च व पक रक न न र य न तप द यत म ह खद म न म जय स स व पसहभ व सम ध ३१ व क त म ष व प ष एत ख दय वत तऽ ख च रजस पर ण म ब धन ल ण य ध त णन पघ त य वत द म न ब र क रण म नस द म अ म जय सव न व पथ र सनमन य ब धक ण य व य म च म त स स, यत क व य न स त स स एत व प सह वत म न यथ दत सव र य नर इ ष म पद श ३१ स प व व प तष ध थ म प य रम ह त तष ध थ म कत स सम ध ३२ व त ष व प ण तष ध थ म क न क द भमत त ऽ स तस प न प न न व शन क य य ल त दत य म क मत य त व प ण शम पय ३२ इद न च स र प दकप रकम कथनम प य रम ह म ऽ क ण म दत प ण स ख खप य प य वषय न भ वन त स दनम सम ध ३३ व म ऽ स ह द म क ण क प म दत हष उप द स म एत यथ बम स खत ष खत ष bhojavritti.pdf 13

प यव प यव च वभ वय त तथ ह स खत ष स ध ष एष स ख म त म ऽ क य त ई म खत ष कथ न न म ष ख नव द त क प म व क य त ट म प यव प य न म दन न हष म व क य त कम त प यव इत व षम अप यव च द स म व भ वय न म दन न व षम स ऽ स ख ख दश तप दत तद व म दप रकम ण च स द त स ख न सम ध र वभ व भवत प रकम च त कम यथ ग णत म क द वह र ग णत न य स क लत दकम पक रक न ध नकम न य भव व षर ग द तप भ तम दभ वनय सम दत स द च स त दसम धय य स त र ग ष व व म तय व पम दयत त च त सम लम लत त तद स नस भव क मत ३३ उप य रम ह द न वध रण व ण सम ध ३४ व द न क व य य वश ष ऽ म ण न ब ह न स रणम म ऽ म ण न व ण व य ब हग त व द व ध रण स च क र ब र प रण न प रत व तऽ व नर ध न तद व र चकप रकक क वध ण य म तम क मत य नब त सव स म यव न णव प व क त मन णय प रपर रम कय ग म यम ण ण सम यव नर ध र ण च क मत य भव त सम द ष यक र च गम यत द षक त सव व पव य अत द ष नह रण र ण क मत य स म म ३४ इद नम प य र दश न प प ण स त सम ध प व कथयत व षयवत व व त त नब न सम ध ३५ व मनस इत व श ष व षय 14 sanskritdocuments.org

ग रस प श श व फल न य स व षयवत व म नस य कर त तथ ह न स म च ध रयत द ग स व पज यत त य एव ज म रसस बत त म पस वत ज म श स वत ज म ल श स वत तद व त द य र ण त षय द ज यम न स व क मत य ह त भ व त अ य ग फलम त य ग न सम स दन त ३५ एव धम व प य रम ह व श क व त त सम ध ३६ व व च त नब न त व श ष त श न स क क श उ त स श भ य न तशयव व त य स त त व व श क व गत स खमयस सवश क रज पर ण म य स व श क च तस त नब न अयमथ स टम श क ल र द ध च स भ वयत ल क त सव व य च तस य म त ३६ उप य र दश न र ण स तसम ध व षय दश य त व तर ग वषय व च म सम ध ३७ व मनस त नब न भवत त श ष व तर ग प र वषय भल ष य प र त श तद ल न क त च तस तह त भ व त ३७ एव वधम प य रम ह न न ल न व सम ध ३८ व मतब यव म न म ऽ ण व यऽ भ म न स न प व ल ण तद ल न ल न न ल न व नम ल म न च तस त कर त ३८ न न च त णन य न क न य ग न bhojavritti.pdf 15

भवत त न न प स र त तप द यत म ह यथ भमत न सम ध ३९ व यथ भ त व न ब च द व र न डचब द व भ म न च त र भव त ३९ एवम प य न द य फलदश न य ह परम ण परममह ऽ वश क र सम ध ४० व ए भ प य य भ वयत य ग न स वषयभ वन र ण परम व वश क र ऽ तघ त प ज यत न चत परम ण पय स वषय ऽ मन तह त इ थ एव लम क श दपरममह पय भ वयत न च तस तघ त उ त सव ऽ त भवत थ ४० एवम भ प य स त च तस क म प भवत ह णव र भज त व मण म ह त महणम ष त तद नत सम प सम ध ४१ व ण व य य स णव मह त महणम य वषय ष त तद नत सम प भ व त त तऽ क मत तद नत त य म णभ त च वषय भ म न व ष variation त च तथ व ध सम प प पर ण म भवत थ म ह ऽ भज त व मण र त यथ ऽ भज त नम ल टकमण प धवश त त प प र व नम ल च त वन यव पर ग प प य प मह त महणम ष इ तथ प भ मक बमवश महणमह त ष इत ब म यत थम म न एव सम ध त महण न त ऽ त म ऽ प मह त न क वल प ष मह त भ स व त तत लस म पर च तऽ सम प भवत एव महण मह त र च सम प ब म ४१ 16 sanskritdocuments.org

इद न म य एव सम प त व म ह श थ न वक स ण स वतक सम प सम ध ४२ व ऽ यम ट प व श अथ ज द न स ध न ब व वक उ ल ण त स क ण य म त श दय य पर र स न वक प ण तभ स ग र त श ग र थ ग र त न म न न क र ण स स वतक सम प त ४२ उ ल ण वपर त न व तक म ह तप रश पश व ऽथ म ऽ नभ स न व तक सम ध ४३ व श थ त वलय सत दत म क र तभ सतय त न श न पश व न व तक सम प ४३ भ द र तप द यत म ह एतय व सव च र न व च र च स वषय त समध ४४ व एतय व स वतक य न व तक य च सम प सव च र न व च र च त क श स वषय स ऽ य द व षय य स तथ एत न प व ल वषय तप दत भवत स ह मह भ त य ल न श थ वषय न श थ वक स हत न द शक लधम व स ऽथ तभ त य स सव च र द शक लधम दर हत ध म म ऽतय स थ ऽ य प तभ त य स न व च र ४४ अ एव स वषय य क य स वषय इ ह स वषय च ल पय वस नम सम ध ४५ व स वच र न व च रय सम प य त स वषय म तद ल पय वस नम न च यत न व क त गमयत ल ध नम त य स वषय म तथ ह ग ण न प रण म च र पव ण bhojavritti.pdf 17

व श ल म व श ल ल म ऽम ल च त व श ल भ त य ण अ व श ल त ऽ करण न ल म ऽ ब अ ल म ध न म त न त पर स म भवत ४५ एत स सम प न क त य जनम ह त एव सब ज सम ध सम ध ४६ व त एव ल न सम प य सब ज सह ब ज न ल न न वत त इत सब ज स त सम ध त सव स स ल न त ४६ अथ तर स सम प न न व च रफल व च र य फलम ह न व च रव श र ऽ स द सम ध ४७ व न व च र तम (१ ४४) व श र न म म स वतक ल वषय मप न व तक य ध म तत ऽप स वषय य सव च र य तत ऽप न व च र य त न व क प य क सवश श र न म स स द सम पज यत च शव सन र हत त व हय य भवत एतद व च व श र यत त द म ४७ त न सत क भवत ह ऋत र तऽ समध ४८ व ऋत स वभ त कद च दप न वपय य ण त स ऋत र त न भवत थ त ल क त सव यथ वत प यन य ग क य ग त ४८ अ र ल यम ह त न म न म वषय वश ष थ त सम ध ४९ [ स म वषय इत प ठ ऽप यत ] व तम गम नम अन म नम ल णम 18 sanskritdocuments.org

(१ ७) त य ज यत स स म वषय न ह श ल य र यव श ष तप स म म इय प न न व च रव श र सम व त वल ण वश ष वषय त अ ह य स व हत व क न म प वश ष ट न व प ण भ सत अत म व य ग न पर य कत इ प द भवत ४९ अ य फलम ह त स र ऽ स र तब सम ध ५० व तय य जन त य स र स ऽ न स र न नज न सम धज स र न तब त क य करण म न कर त थ यत पतय ऽनय जन त स र बलव दत प ज नत न स र न ब धत श व अत म व म स द भवत ५० एव स तसम धम भध य स त व म ह त प नर ध सव नर ध ब ज सम ध सम ध ५१ व त प स त नर ध वलय सत सव स च व न क रण वलय स रम ऽ द त त न त न त क वल पय दसन ब ज सम धभ व त य न सत प ष प न श भवत ५१ तदऽ धक त य ग ल ण च व नर धपद न नम सव र यल ण प य य प भ द च भ ध य स त स तभ द न य ग म म भ दम य ग स दश नप व क व र ण प य न द य स गम प य दश नपरतय ई र प म ण भ वव चक प सन न त ल न च नण य च व प हभ व ख द न व र ण च त तष ध प य न क सम द ण य म द न स त स तप व भ त वषयवत व र द न य पस ह र र ण च सम प ल णफलस हत वषयस हत च bhojavritti.pdf 19

स त स तय पस ह रम भध य सब जप व क नब जसम धर भ हत इत क त य गप द इत ध र रभ जद व वर चत य र जम त ड भध य प त लव सम ध प द १ इत सम ध प द १ अथ स धनप द २ त त पय ग स य य न द श त उप य स जग थ ऽ थ त य तद व थम प द सम हत च स प य य गमभ ध य त च प कथम प य सप व क य ग म पय त त त धन न न तप दन य बय य गम ह तप य र णध न न बय य ग स धन १ व तप श र प द क च यण द य णवप व ण म ण जप ई र नध न सव बय ण त न परमग र फल नरप तय समप णम एत न बय य ग इ त १ स कमथ म ह सम धभ वन थ शतन करण थ स धन २ व श व म ण ष तन करण क य करण तब सम ध ल ण (१ १७) त भ वन च त स प न प न न व शन स ऽथ य जन य स तथ एत भवत एत तप भ तय ऽ म न गत न व द न श न श थल क व सम ध पक रकत भज त त थम बय य ग वध नपर ण य ग न भ वत म प द म २ शतन करण थ इ म तऽ क श इ ह अ व ऽ त र ग ष भ नव श श स धन ३ 20 sanskritdocuments.org

व अ व दय व म णल ण प त ब धन ल ण प रत पम पजनय शश व भव त ह च त स वत म न स रल ण ग णप रण म ढय ३ स प सव ष त श म लभ त द व य ध तप द यत म ह अ व ऽम र ष स तन व द र ण म स धन ४ व अ व म ह ऽन भम न इत य वत स ऽ सवभ म र ष म त द न क स त दभ द न चत व ध न म अत यऽ व वपय य न प श थ ल भवत तऽ श न म त द न न व यत वपय य नस व च त ष म वदश न त तम व म ल म व य स तन व द र ण म त तऽ य श भ म त ब धक भ व क य न रभ त स इ यथ ब ल व य ब ल ह व सन प त अप श ब धकसहक य भ व न भ त तनव य तप भ वनय श थल क तक य स दनश य व सन ऽवश षतय च त व त भ त स मम म र ण क य म र म म यथ ऽ सवत य ग न त व य क न च लवत श न भभ तश य यथ ष व य र ग र ग व य व ष न नय पर र व य य गपत स व ऽ त उद र य सहक रस धय क य म भ नव त य यथ सद व य गप रप न नदश य म एष क चत व ध न म प म लभ त न त ऽ व ऽ य न त यत न ह चद प श न वपय य य नरप ण पम पल त त त [प ० त च] म न प य म व य स न न नव त त य द धब जक न म ष न चत र ह ऽ अत ऽ व न म म व य त ष न यत bhojavritti.pdf 21

अत सव ऽ व पद शभ ज सव ष च श न च व पक र गन थमम व त द य क य इत ४ अ व ल णम ह अ न श च ख न स न श चस ख तर व स धन ५ व अत तभ स ऽ व व य स म ल णम त एव भ द तप दनम अ न ष घट दष न भम न ऽ व त एवमश चष क य दष श च भम न ख ष वषय ष स ख भम न ऽन शर र आ भम न एत न प य प य म ऽनथ ऽथ म त ५ अ त ल यत म ह दश नश र क त व त स धन ६ व प ष दश नश रज म मन भभ त स क प रण म ऽ करण प अनय भ भ य न जड जड न भ पय र कत भम न ऽ त त यथ क तव त कत भ र हत प क ह म भम त [प ० यथ क तवत कत र हत न प कत ह म भम त ] स ऽयम त वपय स श ६ र ग ल णम ह स ख न शय र ग स धन ७ व स खमन श त इत स ख न शय स ख स ख न भ तप व क स खस धन ष त प गध र गस क श ७ षल णम ह ख न शय ष स धन ८ व खम ल णम तद भ तदन तप व क त धन न भलषत य ऽय न क ब ध स षल ण श ८ 22 sanskritdocuments.org

अ भ नव श ल णम ह रसव ह व ष ऽ प तथ ढ ऽ भ नव श स धन ९ व प व ज न भ तमरण ख न भवव सन बल य प सम पज यम न शर र वषय द भम म व य ग म भ द हमन ब प सव व ऽऽक म पय न म म र ण वत म न ऽ भ नव श श ९ तद व न श क द क मत ऽ सक म न थम श प रहत न च त न त ष पर ह र कत श इत त न य त ष म श ल ण ऽ वभ ग च भ ध य लस भ द भ न त ष ह ण प य वभ गम ह त त सवह य स स धन १० व त स श य व सन प ण व त व प प रण म न रभ त त सव न तल मप रण म न ह य क रण ऽ त य क त थ सव सन च यद व भवत तद क त ष नम ल न स व १० ल न ह न प यम ह नह य य स धन ११ व त ष श न म र क य ण य स ख खम ह क व य नह य न न व च क मत ल ण न ह त इ थ च प रकम सम ऽ ण व ल त त स नव भ व त यथ व द ल मल लनम ऽ ण व नवत त य ऽ स श स त प य पन भ त भर व नवत यत श त ११ एव श न त म भध य कम शय तद भध त म ह शम ल कम शय ज व दन य स धन १२ व कम शय इ न न प त भ हतम अत व सन प य व कम ण शम ल इ न न bhojavritti.pdf 23

क रणम भ हत यत कम ण श भ श भ न श एव न म म ज व दन य इ न न फलम म अ व ज न अन भवन य ज व दन य ज र न भवन य ऽ ज व दन य तथ ह क न चत प य न द वत र धन द न त स व ग न क त न इह व ज न ज य भ गल ण फल य यथ न र भगव ह र र धनबल दह व ज न ज दय व श भ त एवम ष व मऽ द न तप भ व य ष क ष तर व यथ त स व ग न कम क त न ष द न ज र दप रण म उव य क त क यवन लत पतय एव सम न यथ य य य म त १२ इद न कम शय भ द भ फलम ह सत म ल त प क ज य भ ग स धन १३ व म लम ल ण श त न भभ त ष स कम ण क शल क शल उप ण व प क फल ज य भ ग भव ज तम न द आय रक लम कशर रस भ ग व षय इ य ण स खस व खस व स ख ख द न कम करणभ वब धन भ गश इदमऽ त य म च भ म वन दक लस त कम व सन यथ यथ प कम पय तथ तथ ग ण ध नभ व न त ज य भ गल ण क य म रभ १३ उ न कम फल न ज द न क रणकम न स रण क य कत म ह त दप रत पफल प य प यह त त स धन १४ व द स खम पर त प ख त फल य ष त तथ प य क शल कम त पर तमप य त कम ण क रण य ष त ष भ व त एत भवत प यकम र ज य भ ग दफल अप यकम र पर त पफल एत णम ऽ प य व म १४ य गन व ख म ह 24 sanskritdocuments.org

प रण मत पस र ख ग णव वर ध खम व सव वव कन स धन १५ व वव कन प र त श द वव क यम ऽ सकलम व भ गस धन स वष मव खम व तक लव दन यम व थ य द भज त य ग खल श न जत यथ अ प ऽम ण त श म ऽ ण व महत प ड मन भव त न तरद तथ वव क ख न ब न जत कथ म ह प रण मत पस र ख वषय ण म पभ म न न यथ यथ गध भव द क त स ख ख प रह य तय ख रस धन व स ख पत त प रण म ख म उपग म ण ष स खस धन ष त तप न त ष सव द व व त त स ख न भवक ल ऽ प त प ख रहर म त त प खत स र ख त भमत न भमत वषयस ध न स खस व खस व पज यम न तथ वधम व ऽ स रम रभत स र प न थ वधस वदन भव इ प र मतस र र ण सव व ख न व ध ख म एवम भवत शकम शय वप कस र न द त सव व ख म ग णव वर ध त ग ण न स रज मस य व य स ख खम ह प पर रम भभ भभ वक न व ज य त स सव ऽ व ख न व ध द ख म एत भवत ऐक क म क च ख नव म त वव कन उ पक रणचत य सव व षय ख पतय तभ त सव कम वप क ख प एव भवत १५ तद वम शकम शय वप कर श र व भव द व य म न पतय स न त स न च सस धनह य प द य वध रण प त तदभ ध नम ह bhojavritti.pdf 25

ह य खमन गतम स धन १६ व भ त तब दन भ यम न मश दन गतम व स स र ख ह त म भवत १६ ह यह त म ह यय स य ग ह यह त स धन १७ व च प प ष य ब स तय र वव क तप व क य ऽस स य ग भ भ य न स ध न स ह य ख ग णप रण म प स स र ह त क रणम त व स स र नव भ वत थ १७ यय स य ग इ म तऽ य प क य य जन च ह क श बय तश ल भ त य क भ ग पवग थ यम स धन १८ व क श स धम बय व प रजस त न यम प तमस त क श बय तय श ल भ वक प य त थ वध म त पम न द म भ त य क म त भ त न लस भ द न वध न प थ द न ग त ऽ द न च इ य ण ब यकम य करणभ द न ऽ वध न उभयम त महण प प भ पर ण म य त थ वध म न न क य म म भ ग क थतल ण अपवग वव क तप व क स स र नव त भ ग पवग वथ य जन य त थ वध य म थ १८ त य न न व पप रण म क ह य न त त तदव कथ यत म ह वश ष वश ष ल म ऽ ल न ग णपव ण स धन १९ व ग ण न पव यव वश ष र त इ प द भवत तऽ वश ष मह भ त य ण अ वश ष ऽ करण न ल म ऽ ब अ ल म म म सव ऽ ऽग ण प य न 26 sanskritdocuments.org

भ न दव य त न य गक ल च र पव ण न द न १९ एव ह य न य थम त त तदव स हत य प द य र त म ह शम ऽ श ऽ प य न प य स धन २० व प ष शम ऽ तन म ऽम म ऽमहण धम ध म नर स थ म क च च तन म न धम म स श ऽ प प रण म भ व न त ऽ प य न प य य वषय पर न व न न त न अन अ वध न न तस बम भ व न प य त एत भवत ज त वषय पर ग य म व ब स धम ऽ ण व प ष म त २० स एव भ ह तदथ एव य स धन २१ [ तदथ एव ] व य ग ल ण य आ यत प तदथ एव त प ष थ भ स दन न म थ प रह र ण य जनम न ह ध न वत म नम न क त य जनमप वत त क प ष भ स द यत म त २१ य व प भ गस दनम व य जन तद दत त य जन वरत प र त त प रण मश श त सव र ब र हत तत स स र द इ श ह क त थ त न म तद स ध रण त स धन २२ व य प वव क तपय गस दन त कमप क त थ प ष त त वरत प र तथ प सव प षस ध रण द न न प रमव त त अत ध न सकलभ स ध रण कद च दप व न श एक म व न सव म स इ भवत २२ bhojavritti.pdf 27

य र य स य ग त म ह मश प पल ह त स य ग स धन २३ व क य र ण ल ण कर त श य भ व मश पम तय य र प स व स व दक न व तय य प पल क रण य स स य ग स च सहज भ यभ भ व प न [ प ० स च सहजभ यभ भ व प ] न ह तय न य पकय प द त र क त स य ग यद व भ य भ य भ भ मन द स स एव स य ग २३ त प क रणम ह त ह त र व स धन २४ व य प व वपय स क म ह प ऽ व त (२ ४-५) स त वव क त प स य ग क रणम २४ ह य ह न बय कम त क प न न म ह तदभ व स य ग भ व ह न त श क व म स धन २५ व त अ व य प व न स न न लत य य ऽयमभ व न सत त य स य ग भ व न म त अयमथ न त ऽम त व न व भ ग य त [प ० न त म त वत प र ग य त ] क ज त य वव क तव वव क न म स य ग यम व नवत त इत त ह नम यद व च स य ग ह न तद व न क वल प प ष क व प द यत २५ तद व यस य ग प क रण क य च भ हतम अथ ह न प यकथन र ण उप द यक रणम ह वव क तर व व ह न प य स धन २६ व अ ग ण अ प ष इ व वध वव क य त स ऽ ह न य खप र ग प य क रणम क श अ व व न व त व व 28 sanskritdocuments.org

व द ऽ र ऽ र ऽ न प य स अ व व इदमऽ त य म तप भ वन बल द व लय व नव कत भ भम न य रज म मल न भभ त य ब र म ख य च य स ब स वव क त त त च स त न व य स य धक र नव भ व व क व म २६ उ वव क त प ष य श भवत त कथयन वव क त र व पम ह त स ध भ म स धन २७ [त स ध भ म इत व ब स त स ऽप ठ ] व त वव क न त वव क प भ म सकलस ल नसम धपय स क र भव थ तऽ क य वम प चत क र १ त मय यम त न क द २ ण म श न क त त म ३ अ धगत मय नम ४ मय वव क त र त य रप रह र ण त मव य म य व ज यत ई श क य वषय नम ल न क य वम र त च वम ध ५ च रत थ म ब ग ण त धक र ग र श खरन पत त इव म व ण न प न त य ६ क रण वलय भम ख न ग ण न म ह भध नम लक रण भ व य जन म ष क त र ह भव त ७ भ त [प ० स भ त ] म सम ध न सत प त ऽह म त ई श ऽ क र च वम तद वम य स वधभ म य म पज त य प ष क वल इ त २७ वव क त स य ग भ वह त र म त उ क न म म ह य ग न न दश य नद र वव क त स धन bhojavritti.pdf 29

२८ व य ग न व म ण न त ष मन न नप व क स द वव क त रश य च स क श वरण प श क श य य नद रत न स क पर ण म वव क तपय त ह त र थ २८ य ग न मन न दश य इ म क न प न न य ग न त त ष म शम ह यम नयम सन ण य म ह रध रण नसम धय ऽ व न स धन २९ व इह क न चत सम ध स पक रक ण यथ ध रण द न क न चत तप भ त ह स द वतक लन र ण सम धम पक व यथ यम दय तऽ सन द न म र तरम पक रक म त थ स सनजय ण य म य म एवम रऽ प य म २९ बम ण ष पम ह अ ह स स य चय प रमह यम स धन ३० व तऽ ण वय ग य जन प र ह स स च सव नथ ह त तदभ व ऽ ह स ह स य सव क र ण व प रह य त थम तदभ व प य अ ह स य नद श स व नस य थ थ म य पर पहरण तदभ व ऽ यम चय म प स यम अप रमह भ गस धन न मन क र त एत ऽ ह स दय प यमश व य ग न न द ३० एष वश षम ह ज तद शक लसमय नव स व भ म मह तम स धन ३१ व ज त ण द द श थ द क ल त द य द समय ण य जन द एत त भ रनव प व अ ह स दय यम सव स दष च भ मष भव मह त म त त थ ण न ह न म त थ न क चन ह न म चत द य न ह न म द व ण य जन तर क ण कमप न ह न म त एव 30 sanskritdocuments.org

चत व ध व द तर क ण क चत कद चत क दथ न ह न म नव एव स दष यथ य ग य म इ म नयत क त स म न व व मह त म त न प न परक यप र वध रणम [प ० न प न प र वध रणम ३१ न यम न ह श चस षतप य र णध न न न यम स धन ३२ व श च वधम ब म र च ब म ल द भ क य द लनम आ र म द भ मल न लनम स ष श ष ग व (२ १) क त न एत श च दय नयमश व ३२ कथम ष य ग म ह वतक ब धन तप भ वनम स धन ३३ व वत इत वतक य गप रप न ह स दय त ष तप भ वन सत यद ब ध भवत तद य ग स कर भवत त भव व यम नयमय य ग म ३३ इद न वतक ण प भ द क र फल च बम ण ह वतक ह स दय क तक रत न म दत ल भब धम हप व क म म धम ऽ ख न न फल इत तप भ वनम स धन ३४ व एत प व ह स दय थम ऽध भ क तक रत न म दनभ द न तऽ य न दत क त क क व त य जक प र ण सम दत क र त अ न बयम ण स क त अन म दत एत ऽ व पर र म ह नर करण वध रण य त अ थ म म तर व म त न मय य ह स क त त न म द ष एत ष क रण तप दन य ल भब धम हप व क इत य प ल भ थम न द थ ऽ प सव श न म ह ऽन भम नल ण नद न त त न सत पर वभ गप व क न ल भब ध द न म व ल मवस यम bhojavritti.pdf 31

म हप व क सव द षज त र थ ल भ ब ध क क वव क लक लन क धम क क त दभ द न ऽ क र अप ह स दय म ह दक रण न ऽध भ एष म व प नरव भ द न ऽ व म ह म म धम ऽ म दव म न त न प म म न प म न प त अ धम ऽ प नवभ द इ ऽ व सत स व श तभ व त म द न म प क म म धम ऽभ द त ऽ व स व त त थ य ग य म त थ म म म म म त इत एष फलम ह ख न न फल ख तक लतय ऽवभ सम न र जस धम अ न म न स शय वपय य पम त ख न ऽन मप र फल य ष त तथ इ त ष पक रण दभ द न त न तप भ वनय य ग न पर ह र कत इ प द भवत ३४ एष म सवश त कष म ग त मन न द स य यथ भव तथ बम ण तप द यत म ह अ ह स त य त ध व र ग स धन ३५ व त ऽ ह स भ वयत स ध सहज वर धन म हनक ल द न व र ग नम रतय ऽव न भवत ह ॐ भ व अप ह स ज थ [प ० ह ॐ अप ह ॐ प र ज थ ] ३५ स सवत क भवत ह स त य बय फल य म स धन ३६ व बयम ण ह बय य ग द क फल ग दक य त त स सवत य गन थ स क त यथ बय य मक त य म प य ग फलम त त चन क चत बय मक व त ऽ प बय फल भवत थ ३६ अ य सवत फलम ह अ य त य सव र प नम स धन ३७ 32 sanskritdocuments.org

व अ य यद ऽ स त तद त कष र भल ष प सव त द न र प त ३७ चय स फलम ह चय त य व य ल भ स धन ३८ व य क ल चय म त त त कष र तशय व य स म म वभ व त व य नर ध ह चय कष र र यमन स व य कष म ग त ३८ अप रमह फलम ह अप रमह य ज कथ स ध स धन ३९ व कथ म भ व कथ ज न कथ ज कथ त स ध स न ज र क ऽहम स क श क क य क र त ज स य सव म व स ज न त थ न क वल भ गस धनप रमह एव प रमह य वद न शर रप रमह ऽ प प रमह भ गस धन र र त न सत र ग न ब हम ख य म व व न त क न भ व यद प न शर र दप रमहन रप ण म मवल त तद म र ग द ग त स नह त भ व व प व परज स ध ३९ उ यम न स य अथ न यम न म ह श च ज ग पर रस सग स धन ४० व य श च भ वयत त प क रण पपय ल चन र ण ज ग घ ण सम पज यत अश चरय क य न ऽ मह क य इत अम न व ह त न पर र क यव रस सग स क भ व स सग प रवज न म थ य क ल म व क य ज ग त त दव दश न त स कथ परक य थ भ त क य स सग मन भव त ४० श च व फल रम ह bhojavritti.pdf 33

स श स मन क मत यजय दश नय य न च स धन ४१ व भव त व श ष स क शस ख क त श रज म मन भभव स मन ख द नन भव न म नस त एक मत नयत वषय च तस य म इ यजय वषयपर ख ण म य ण म व नम आ दश न वव क त प च य य समथ म श च सवत एव एत स श दय बम ण भ व तथ ह स श स मन म स मन द क मत एक मत य इ यजय त द दश नय यत त ४१ स ष स फलम ह स ष दन म स खल भ स धन ४२ व स ष कष ण य गन थ वधम र स खम वभ व त य ब वषयस ख शत श न प न समम ४२ तपस फलम ह क य य स रश य पस स धन ४३ व तप सम म न च तस श दल ण श य र ण क य य ण स कष म दध त अयमथ च यण दन च श य य द य द न स व हत व क दश न दस म म वभ व त क य यथ म अण मह द न ४३ य फलम ह य द द वत स य ग स धन ४४ व अ भ तम जप दल ण य क म ण य ग न इ य ऽ भ तय द वतय स य ग भवत स द वत भत थ ४४ ई र णध न फलम ह 34 sanskritdocuments.org

सम ध स र र णध न त स धन ४५ व ई र यत णध न भ वश ष त सम ध ल ण वभ व भवत य त स भगव न र स स र य प न श न प र सम ध स धय त ४५ यम नयम न आसनम ह रस खम सनम स धन ४६ व आ त ऽन न सन प सनद ड सन क सन द त द र न स खमन जन य च भवत तद य ग त भजत ४६ त व रस ख थ म प यम ह य श थ न सम प म स धन ४७ व तद सन य श थ न ऽऽन सम प च र स ख भवत त स यद यद ऽऽसन ब म त इ कर त य श थ ऽ श न व तद तद ऽऽसन स त यद च क श द गत आन च तस सम प बयत ऽवध न न [प ० अ वध न न] त द म प त तद द ह ह क र भ व सन खजनक भवत अ सनजय सत सम र यभ त न भव म जय दय ४७ त व न न द फलम ह तत न भघ त स धन ४८ व त सनजय सत श त द भय ग न भह त इ थ ४८ आसनजय दन र ण य मम ह त त स सय ग त व द ण य म स धन ४९ व आसन य सत त म क ण य मल ण य ग वश ष ऽन य भवत क श स सय ग त व दल ण स स न (१ ३१) तय ध र चन नप रण र ण ब र ष bhojavritti.pdf 35

न ष गत व ह व द ध रण ण य म उ त ४९ त व स ख वगम य वभ प कथयत स त ब र व द शक लस भ प र द घ स स धन ५० व ब व स र चक अ व स प रक आ र व क क त न जलम व क न लतय ण अव इत क क ऽ वध ऽय ण य म द श न क ल न स य च पल त द घ स स भवत द श पल त यथ न स दश द न स म र दश लपय म थ क ल पल त यथ ष श ऽ द म ण स य पल त यथ इयत व र न क त एत व स स थम उ त भवत त एत न य स महणम प म उ त न म न भम ल त रत व य शर भहननम ५० ऽ न ण य म न भध य चत थ म भध त म ह ब र वषय प चत थ स धन ५१ व ण ब व षय न स दश द आ र व षय दयन भचब द त वषय व पय ल य प ग त व द स चत थ ण य म त त य त क क दयम वश ष स ब र वषय वपय ल व सहस त पल नप ततजल य न य गपत व न त [प ० न त ] अ त वषय य पक न र ध अयमप प व व शक लस भ पल त ५१ चत व ध फलम ह तत यत क श वरणम स धन ५२ व तत त ण य म त क श च स गत यद वरण श प तत यत वन यत थ ५२ फल रम ह 36 sanskritdocuments.org

ध रण स च य यत मनस स धन ५३ व ध रण व म णल ण स ण य म णद ष मन यऽ यऽ ध य त तऽ तऽ र भव त न व प भजत ५३ ह र ल णम ह वषय स य ग च प न क र इव य ण ह र स धन ५४ व इ य ण वषय त पम य ऽ त ह र स च कथ न त इ ह च र द न म य ण वषय प द न स य ग द भम न वत नम तदभ व द भम प र पम ऽ ऽव नम त न सत च म ऽ न क रण य ण भव यत मन वत म न न मध करर ज मव म क सव ण य ण त य अत नर ध त न त न भव त ष त प न क र ह र उ ५४ ह रफलम ह तत परम व यत य ण म स धन ५५ व अ म न ह ह र तथ व य य न य ण स यथ ब वषय भम खत न यम न प न य थ ५५ तद व थमप द ल ण य ग भ त शतन करणफल बय य गम भध य श न म श प क रण ऽ फल च कम ण म प भ द क रण प फल च भ ध य वप क क रणम प च भ हतम तत त श दन न तर क ण ग ऽश न च श य त श ह यह नक रण प द य प द नक रणब धक न चत ह त ह य ह न तर क ण प न ह नस हत चत ह क रणस हतम भध य उप द यक रणभ त य वव क त क रणभ त न म र ब हर भ व न त न यम द न प फलस हत क आसन द न ध रण पय न bhojavritti.pdf 37

पर रम पक य पक रकभ व न व त न म शम भध य क ल णकरणप वक फलम भ हतम तदय य ग यमन यम द भ ब जभ व आसन ण य म र रत ह र ण प त नध रण सम ध भ फ ल त त त स धनप द इत ध र रभ ज वर चत य र जम त ड भध य प त लव स धनप द २ इत स धनप द २ अथ वभ तप द ३ य दप रण द णम द वभ तय भव भ वन म भ तन थ स भ तय तद व प व ध रण ऽय नण त स यमस भध नप व क ब र द स तप दन य ल यत म पबमत तऽ ध रण य पम ह द शब ध रण वभ त १ व द श न भचबन स म द च ब वषय रप रह र ण यत र करण स च ध रण त अयमथ म द च प रकम व सत करण न यमन यमवत जत सन न प र त ण व प ण त यम म ण नब ध द श ऋज क य न जत न य ग न न स म द स त सम ध र स य च र करण कत म त १ ध रण मभ ध य नम भध त म ह तऽ य कत नत नम वभ त २ व तऽ त न द श यऽ च ध त तऽ य न य एकत नत वस शप रण मप रह र र ण यद व ध रण य मवल न क त तदवल नतय व नर रम स नम त २ चरमय ग सम ध म ह 38 sanskritdocuments.org

तद व थ म ऽ नभ स पश मव सम ध वभ त ३ व तद व ल ण न यऽ थ म ऽ नभ समथ क रसम व श त थ प त न प न पश त मव ऽऽप त स सम ध र त स ग ध यत एक म बयत व प न प र मन यऽ स सम ध ३ उ ल ण य ग ऽय वह र य श त क स कत म ह ऽयम कऽ स यम वभ त ४ व एक न वषय ध रण नसम धऽय वत म न स यमस य श व यत ४ त फलम ह त य ल क वभ त ५ व त स यम जय द स न स दन त य वव क त र ल क सव भवत य स गवभ सयत थ ५ त पय गम ह त भ मष व न य ग वभ त ६ व त स यम भ मष लस वल नभ द न त स च व ष व न य ग कत अधर मधर च भ म जत जत र भ म स यम क य स न ईक त धरभ म र भ म स यम क व ण फलभ व त ६ स धनप द य ग व य प न ल ण व ध य ऽय ण कथ न क त म श ह ऽयम र प व वभ त ७ व प व यम द य ग प र य ण bhojavritti.pdf 39

सम ध पक रक ध रण दय ग ऽय स त सम ध र र सम ध प न दन त ७ त प सम र प य ब हर म ह तदप ब हर नब ज वभ त ८ व नब ज नर ल न श भ वन ऽपरपय य सम ध र तद प य ग ऽय ब हर प र य ण पक रक त ८ इद न य ग स त क म स यम वषय वश कत बम ण प रण मऽयम ह न नर धस रय र भभव भ व नर ध ण च य न र धपर ण म वभ त ९ व न म ढ व भ मऽयम न र ध क स तय च तस पर ण म त न नर ध य जन त स र तय य थ बमम अ भभव भ व यद भवत अभ भव ततय क य करण स म न व नम भ व वत म न ऽ भ पतय ऽऽ वभ ब तद नर ध ण च भय णव द य य स न र धपर ण म उ त अयमथ यद नस र प धम र भ त भवत नर धस र प वभ व त ध म पतय च च म भय य ऽ प नर ध न ऽव त त यत तद स नर धप रण मश न व यत चल णव य प च तस न ल न तथ व त पर ण म य म त ९ त व फलम ह त श व हत स र त वभ त १० व त च तस न र धस र त श व हत भवत प र त व पतय स श व हप रण म च भवत थ १० न र धपर ण ममभ ध य सम ध पर ण मम ह 40 sanskritdocuments.org

सव थ त क मतय य दय च सम ध पर ण म वभ त ११ व सव थ त चल न वध थ महण च व प धम एक व ल न स शप रण मत क मत स ऽप च धम तय य थ बम य दय सव थ त ल ण धम य ऽ भभव एक मत ल ण धम भ व ऽ भ स यतय ऽव न सम ध पर ण म इ त प व त प रण म द य वश ष तऽ स रल णय धम य र भभव भ व प व नस र प व उ र नर धस र प व ऽन भभ त न व नम इह त य दय व त सव त प व प तर र दन रत त ऽ न व श य एक मत ल ण धम व वत म न ऽ न कट म ११ त त यम क मत प रण मम ह श दत त य च क मत प रण म वभ त १२ व सम हत व च क य व वश ष श ऽत तम न व अपर दत वत म न ऽ न रत व प सम हत च न त व क प ल न न स श य उभयऽ प सम हत व च य न व नम स एक मत प रण म इ त १२ च प रण म पम ऽ त दश ह एत न भ त य ष धम ल ण व प रण म त वभ त १३ व एत न ऽ वध न न च प रण म न भ त ष लस य ष ब कम करणभ द न व त ष धम ल ण व भ द न ऽ वध पर ण म त ऽवग अव त ध म ण प व धम नव धम र प ध म प रण म यथ म ण ध म ण प ड पधम प र ग न घट पधम र क र bhojavritti.pdf 41

धम प रण म इ त ल प रण म यथ त व घट न गत प र ग न वत म न क र त र ग न त त प रमह अव प रण म यथ त व घट थम त यय स शय क लल णय र य न यत ग णव न ऽप रण म न णम १३ नन क ऽय धम श ध म ण ल णम ह श दत पद यधम न प त धम वभ त १४ व श य क त प र अत त ऽ न अन व उद त य अन गतम न प र वत म न ऽ न प र क व अ पद य य श प ण त पद न श त ष यथ सव क म वम दय नयतक य क रण पय यतय व श र व ह धम श न भध यत त ऽ वधम प धम य ऽन पत न वत त ऽ य न कर त स श दत पद यधम न प त धम त यथ स वण चक पधम प र ग न क पधम रप रमह स वण पतय ऽन वत म न त ष धम ष कथ च ष ध म पतय स म न धम पतय वश ष न तम य न वभ सत १४ एक ध म ण कथमन क पर ण म इ श मपन त म ह बम प रण म ह त वभ त १५ व धम ण म ल ण न य बम यत त णम प र यम न प रण म ल ण न न वध ह त ल पक भवत अयमथ य ऽय न यत बम म ण ड त कप ल न त घट इ व बम प प र यम न प रण म ऽ म व दय त त व ध म ण य ल णप रण म ऽव प रण म च बम स ऽ न न व य न प रण म गमक ऽवग सव एव भ व नयत न व बम ण त ण प रण म न प र य अत स बम त प रण म म सव ष 42 sanskritdocuments.org

च द न प रणमम न न क च म ण व पल यथ स ख दय स न दय क चद क न न म नग यथ धम स रश भ तय ध म ण भ भ पतय सव ऽ न गम १५ इद न म स यम वषय दश न र ण स तप द यत म ह प रण मऽयस यम दत त न गत नम वभ त १६ व धम ल ण व भ द न यत प रण मऽयम तऽ स यम त त न वषय प व स यम करण दत त न गत न य ग न सम ध भ व त इदमऽ त य म अ न ध म यय धम इद ल ण मयमव च ऽन गत द न सम वत म न ऽ न प र वध य त तम न वशत व प र त व पतय यद स यम कर त तद य चदन म तब व तत सव य ग ज न त यत श स क श प त सव थ महणस म म व द भ व प रप बयत यद त त प य व प प र य तद नव मल व दश सव थ महणस म म क मत बल द वभ व त १६ स रम ह श थ य न मतर तर स र वभ गस यम व भ त त नम वभ त १७ व श ऽ यम नयतबमवण नयत क थ तप व यद व बमर हत ट श स तब म [प ० नस तब म ] उभयथ ऽप पद प व प तय र क थ तप स म त अथ ज तग ण बय द य न व षय क र ब व एष श थ न न वह र इतर तर स न म प ब क पत स दन त स क ण म तथ ह ग म नय क ल णमथ ग ज व स दमत प ड प श च त चक न च त हकमभ द न व व त bhojavritti.pdf 43

न ग श व चक ऽय ग श व य रद म हक न म त भ द न वहर त तथ ह क ऽयमथ क ऽय श क मद न म त प सव ऽ क पम व र दद त ग र त स य क पत न तप त कथम क पम र य त एव त व त य ऽय [प ० एक न वषय य ऽयम एत न त य ऽयम व ] वभ ग इद श त य चक न म इदमथ य मद न यत क शक म त वभ ग व ध य त न वभ ग य स यम कर त त सव ष भ त न म गप सर स प द न य त य श ऽ नम त अन न व भ य ण त न णन य श सम रत इत सव ज न त १७ स रम ह स रस रण व ज त नम वभ त १८ व वध व सन प स र क चत तम ऽ दनफल क च य भ गल ण वप कह तव यथ धम धम त ष स र ष यद स यम कर त एव मय स ऽथ ऽन भ त एव मय स बय न दत त प व व मन स ध न भ वय व ब धकम र ण स र सव मत त र त बम ण स त ष ष स र ष प व ज र न भ त न प ज द न ण प य त १८ स रम ह य पर च नम वभ त १९ व य पर च क न च खर ग दन ल न ग ह त यद स यम कर त तद परक य च नम त सर गम च व तर ग व त पर च गत न सव न प धम न ज न त थ १९ अ व पर च न वश ष नम ह 44 sanskritdocuments.org

न च त ल न त वषय भ त त वभ त २० व त पर य तत स ल न क य न ऽऽल न न स हत न श त त म ल न क न च न वषय क त त ल च म ऽ पर वगत न त न ल वषयम च प तव षयम त व य न ग ह त तऽ स यम कत मश भवत पर च य वषय ऽ नम त त परक य च न ऽऽल नस हत ग त त ऽऽल न ऽग ह त त च धम प नग एव यद त कमन न ऽऽल त म त णध न कर त तद त यम षयम प नम त एव २० स रम ह क य पस यम श च क श स य ग ऽ ध नम वभ त २१ व क य शर र त प च म ग ण न क य प म त स यम प च म प य श भ वन वश त तब च क श स य ग च ष क श स धम ऽस य ग त हण प र भ व य गन ऽ ध न भवत न क न चदस यत इ थ एत न व प ध न प य दश न न श द न ऽ दम ण म ध नम व दत म २१ स रम ह स पबम न पबम च कम त यम दपर नम र व वभ त २२ व आय व प क यत प व क त कम त क र स पबम न पबम च तऽ स पबम यत फलजनन य सह पबम ण क य करण भम न वत त यथ द श स रत व स श यम व श त उ वपर त न पबम यथ तद व व स स व त तमन द श चर ण श त त न वध कम ण य स यम कर त क मम कम श य वप क चर वप क व bhojavritti.pdf 45

एव नद दपर नम त अपर शर र वय ग नमम न क ल ऽम न द श मम शर रव य ग भ व त त न स शय ज न त अ र व अ र न ऽ वध न आ क धभ तक धद वक न तऽ क न प ह तकरण क व य घ ष न ण त वम द न आध भ त क न अक क तप षदश न द न आ धद वक न अक ड एव मश न ग दपद थ दश न द न त शर र वय गक ल ज न त य य गन म र य ण त नम त तथ प त ष स म क र ण तत स शय प य गन प न न यतद शक लतय वद भच र २२ प रकम न दत स तप द यत म ह म दष बल न वभ त २३ व म ऽ क ण म दत प स य व हतस यम ल न त स म द न स न भ व म ऽ क ण म दत प थ ऽ कष ग यथ सव मऽ दकमयऽ तप त २३ स रम ह बल ष ह बल द न वभ त २४ व ह दस ष बल ष क तस यम त ल न ह दबल वभ व तदयमथ य न ह बल व य व ग स हव य व त य भ व न ऽय स यम कर त त म य स म [ प ० त म य व म ] भ वत थ २४ स रम ह व ल क स व हत व क नम वभ त २५ व व व षयवत त त च ग (१ ३५-३६) त य आल क स क क श 46 sanskritdocuments.org

न खल ष वषय ष स त त सत न वषय ण भ वन त स करण ष इ य ष च क श म प ष स स परम व द व हत भ ग त नध न द व क म व परप व त न रस यन द नम त २५ एत म नव स रम ह भ वन न स य स यम त वभ त २६ व स य क शमय य स यम कर त त स स भ भ व भ तष ल क ष य न भ वन न त व शभ प र ण [ प ० न न ] त ष यथ वद नम त प व न स ऽ स क क श आल नतय इह त भ त क इत वश ष २६ भ तक क श र ल न र ण स रम ह च त र ह नम वभ त २७ व त र ण तष य ह व श स व श च क तस यम नम त स य क श न हतत ज र ण स य स यम न न श भ वत मह त त प थग प य ऽ भ हत २७ स रम ह व त त नम वभ त २८ व व न ल तष ध न क तस यम त स त र ण य गत क न यतक ल नयतद श च त नम त इय त र ऽय मह इयत क ल न ऽम र श मद न ऽ य त त सव ज न त इद क ल न फल म भवत २८ ब स तप ऽ र स तप द यत म पबमत न भचब क य ह नम वभ त २९ व शर रम व त न भस क यत ष डश र चब त न क तस यम य ग न क यगत य ऽस ह bhojavritti.pdf 47

व श रसमलध त न द न मव न तऽ नम त इदम भवत न भचब शर रम व त सव त स त न न द न म लभ तम अत ऽ क त वध न सममस व श यथ वद भ त २९ स रम ह क ठक प प स नव वभ त ३० व क ठ गल क प क ठक प ज म ल ज त रध त क प इव क प गत क र द श ण द य क त प स दय भ व त न क तस यम य ग न प स दय नवत घ टक ध त ॐ तस ध य म ण त न भ वत भव व वध स ३० स रम ह क म न य म वभ त ३१ व क ठक प ध क म न ड त क तस यम च तस य म त त नमन व च लत न भवत थ यद व क य य म त न क न चत यत श त इ थ ३१ स रम ह म ध त ष स दश नम वभ त ३२ व शर कप ल र छ क श ध र त ष यथ ग ह र मण सर भ क त क र व सव द श स घटत तथ दय स क क श स त ऽ स डत भजत तऽ क तस यम य व प थ र र लव त न स द प ष ष मतर ण भर य न म त दश न भवत त न प य त त स स षत इ थ ३२ सव उप यम ह तभ सव म वभ त ३३ 48 sanskritdocuments.org

व न म नप मन म ऽज म वस व दक ग म न [ प ० ग म न ] न तभ त स यम बयम ण तभ वव क त प व भ व त रक नम द त यथ द त स वत प व भ भ व त त व क त प व त रक सव वषय नम त त न सत स यम र नप सव ज न त थ ३३ स रम ह दय च स वत वभ त ३४ व दय शर र द श वश ष त ध म ख प डर क र ऽ करणस नम तऽ क तस यम पर च नम त च गत सव व सन पर च गत र ग द न त थ ३४ स रम ह स प षय र स ण य य वश ष भ ग पर थ थ स यम ष नम वभ त ३५ [ पर थ त थ स यम त इ व ब स त स ऽप ठ ] व स क शस ख क ध नक प रण म वश ष प ष भ ऽ ध त प तय र स क ण य भ यभ प दच तनच तन भ य य य वश ष भ द न तभ सन त त स व कत त य न य स ख खस वत स भ ग स थ न रप ण पर थ प ष थ न म त द य थ प ष पम ऽ ल न प र ह क रस य च य स ब ऽ क तस यम प ष वषय नम त तऽ तद व प ल न न स न प ष [प ० स न प ष ] ज न त थ न प न प ष त न वषयभ वम प त य प त य य र वर ध त ३५ अ व स यम फलम ह bhojavritti.pdf 49

तत तभ वणव दन दश दव त ज य वभ त ३६ व तत प षस यम द म न त प न न ज य तऽ तभ प व न त वभ वन त स दकमथ प य त वण ऽ यज न त क द श ज न त व दन श यज न व त ऽनय त क त स य व यत त श वषय न सम पज यत आदश र यज नम आ सम यत ऽन भ यत पमन न त क त कष प नम त आ द रसन यज नम आ त ऽन न त क त न क द रस स व पज यत व त ग स वत व श न त पर भ षय य ण यम त वत त ग वषय इत व य ण य त व त ग स वत त क म न य द ग ऽन भ यत ३६ एत ष फल वश ष ण व षयव भ गम ह त सम ध व पसग न स य वभ त ३७ व त तप दत फल वश ष सम ध कष ग त उपसग उप व व तऽ हष य दकरण न [ प ० हष व य दकरण न ] सम ध श थ ल भवत न त प न वह रदश य व श फलद यक त स य भव ३७ स रम ह ब क रणश थ च रस व दन च परशर र व श वभ त ३८ व पक द च य न यतकम वश द व शर र ग तय र व भ भ यभ व न यत स व दनम पज यत स एव शर रब इ त त द सम धवश क रण धम धम श थल भवत त नवम प त च च य ऽस च र दय व श द य र ण वषय भम न सर स व दन नम इय च वह न ड अनय च वहत इय च ण दवह [ प ० रस ण दवह ] न ड वल ण त परशर रय य द स च र 50 sanskritdocuments.org

ज न त तद परक य म त ज व र र व च स र र ण वश त च च परशर र वश द य य न वत मध करर ज मव म क अथ परशर र व य ग श र रवत त न सव वहर त यत पकय प षय भ गस च क रण कम त त सम ध न तद त त सव ऽ व भ ग न ३८ स रम ह उद नजय लप क टक द स उ वभ त ३९ व सम न म य ण त ष ल व य गप त व स ज वनश व त बय भ द त ण प न दस भ पद श तऽ दय खन सक र ण व य यण त ण इ त न भद श त प द पय मपनयन दप न न भद श प रव सम यन त सम न क क टक द श द शर व यन द न नयन त सव शर र प न तऽ द न स यम र ण जय दतर ष व य न र ध ग त न जल मह न द महत व कद म त ष क टक ष व न म तलघ त [ प ० न स त तलघ त ] त ल प डव ल द म त ऽ त थ ३९ स रम ह सम नजय लनम वभ त ४० [ लनम इ व ब स त स ऽप ठ ] व अ म व व त सम न व य ज य त स यम न वश क र र वरण त जस [ प ० अ त ] ल व य ग तभ त ४० स रम ह ऽ क शय स स यम ऽम वभ त ४१ व ऽ श म हकम ह क रक म यम आक श म श त ऽक य म तय स द शद शभ वल ण न bhojavritti.pdf 51

क तस यम य ग न द ऽ वत त य गपत स व हत व क श महणसमथ भवत थ ४१ स रम ह क य क शय स स यम घ त लसम प क शगमनम वभ त ४२ व क य प भ तक शर रम त क श न वक शद यक न य स ऽ स यम व ध य लघ न त ल द सम प त य भ वल ण व ध य तलघ भ व य ग थम यथ च जल स चरणबम ण ण न भत ज ल न स चरम ण आ द र म भ वहरन यथ म क श न ग त ४२ स रम ह ब हरक त व म ह वद ह तत क श वरण य वभ त ४३ व शर र हय मनस शर रन रप ण व स मह वद ह न म वगत ह क रक य व ग [ प ० वगतशर र ह क रद र ण ] उ त तत क त त स यम त क श वरण य स क च य क श त यद वरण शकम द त य वलय भवत अयमथ शर र ह क र सत य मनस ब हव स क त त यद प न शर र दह क रभ व प र त ण मनस व स ऽक त त स यम गन सव च मल य ४३ तद व प व वषय पर वषय म भ व स तप ऽन र भ वन न द प ब क य ह द प आ र प रकम न भ त म दष बल न वम सम पय गन करणब ह करणल ण यभव ण दव य भव स द य सम ध स य तप द न दश न पय गसब ज नब जसम ध स य व वध प य दश न य ह ल पस य थ व स यम तजय वभ त ४४ व प न प थ द न भ त न य 52 sanskritdocuments.org

प ऽव वश ष प धम ल दय ऽ क तस यम भ तजय भवत भ त व य न भव थ तथ ह भ त न प र यम न व श क रवत ल पम पप ष यथ बम क य ग ह त रण वक शद नल णम स च यथ बम भ त न क रण न व त न ग दत ऽ ण अ यन ग ण क श व त पतय सव ऽ व ऽ य न सम पल अथ व त ष एव ग ण ष भ ग पवग स दन श तद व भ त ष प स उ धम ल ण व भ ष व स यम क व न य ग भ तजय भवत त थ थम ल प स यम व ध य तदन प इ व बम ण त क तस यम स क न वध य व न स र य इव ग व भ त क तय भव थ ४४ त व भ तजय फलम ह तत ऽ णम द भ व क यस म ऽन भघ त वभ त ४५ व १ अण म परम ण पत प २ मह म मह ३ लघ म त ल प डव घ ४ गर म ग ५ र म ण च द श नश ६ क म न भघ त ७ शर र करण र म श म ८ सव ऽ भ व त व श म सव य व भ त न ग म न तब म ९ यऽक म वस य य न वषय ऽ क म भवत त न वषय य गन ऽ वस य भवत त वषय क र र ण भल षसम पय नयत थ त एत ऽ णम सम पय गन भ तजय गन भ व यथ परम ण वळ द न म वश त एव सव ऽ य म एत ऽ णम दय ऽ ग ण मह स य उ क यस म ण (३ ४६) त त त म ऽन भघ त त क य य धम प दय ष मन भघ त न श न क त व त न bhojavritti.pdf 53

पम द ह त न व य श षयत द य म ४५ क यस दम ह पल व यबलवळस हनन न क यस त वभ त ४६ व पल व यबल न स न वळस हनन वळवत कठ न स ह तर शर र भवत थ इत क य आ वभ तग णस त ४६ एव भ तजयम भध य भ मक वश ष यजयम ह महण प त य थ व स यम द यजय वभ त ४७ व महण म य ण वषय भम ख व प स म न क शक म अ त अह क र न गम अ य थ व प व वत (३ ४४) एत ष इ य ण मव प क प व वत स यम क यजय भवत ४७ त फलम ह तत मन ज व व करणभ व ध नजय वभ त ४८ व शर र मन वदन मग तल भ मन ज व म क य नरप ण म य ण व ल भ व करणभ व सव व श ध नजय एत स य जत य भ व त न श मध त क इ यथ मध न एकद श ऽ प दत एव कम त स य द इत मध त क ४८ इ यजयम भध य ऽ करणजयम ह स प ष त तम ऽ सव भ व ध त सव त च वभ त ४९ व त न ब स क प रण म क तस यम य स प षय त वव क तग ण न कत भम न श थल भ व प त ह त तऽ व त य ग न सव ध त सव त च सम ध भ व त सव ष ग णप रण म न भ व न मवद बमण सव भ व ध त म त ष म व च श दत पद यध म न व त न 54 sanskritdocuments.org

यथ व व क न सव त म एष च पर वश क रस य य व श क न म स र त ४९ बम ण भ मक रम ह त र य द प द षब ज य क व म वभ त ५० व त म प वश क य स यद व र यम त य गन द त ष ण र ग द न य जम व दय य नम लन क व म क ख नव प ष ग ण न म धक रप रसम प त म [ प ० प न म ] ५० त व सम ध प यम ह प नम ण स य ऽकरण प नर न स त वभ त ५१ व च र य ग न भव तऽ सव न व म ऽ त थम ऋत र त य भ त यजय त त य अ तब भ वन य त थ तऽ चत थ सम ध स वधभ म भवत ऋत र त य मध मत स भ मक स व त मन द व उप नम यत र भव द रस यन दकम [ द वसन दकम ] उपढ कय त त प नम ण न ऽन न स कत न प य स तकरण प न व षयभ ग पतत यकरण क तक म न म म न न सम ध व हत अत स यय न वज न कत म ५१ अ म व फलभ त य वव क त प व स यम त र म प य रम ह णत मय स यम व कज नम वभ त ५२ व ण सव क ल वयव य कल भ वत न श तथ वध न क ल ण न य बम प व पय ण प रण म ऽ स यम त ग वव कज नम त अयमथ bhojavritti.pdf 55

अय क ल ण ऽम त क ल ण र ऽयम त प व इ व वध बम क तस यम स ऽ प णबम यद भवत स र द ऽ द प स महद द स र त त वव क न ५२ अ व स यम वषय वव क प पण य ह ज तल णद श र त नव द य त तप वभ त ५३ व पद थ न भ दह तव ज तल णद श भव च दह त ज त यथ ग रय मह ष यम त ज त य ल ण भ दह त इय कब र यम ण त ज ल ण न भ य भ दह त द श यथ त म णय र मलकय भ द श तय यऽ प नभ द ऽवध र यत न श त यथ एकद श तय श य प थ वय परम व थ वध वषय भ द य क तस यम भ द न नम त तद तद स त स य प त न भ द न तप त एत भवत यऽ क न च प य न भ द न वध र यत श ऽ स यम व व भ द तप ५३ स ण त न म वव कज न स वषय भ त म ह त रक सव वषय सव थ वषयमबम च त वव कज नम वभ त ५४ व उ स यमबल द व ऽ य भ मक य म न त रकम त त रय ग ध त स स रस गर गन म थ स य त रक म त अ व षयम ह सव वषय म त सव ण त न महद द न वषय ऽ त सव वषयम भ व सव थ वषय म सव भरव भ लस दभ द न त प रण म सव ण क र ण ऽव त न त न वषय ऽ त सव थ वषयम भ व रम ह अबम च त न श षन न व प रणत कभ वमहण न [प ० न श षन न ऽव प रणत कभ वमहण न ऽ ] बम 56 sanskritdocuments.org

व त इ बमम सव करतल मलकव गपत प यत थ ५४ अ वव कज त त रक न त क भवत ह स प षय श स क व म वभ त ५५ व स प ष व ल ण (२ ६, २ १८, २ २०) तय श स क व म स सव कत भम न नव क रण न व श श प ष श पच रतभ ग भ व इत य सम न य श प ष क व म त म भवत थ ५५ तद वम र य ग ऽयम भध य त च स यमस क स यम वषय दश न थ प रण मऽयम पप स यमबल म न प व पर म भव स पद य सम स पप य [ प ० सम स य ] ब भ वन न द प आ र क य ह न द प द य सम पय ग य य णजय दप व क परमप ष थ स य यथ बममव स हतभ तजय यस जय व य वव क न पप य त न प य न प त रक सव सम व पय भव पम भध य त म प क त धक र च स क रण न व श त क व म त इ भ हत म त नण त वभ तप द त य इत ध र रभ जद व वर चत य र जम त ड भध य प त लव वभ तप द त य इत वभ तप द अथ क व प द यद य व क व वन प य ज यत तम कमजम श न चद न मय म इद न व तप सम नर करण न य क व प पन य [ प ० न य ] क व प द ऽयम र त तऽ य प व म स य स bhojavritti.pdf 57

न न वधज दक रण तप दन र ण व ब धयत मद य य एत स य सव प व ज सम धबल द न म म ऽ न ऽऽ वत तत न कभवस सम ध न तर स दन य सम ध स ध पन थ क व पय ग थ च ह ज ष धम तप सम धज स य क व १ व क न ज न म एव स य यथ प द न म क शगमन दय यथ व क पलमह ष भ त न ज समन रम व पज यम न न दय स स क ग ण ओष ध स य यथ प रद दरस यन पय ग त म स य थ म जप त क ष चद क शगमन द तप स य थ व मऽ द न म सम ध स तप दत एत स य प व ज यत श न म व पज य त त सम ध स वव ऽ स स न सम धर व ज र क र म म द न न म म ऽ ण १ नन न र दक न ज दप रण म ऽ व ज न यत तत कथ ज र सम ध क रण म त इ श ह ज रप रण म क प र त क व २ व य ऽय मह व ज न न र द न ज दप रण म स क प र त प एव ह क तय ऽम न वक र न प रय ज र क र ण प रणम २ नन धम धम दय ऽ बयम न उपल तत कथ क त न म प रक म इ ह न म म य जक क त न वरणभ द तत ऽकवत क व ३ व न म धम द तत क त न मथ रप रण म न य जकम न ह क य ण क रण वत त क ऽ त ह त धम द प र इ ह वरणभ द तत ऽकवत 58 sanskritdocuments.org

तत दन यम न म रणम वरणकमधम द त व वर ध द य बयत त न तब क ण क तय यम भमतक य य भव म ह ऽकवत यथ ऽक क ष बल क द र त क द र र जल नन ष ज ल तब क वरणभ दम ऽ कर त त न भ जल यम व सर प प रण म ग त न त जल सरण त क त य एव धम द ब म ३ यद स तत य ग न य गपत कम फलभ ग य ऽऽ य नर तशय वभ न भव द य गपदन कशर र न म ज यत तद क त न च न भव ह नम ण च त म ऽ त क व ४ व य ग न य न म त ष क य ष य न च न त न म लक रण द त म ऽ द व त द य सर अ व ल इव य गपत प रणम ४ नन ब न च न भ भ य कक य कत द ह व भ द य जक च म कमन क ष म क व ५ व त ष मन क ष च तस व भ द प रन न एअक य गन य जक रकम ध त न त न न भ मत म अयमथ यथ यशर र मन प य द न यथ रय ध त न एव क य र प त ५ ज द भव त स न च म प त भव प वधम व अत ज द भव त सम ध भव च व ल यम ह तऽ नजमन शयम क व ६ व नज सम धज य तत प स म ऽन शय कम व सन र हत म थ ६ bhojavritti.pdf 59

यथ तर च य गन वल ण श दर हत तथ कम प वल ण म ह कम श क य गन वध मतर ष म क व ७ व श भफलद कम य ग द श म अश भफलद ह द क म उभयस क ण श क म तऽ श कम वच ण न द नतप य दमत प ष ण म क कम द नव न म [ न रक न म ] श क मन ण म य गन स सवत ऽ वधकम वपर त यत फल ग न स न न व न न क त फलम रभत ७ अ व कम ण फलम ह तत प क न ग ण न म व भ व सन न म क व ८ व इह ह वध कम व सन तम ऽफल ज य भ गफल तऽ ज य भ गफल एक न कज भव इ न न प व म व (२ १२ १३) क त नण य य तम ऽफल त कम ण य न कम ण य क शर रम र द वमन तय ग दभ द न त वप क ऽन ग ण अन प य व सन स म व त द भ व सन न भवत अयमथ य न कम ण प व द वत दशर रम र ज रशत वध न न प न थ वध व शर र र तदन प एव तफल व सन कट भव ल क र व थ ष त दय ज य इतर स ऽ प अ स न त दश य न रक दशर र व व सन म य ८ आस म व व सन न क य क रण भ व न पप म श समथ यत म ह ज तद शक ल व हत न म न य तस रय र क प त क व ९ व इह न न य नष मत स स रण क च नमन भ य यद य रसहॐ वध न न प न म व य न तप त तद त प व न भ त य य न तथ वधशर र द क प य 60 sanskritdocuments.org

व सन य कट भ त आस थ वध क भ व र हत प न थ वध कशर र दल भ कट भव ज तद शक ल वध न ऽ प त स न प दफलस धन आन य न र य म क त तस रय र क प त तथ ह अन यम न त कम ण स व सन प स र सम त स च ग नरक द न फल न च र भ व कम ण व य ग द न श पतय ऽव नम कत व तथ वधभ यभ प स म म स र त त त स ख ख पभ ग दन भव प नर प स र दय एव च य तस र दय भ ऽऽन य भ व ल भ क य क रणभ व अ क त यद न भव एव स र भव त स र त पतय प रणमत तद क व च न स त न त क य क रणभ व घ ट ९ भव न य क य क रणभ व व सन न म यद त थमम व न भव वत त तद क व सन न म उत न न म इत श पन त म ह त स मन द च ऽऽश ष न त क व १० व त स व सन न मन द म न व त आ दय त भ व त स म दन थ क त इत आश ष न त य यम श म ह म ह प सद व स खस धन न म भ य स म कद चन त म व य ग भ द त य स क वश ष व सन न क रण त न दन द म थ एत भवत क रण स हत दन भवस र द न क य ण व क न व य त अन भवस र न ब स क च वक शध म च त द भ क वप कल भ त त ल पतय पर णमत इ थ १० त स म न न कथ भवत श ह न प यम ह ह त फल य ल न स ग ह त द ष मभ व तदभ व क व ११ bhojavritti.pdf 61

व व सन न मन र न भव ह त न भव र ग दय ष म व त स त प र य ण ह त फल शर र द द च आ य ब स म आल न यद व न भव तद व व सन न म अत ह त फल य ल न रन न म प व सन न स ग ह त त एष ह द न मभ व नय ग द धब जक व हत नम ल व सन र ह न क य म रभ इत त स मभ व ११ नन त ण च न र पल व सन न त ल न च क य क रणभ व न य गपदभ व द कथम क म श क समथ न य ह अत त न गत पत ऽ भ द म ण म क व १२ व इह मसत भ व न म न य मत त ष स स य ग त न ह शश वष ण द न चद प स स न प च क य कम य क रण न वत रन न स वषयम ल क त वत त सत मप वर ध भ वस ऽ यत प ल स क तत कथ न प त मभ व पत व भजत न व प कर त थ त त सत मभ व स व दसत च स व त त ध म व प रणमम न धम सद क प एव व त त धम क न [ प ० अ धक न ] ऽ क लक न तऽ व त न न व त न प ज वत म न ऽ न व त क वल भ यत भज त म ण म व त त न गत भ द त त न व प ण क य क रणभ व ऽ न दश न तप त त दपवग पय म कम व च ध म तय ऽन वत म न न न त प य त १२ त एत धम ध म ण क प इ ह त स ग ण न क व १३ व य एत धम ध म ण 62 sanskritdocuments.org

स भ द न व त ग ण स रज म प द न भ व रण म प इ थ यत स रज म भ स ख खम ह प सव स ब रभ द भ न भ व न म य न गम यत य द य त त प रण म प म यथ घट दय म द त म रण म प १३ य त ऽय ग ण सव ऽ म लक रण कथम क धम त पद श इ श ह प रण म क त म क व १४ व य प ऽय ग ण थ प त ष म भ वगमनल ण य पर ण म चत स म च ज च तम इ व प क न म कम त यथ इय प थव अय व य र वम द १४ नन न त र स थ व कमन क व व य त यद च व नम व व सन वश त क य क रणभ व न व त तथ तथ तभ त तद कथम त त व म श ह व स च भ द य व व प क व १५ व तय न थ य व व प व व म ग द श इत य वत कथम व स च भ द त सम न व न द व पल म न न न म त ईण च भ द स ख खम ह पतय सम पल त तथ ह एक पल व यव य ष त उपल म न य सर ग स खम त सप ष प र जक द घ ण क न व न न न वध च दय त कथ च क य व न एक च क य व क पतय व ऽवभ स त क च क य व न यद य च त क य त थ र स त न क त त भव त च तद व कथम ब भ पल त उपल त च त च क य म अथ य गप भ स ऽथ बयत तद bhojavritti.pdf 63