OTAM, 49 /Bahar 2021, 125-138 BALKAN SAVAI NDA HAMDYE KRUVAZÖRÜNÜN YUNAN DONANMASINA KARI EGE DENZ, ADRYATK DENZ VE DOU AKDENZ DEK FAALYETLER The Operations of Hamidiye Battlecruiser against the Greek Navy in Aegean Sea, Adriatic Sea and East Mediterranean during the Balkan War Ozan TUNA Özet Balkan Sava nda deniz gücü savan gidiatn belirlemede önemli bir etki meydana getirmi olup Yunan donanmasnn özellikle Averof zrhl kruvazörü sayesinde Ege Denizi ni kontrol ederek Çanakkale Boaz n abluka altna almas, Osmanl donanmasnn Ege Denizi nde etkisiz kalmasna sebep olmutur. Yunan donanmasnn nicelik ve nitelik yönünden Osmanl donanmasndan üstün olmasnn yannda Ege adalarn ele geçirmesi ve askeri sevkiyatn deniz üzerinden sorunsuz bir ekilde yerine getirmesi Osmanl Devleti ni yeni bir sava planlamas yapmaya sevk etmi olup bu balamda da Hamidiye kruvazörünün Ege Denizi ne çkarak Yunan deniz üsleri ile nakliye konvoylarna saldrmas ve Averof zrhl kruvazörünü Çanakkale Boaz ndan uzaklatrmas kararlatrlmtr. Averof zrhl kruvazörü olmadan Yunan donanmasna ait dier sava gemilerinin Osmanl donanmas tarafndan rahatlkla yenilgiye uratlabilecei düüncesine sahip olan Osmanl sava planlamaclar, bu sayede Balkan Sava nda Osmanl donanmasnn gerçekletirdii en baarl harekatlardan Dr., Ondokuz Mays Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, ozan.tuna@omu.edu.tr
126 OZAN TUNA birisine imza atmlardr. Çalmamzda Hamidiye kruvazörünün yaklak dokuz ay sürecek olan Ege Denizi, Adriyatik Denizi ve Dou Akdeniz deki faaliyetleri bu geminin seyir ve liman defterleri haricinde Osmanl ariv belgeleri ile referans eserler üzerinden incelenmi olup Hamidiye kruvazörünün Siros deniz üssü ve ingin limanna gerçekletirdii saldrlar ise çalmamzn temel noktalarn oluturmutur. Anahtar Kelimeler: Averof Zrhl Kruvazörü, Siros Deniz Üssü, ingin Liman, Çanakkale Boaz Abstract Naval forces had significant effects on the progress of the Balkan War and the Greek Navy blockaded the Dardanelles by taking the Aegean Sea under control, thanks to the armored cruiser, Averof, in particular. This resulted in an ineffective Ottoman Navy in the Aegean Sea. In addition to the quantitative and qualitative supremacy of the Greek Navy over the Ottoman Navy, the Greek Navy captured the Aegean Islands and dispatched troops seamlessly. These developments urged the Ottoman Empire to search for a new war plan. Consequently, Hamidiye Battlecruiser was ordered to set off to the Aegean Sea and attack Greek naval bases and transport convoys. The ultimate aim of this move was to draw Averof away from the Dardanelles. The Ottoman war planners predicting that, without Averof, the Greek Navy could be defeated by the Ottoman Navy easily, achieved one of the most successful operations of the Ottoman Navy during the Balkan War. In this study, the operations of the Hamidiye Battlecruiser, which lasted nine months, in the Aegean Sea, Adriatic Sea and the East Mediterranean were examined in the light of log and port books of Hamidiye, Ottoman archival materials and reference books. The attacks of Hamidiye on Syros naval base and Shengjin port constitute the focal points of this study. Key Words: Averof Armored Cruiser, Siros Naval Base, ingin Port, Dardanelles Straits
BALKAN SAVAINDA HAMDYE KRUVAZÖRÜ 127 (OTAM, 49/Bahar 2021) Giri Hamidiye kruvazörü, Osmanl donanmasndaki modernizasyon balamnda 1904 ylnda ina edilerek donanmaya katlm olup 3700 ton arl ve 15 cm lik toplar ile standart bir kruvazör olma özellikleri tamtr. 1 Balkan Sava balad esnada Karadeniz de görevlendirilen Hamidiye, 21 Ekim 1912 tarihinde Bulgaristan n Varna limannn Kavarna koyunu bombalarken Çatalca Sava öncesinde de Silivri de mevzi alp ordunun çekiliini topçu atyla destekledikten sonra 17 Kasm 1912 tarihinde Terkos hattnda bulunan Bulgar ordularn topa tutmutur. 2 Çatalca Sava nn ardndan Varna limannda bulunduu esnada Bulgar donanmasna ait Drazki isimli torpidobot tarafndan vurulan Hamidiye kruvazörü, Bulgaristan ile atekesin salanmas ve Karadeniz deki çatmalarn ksa bir süreliine sona ermesi üzerine Osmanl donanmas tarafndan Yunan donanmasna kar Ege Denizi nde görevlendirilmitir. 3 Osmanl donanmasnn askeri planlamaclar, Hamidiye kruvazörünün gece saatlerinde Yunan donanmasna yakalanmadan Çanakkale Boaz ndan çkmasn ve Yunan donanmasna ait Siroz deniz üssünü bombalamasn uygun görmü olup kendileri bu üssün Yunanistan açsndan öneminden dolay Yunan amiralinin Hamidiye yi yakalama görevini Averof a vereceini ve bu suretle de Averof un Çanakkale Boaz ndan uzaklaacan düünmülerdir. 4 Bu ekilde Çanakkale Boaz ndaki Yunan ablukasn krabileceklerine inanan Osmanl donanmas kurmaylar, Osmanl sava gemilerinin rahatlkla Ege Denizi ne çkp adalara yardm götürebileceklerini öngörmülerdir. Türk Donanmasnda Hamidiye Zrhls BLH Katalou BLH Katalou Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913)Erkan- Harbiyeyi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913) Gazi Hamidiye nin anl Maceralar Tasvir Balkan Harbinde Türk Filosu Donanma Dergisinin Eki BLH Katalou Belleten
128 OZAN TUNA 1. Hamidiye Kruvazörünün Siros Deniz Üssünü Bombalamas Hamidiye kruvazörü Ege Denizi ne çk gerçekletirmeden önce 4 Ocak 1913, 6 Ocak 1913 ve 10 Ocak 1913 tarihlerinde Çanakkale Boaz nn haricine çkarak keif faaliyetleri gerçekletirdikten sonra 13 Ocak 1913 tarihinde tüm klar kapal bir ekilde Yunan donanmasna yakalanmadan Çanakkale Boaz ndan çkm ve 15 Ocak 1913 tarihinde de Yunan donanmasna ait Siros Adas ndaki deniz üssüne ulamtr. 5 Yunan donanmasnn Pire deki üssünden sonra ikinci stratejik üssü konumunda olan Siros Adas nn rhtmnda gemileri tamir edebilecek atölyeler, askeri tesisler ve barut depolar mevcut olmakla birlikte ayrca limanda o esnada Yunan donanmasna ait Makedonya isimli yardmc kruvazörü de bulunmakta idi.. 6 Üste keif yaptktan sonra 6 cm lik ve 4,7 cm lik toplaryla liman bombalayan Hamidiye kruvazörü, Makedonya kruvazörünü de üç defa vurmay baarm olup geminin batmas ve adada yeterli tahribatn olumas üzerine bölgeden ayrlmtr. 7 Her ne kadar Hamidiye kruvazörünün Siros deniz üssündeki tahribat ar olmasa da gerek Çanakkale Boaz n ablukada tutan Yunan donanmasn atlatmas gerekse bombardman esnasnda hiçbir hasar almamas, Yunan donanmas üzerinde psikolojik bir etki yaratm olup Hamidiye kruvazörünün gerçekletirdii bu harekat savan bandan beri Yunan donanmasna kar etkisiz kalan Osmanl donanmas için de bir motivasyon kayna olmutur. Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Mecidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1904-1914)Erkan- Harbiyeyi Bahriye Jurnali Kalemi: Mecidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1904-1914) Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913) BLH Katalou Hamidiye Kahraman Rauf Bey mparatorluun Çöküüne Denizden Bak: Çöküün Son On Yl 1912-1922 Gazi Hamidiye nin anl Maceralar Gazi Hamidiye nin anl Maceralar Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörünün Seyir Defteri (1911-1913) Türk-Yunan Deniz Harbi Hatrat ve 1909-1913 Yunan Bahri Tarihi The Times
BALKAN SAVAINDA HAMDYE KRUVAZÖRÜ 129 (OTAM, 49/Bahar 2021) Çizim 1: Hamidiye Kruvazörünün Siros Deniz Üssünü Bombalamas 8 Hamidiye kruvazörü Siros Adas n bombaladktan sonra Averof zrhl kruvazörünü Çanakkale Boaz ndan bir an önce çekebilmek amacyla önce Girit Adas na yönelse de ardndan Dou Akdeniz de Beyrut Liman na gitmitir. 9 Yunan donanmasnn basks nedeniyle bölgede çok fazla kalamayan Hamidiye kruvazörü, Bahriye Nezareti ile de koordineli bir ekilde 19 Ocak 1913 tarihinde Port Said Liman na ardndan da Kzldeniz üzerinden Cidde Liman na ulamtr. 10 Cidde limannda tamiratn yapp kömürünü de almasnn ardndan 8 ubat 1913 tarihinde Akdeniz e çkmak üzere bölgeden ayrlan Hamidiye, Illustrierte Kronen Zeitung BLH Katalou BLH KatalouBLH Katalou Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913) Mülga-y Bahriye Katalou
130 OZAN TUNA Yunan donanmasna ait iki kruvazör ve iki torpidobotun skenderiye açklarnda beklemesine ramen onlar atlatp Akdeniz e girmeyi baarmtr. 11 Hamidiye kruvazörü harekatnn ilk faslasnda Siroz Adas n bombalayp sorunsuz bir ekilde Beyrut ile Cidde limanlarna ulamas esnasnda Averof zrhl kruvazörünü Çanakkale Boaz önünden uzaklatrmay baaramasa da Yunan donanmasna ait dier sava gemilerini kendi üzerine çekmeyi baarm ve böylece Yunan donanmas Ege Denizi nde daha kapsaml faaliyetler içerisine girememitir. 2. Hamidiye Kruvazörünün ingin Limann Bombalamas Hamidiye kruvazörü Port Sait limanndan ayrldktan sonra kömür ikmali gerçekletirebilmek için sadece Malta adasnn kendisine uygun olmasndan ötürü Sicilya Adas nn güneyinden Malta ya ulam olup 14 ubat 1913 tarihinde de adann La Valetta limanna demirleyerek limandan 480 ton kömür almtr. 12 Yunan torpidobotlarnn takibi ve bu torpidobotlarn adann haricinde konumlanmalar nedeniyle Malta da fazla kalamayan Hamidiye kruvazörü 17 ubat 1913 tarihinde adadan ayrlp Scilya Adas ve Yunan Denizi üzerinden tekrar Dou Akdeniz e ulamtr. 13 Hamidiye kruvazörünü yakalayabilmek adna Ege Denizi ndeki askeri gücünün önemli bir bölümünü Akdeniz e kaydrmay göze alamayan Yunan donanma komutanl, sadece Hamidiye nin peine az bir kuvvet sevk edebilmi ve Adriyatik ile Ege Denizi ndeki sevkiyatlarn da belirli bir süre durdurmak zorunda kalmtr. 14 Osmanl Devleti nin talya ile bar yapmas ve Hamidiye kruvazörünün Malta Adas n kullanmasna ngilizlerin ses çkarmamas gemi komutan Rauf Bey e avantaj salam olup bu durum kendisine Adriyatik Denizi ve Akdeniz e hareket serbestlii kazandrmtr. Mülga-y Bahriye Katalou Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913)1912-1913 Balkan Harbi Deniz Cephesi BLH Katalou mparatorluun Çöküüne Denizden Bak Tasvir The TimesThe Times Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913)Mülga-y Bahriye Katalou BLH KatalouTanin Tanin BLH KatalouBLH Katalou
BALKAN SAVAINDA HAMDYE KRUVAZÖRÜ 131 (OTAM, 49/Bahar 2021) Çizim 2: Hamidiye kruvazörü Malta adasnda 15 Dou Akdeniz de Beyrut limanna ulamasnn ardndan kendisine bakomutanlk tarafndan Arnavutluk daki Garp Ordusu na para ve cephane götürme görevi verilen Hamidiye kruvazörü bu para ve cephaneyi Adriyatik Denizi ndeki Preveze limannn Semeni Nehri azna çkartp Garp Ordusu na teslim etmesi kararlatrlmtr. 16 Bunun üzerine Beyrut limanndan kömür alp Antalya ve Anamur sahillerinde Yunan donanmasnn artc seyirler gerçekletirdikten sonra Adriyatik Denizi ne doru ilerlemeye balayan Hamidiye, yolda kefedilmemek için talyan donanmasnn el koyduu Drama (Libia) kruvazörüne benzemesinden dolay talya sanca çekmitir. 17 Bu esnada bir Yunan filosu da Korfu Adas na demirlemi ve Adriyatik Denizi nde Draç a a kadar olan bölgeyi abluka altna almken Osmanl donanmas da Yunan donanmasnn Adriyatik Denizi ndeki younluunu Ege Denizi ne çekmek için Çanakkale Boaz ndan çkarak bölgede faaliyet göstermitir. 18 Bu esnada Yanya kuatmasnn da iddetlenmesinden dolay bir Srp tümeni de Selanik den ingin e (San Giovanni di Medua) tanmakta iken Hamidiye kruvazörü Adriyatik Denizi ne girdii esnada Selanik-Preveze-ingin arasnda Die Neue Zeitung BLH KatalouBLH Katalou mparatorluun Çöküüne Denizden Bak BLH KatalouBLH KatalouBLH Katalou Tercüman- Hakikat
132 OZAN TUNA youn bir deniz trafii bulunmakta idi. 19 Adriyatik Denizi nde bu durum mevcut iken 10 Mart 1913 tarihinde Yunan denizine giren Hamidiye kruvazörü Yunan donanmasna ait Leros isimli vapuru batrdktan sonra Rauf Bey Yanya nn dütüü haberini almas üzerine Garp Ordusu na cephane götürmekten vazgeçerek Draç a gidip oradaki Srp noktalarn bombalam ve ardndan da ingin limanna ulamtr. 20 Kaynaklarda Hamidiye kruvazörünün bu seyri esnasnda Draç ya da ingin limann bombalamasna yönelik bir planlama içerisinde olduuna dair bir bilgi bulunmazken Hamidiye nin her iki noktaya yönelik saldrsnn planlamann dnda gerçekletii görülmektedir. Fotoraf: ingin Liman 21 Hamidiye kruvazörü ingin limanna ulat esnada Yunan nakliye gemilerinin Srp askerlerini karaya çkardn tespit etmi olup hemen liman hedef alarak bölgeye 100 adet top at gerçekletirmi ve atlar ile Yunan donanmasna ait Hirisomanis Sifneos isimli gemiyi batrdktan sonra süratle bölgeden ayrlp Korfu Adas ndaki Yunan filosunu da atlatarak 16 Mart 1913 tarihinde sorunsuz bir ekilde skenderiye limanna ulamtr. 22 Hamidiye Mülga-y Bahriye Katalou 1912-1913 Balkan Harbi Deniz Cephesi Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913) Tercüman- Hakikat, Kriegsarchiv, Bildersammlung I. Weltkrieg (1914-1918), Albanien: Hafen von San Giovanni di Medua BLH KatalouBLH Katalou1912-1913 Balkan
BALKAN SAVAINDA HAMDYE KRUVAZÖRÜ 133 (OTAM, 49/Bahar 2021) kruvazörünün Adriyatik Denizi ne gerçekletirdii harekât ve ingin limann bombalamas Osmanl donanmasnn Balkan Sava ndaki elde ettii en önemli baarlardan birisi olup harekatn kusursuz bir ekilde uygulanmas savatan önce tüm Osmanl kylarn abluka altna almay planlayan Yunan donanmasna da bir ders niteliinde olmutur. Yunan donanmasnn bu harekât öncesinde Hamidiye kruvazörünün nerede olabileceine dair net bir bilgisinin olmad anlalmakla birlikte bu donanmann Adriyatik Denizi nde müttefikleri için gerçekletirdii askeri sevkiyat da Korfu adasndaki snrl sayda sava gemisinden oluan bir filo ile de koruyamayaca görülmütür. Her ne kadar bombardmandaki tahribatn kapsam snrl olmu olsa da harekat esnasnda Hamidiye kruvazörünün hiçbir Yunan sava gemisine yakalanmamas ve hasar almadan da skenderiye limanna ulaabilmesi kayda deer bir baar niteliinde olup elde edilen bu baar Averof zrhlsn Çanakkale Boaz önünden çekmeyerek Hamidiye kruvazörünü torpidobot ve muhriplerle bask altnda tutabileceini düünen Yunan donanmasnda maddi hasara ve müttefikleri nazarnda prestij kaybna neden olmutur. Çizim 3: Hamidiye Kruvazörünün ingin Liman n Bombalamas 23 Harbi Deniz Cephesi Tanin Tanin Das Interessante Blatt
134 OZAN TUNA skenderiye limanndan 450 ton kömür alan Hamidiye kruvazörü 21 Mart 1913 tarihinde Hayfa limanna gelerek Leros vapurundan ald Yunan mürettebat resmi makamlara teslim etmi ve ardndan 22 Mart 1913 tarihinde de Beyrut limanna gelerek Garp Ordusu na ait para ve cephaneyi iade etmitir. 24 Bu tarihlerde Yunan donanmasnn Meis Adas n igal etmesi üzerine Hamidiye kruvazörü o cihete doru hareket edip papandis isimli ticaret gemisini esir alm ve ardndan Antalya-Alanya sahillerinde seyir gerçekletirmitir. 25 Hamidiye kruvazörü Yunan donanmasnn Meis Adas na gerçekletirdii harekat engelleyemezken hem gemide arzalarn ba göstermesi hem de Yunan donanmasnn muhripler ile Dou Akdeniz ve özellikle Port Said limanndaki basks nedeniyle gemi komutan Rauf Bey, Bahriye Nezareti ile görüerek Hamidiye yi Kzldeniz e götürmeye ve orada belirli bir süre tutmaya karar vermitir. 26 Bunun üzerine Beyrut limanndan harekete geçen Hamidiye kruvazörü Kzldeniz e girerek herhangi bir sorunla karlamadan 10 Nisan 1913 tarihinde Cidde limanna demirlemitir. 27 Hamidiye kruvazörünün Kzldeniz e girerek Cidde limanna demirlemesi kendisinin Yunan donanmasna kar gerçekletirdii harekatta bir dönüm noktas oluturmu olup bu tarihten itibaren Akdeniz e tekrar giri gerçekletirmemitir. Kaynaklarda Yunan donanmasnn Hamidiye kruvazörünü batrmak için Kzldeniz e girdiine dair bir bilgi BLH KatalouBLH Katalou BLH Katalou Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913)BLH Katalou mparatorluun Çöküüne Denizden Bak Osmanl Deniz Harekât (1912-1913) BLH Katalou BLH KatalouBLH Katalou BLH Katalou Mülga-y Bahriye Katalou Defterler Bölümü: ura-y Bahriye Müsvedde Defteri 1913 Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913) mparatorluun Çöküüne Denizden Bak
BALKAN SAVAINDA HAMDYE KRUVAZÖRÜ 135 (OTAM, 49/Bahar 2021) bulunmamakla birlikte Yunan donanmasnn bundan sonraki stratejisi de Kzldeniz e girip Hamidiye kruvazörü ile mücadele etmek deil Hamidiye kruvazörünün Kzldeniz de kalmasn salamak onu Akdeniz e sokmamak eklinde olmutur. Hamidiye kruvazörü Kzldeniz e girmesinin ardndan bölgede aktif bir görev üstlenmemi olup sadece Seyyid drisi isimli bir Arap eyhinin isyannn bastrlmas amacyla belirli bir süre Yemen Valilii nin emrine girerken daha sonra Basra bölgesine gitse de 1913 yl ortalar itibariyle Yunan donanmasnn Port Said limanndan ayrlarak Dou Akdeniz deki arln çekmesi üzerine Kzldeniz üzerinden 20 Haziran 1913 tarihinde Süvey Kanal na gelmitir. 28 Burada hem arzalarnn giderilmesini hem de Osmanl Devleti ve Yunanistan arasndaki barn tatbik edilmesini bekleyen Hamidiye kruvazörü Austos 1913 de Yunan donanmasnn Çanakkale Boaz na uygulad ablukay kaldrmas üzerine bölgeden ayrlp 6 Eylül 1913 tarihinde Çanakkale Boaz ndan geçerek stanbul a ulamtr. 29 Sonuç Balkan Sava nda Osmanl donanmasnn Yunan donanmasna kar yenilgiye urad ve Ege adalarn kaybettii pek çok aratrmac tarafndan dile getirilmesine ramen bu savata Hamidiye kruvazörünün Ege Denizi, Adriyatik Denizi ve Dou Akdeniz deki faaliyetleri ile elde ettii baarlar çounlukla gözden kaçrlmtr. Genel çerçevesiyle Yunan donanmasnn Çanakkale Mülga-y Bahriye Katalou Mülga-y Bahriye Katalou Mülga-y Bahriye Katalou Mülga-y Bahriye Katalou XX. Yüzyl Balarnda Kzldeniz de Osmanl Denizcilik Faaliyetleri Tanin Tercüman- Hakikat Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Liman Defteri 1912-1914Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Liman Defteri 1912-1914 Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Liman Defteri 1912-1914 mparatorluun Çöküüne Denizden Bak
136 OZAN TUNA Boaz na uygulad ablukay krma ve Averof zrhl kruvazörünü bölgeden uzaklatrma amacn tayan bu harekatta kusursuz bir planlama oluturulmu olup harekat esnasnda Hamidiye kruvazörünün Yunan deniz üsleri ve nakliye konvoylarna saldrlar düzenleyerek skenderiye ve Malta gibi tarafsz limanlarn kullanlmasna karar verilmitir. 13 Ocak 1913 tarihinde Hamidiye kruvazörünün Çanakkale Boaz ndan ayrlmasyla balayan ve yaklak dokuz ay sürecek olan Hamidiye kruvazörünün bu harekat esnasnda Averof zrhl kruvazörü Çanakkale Boaz ndan uzaklatrlamasa da Yunan donanmasna ait Siros deniz üssü ve ingin limanndaki çkarma noktas bombalanm ve yine bu donanmaya ait Makedonya yardmc kruvazörü batrlmtr. Her ne kadar Hamidiye kruvazörünün Yunan donanmasna kar elde ettii askeri baarlarn kapsam tartmal olsa da Hamidiye kruvazörünün bu harekât esnasnda hiçbir zarar görmeyip Yunan donanmasna ait hiçbir sava gemisi tarafndan tespit edilememesi Yunan donanmas nezdinde moral bozukluuna neden olurken Osmanl donanmas için de motivasyon kayna olmutur. Sonuç olarak Hamidiye kruvazörünün Yunan donanmasna kar elde ettii baarlar harekât öncesindeki kapsaml bir askeri planlamann ürünü olmakla birlikte harekatn sorunsuz bir ekilde tamamlanmas da gemi komutan Rauf Bey, Bahriye Nezareti ve donanma komutanlnn uyumlu çalmas sayesinde gerçekletirilebilmitir. KAYNAKÇA 1)- Ariv Belgeleri A)- Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Bakanl Arivi (ATASE) Balkan Harbi Katalou (BLH) B)- Deniz Tarihi Arivi Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913), Defter No: 3906 Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Liman Defteri (1912-1914), Defter No: 3528 Erkan- Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Mecidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1904-1914), Defter No: 4055 Defterler Bölümü: ura-y Bahriye Müsvedde Defteri (1913) Mülga-y Bahriye Katalou C)- Österreichisches Staatsarchiv, Kriegsarchiv, Bildersammlung I. Weltkrieg (1914-1918), Albanien: Hafen von San Giovanni di Medua, 1916-1918
BALKAN SAVAINDA HAMDYE KRUVAZÖRÜ 137 (OTAM, 49/Bahar 2021) 2)- Referans Eserler -Balkan Harbi Tarihi, Osmanl Deniz Harekat (1912-1913), Cilt: 7, Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Basmevi, stanbul 1965 -BÜYÜKTURUL, Afif; Balkan Sava Deniz Harekat Üzerine Gerçekler (1912-1913), Belleten, XLIV/ 176, Ekim 1980, ss. 717-752 -ÇAVDAR, Kazm; Hamidiye Kahraman Rauf Bey, zmir 1999 -EMR, Ali Haydar; Balkan Harbinde Türk Filosu, Deniz Matbaas, stanbul 1932 -IIN, Mithat; 1912-1913 Balkan Harbi Deniz Cephesi, Deniz Basmevi, stanbul 1946 -NC, Tevfik; Balkanlar Harbinde Hamidiye Kruvazörünün Akn Hareketi, Donanma Dergisinin Eki, 399, stanbul 1952, ss. 1-75 -KORKMAZ, Mehmet; XX. Yüzyl Balarnda Kzldeniz de Osmanl Denizcilik Faaliyetleri, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dal, Baslmam Yüksek Lisans Tezi, stanbul 2012 -KÜÇÜKOLU, Ahmet; Balkanlar Harbinde Donanma Kahraman Hamidiye Kruvazörü, Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri Bildirileri, (22-24 Ekim 2003- stanbul), Genelkurmay Basmevi, Ankara 2005, ss. 561-589 -KÜÇÜKOLU, Ahmet; Türk Donanmasnda Hamidiye Zrhls, Atatürk lkeleri ve nkilap Tarihi Enstitüsü, Baslmam Yüksek Lisans Tezi, stanbul 2003 -MÜTERCMLER, Erol; mparatorluun Çöküüne Denizden Bak: Çöküün Son On Yl 1912-1922, Toplumsal Dönüüm Yaynlar, stanbul 2006 -SARAÇOLU, Cemalettin; Gazi Hamidiye nin anl Maceralar, Gün Yaynlar, stanbul 1960 -TEOFANDS, Y. -Ramis, O. ; Türk-Yunan Deniz Harbi Hatrat ve 1909-1913 Yunan Bahri Tarihi, Çev. Binba Lütfi, Deniz Matbaas, stanbul 1930 3)- Süreli Yaynlar -Das Interessante Blatt, Der Raid des Hamidiye, (20 Mart 1913), s. 8 -Die Neue Zeitung, Der Türkische Panzerkreuzer Hamidiye von der Insel Malta, (26 ubat 1913), s. 3 -Illustrierte Kronen Zeitung, Die Zerstörung des Hilfskreuzers Makedonia und Bombardement von Syra, (18 Ocak 1913), s. 1 -Tanin, Hamidiye Hakknda, (23 Mart 1913), s. 1 -Tanin, Hamidiye Yunan Gemilerini Nasl Batrd?, (21 Mart 1913), s. 3
138 OZAN TUNA -Tanin, Hamidiye nin Vaziyet-i Siyasisi, (18 ubat 1913), s. 2 -Tanin, Hamidiye, (19 Mart 1913), s. 1 -Tanin, Hamidiye, (19 ubat 1913), s. 3 -Tasvir, Çatalca Muharebat, (26 Nisan 1914), s. 3 -Tasvir, Hamidiye Kruvazörü, (16 Ocak 1913), s. 2 -Tercüman- Hakikat, Hamidi Draç! Bombardman Ediyor, (13 Mart 1913), s. 1 -Tercüman- Hakikat, Hamidiye Korkusu ile, (27 ubat 1913), s. 2 -Tercüman- Hakikat, Yunan Donanmas, (1 Haziran 1913), s. 2 -The Times, A Türkisch Naval Success: Greek Naval Auxilary Cruser Sunk, (16 Ocak 1913), s. 5 -The Times, Hamidieh at Malta, (18 ubat 1913), s. 5 -The Times, Hamidieh, (18 Ocak 1913), s. 5