त न क ल गत... भ तक ळ मन त स ठवत, वत म न ल मन म ण व कवत भ व य च व ध घ ण -य कत वव न म हल च ग थ...! स य द-य ख -य त वसल ल शह प र न व च एक त ल क. प वस ळय त द थड भ न व हण र नद आ ण भ तश त न स प ण प रसरच आप य अ ग भ वत हरव ईच श ल प धरत. य नसग द स दय ल भल य त ल य त ल ल कह शह ळय स रख ब ह न टणक आ ण आत न मलईस रख ग ड. त ल य ल वत:च अस क ह इ तह स नसल तर आपल पर पर गत अ त व टकव न ठ वल ल अस ह शह प र त ल क. तस प हल तर आ दव स त ल क अश अज न एक ओळख शह प र त ल य च आह. म य च त ल य त ल क नव ग व त ल एक म हल न प र पर कत ल छ द द त आपल व गळ ओळख नम ण कर य च धडपड क ल आ ण य त त यश व झ ल द ख ल! शह प र त ल य प स न स ध रणपण 25 कल म टर अ तर वर क नव न व च एक छ ट स ग व आह. ग व त अज नह क ण य च क र य श सक य स य स वध फ रश न ह त. र य च तर इतक भय नक अव थ ह त क, क ण आज र पडल तर 25 कल म टरच ज गल त नच प यप ट कर व ल गत. य थ ज य स ठ क ण य ह क र य व हन च स य न हत. 1995 न तर म च हळ हळ प लट यल स व त झ ल. य थ ल ल क न ह मग आप य अ त व च क ह श क म ण त क न द य त य व ल गल. य च क रण ह त त क श भ र! अकर व पय त श ण झ ल य म ह र क क य आह त ह कध ह न प हल य त त वर ल न न तर स प ण क ट ब च जब बद र य व न पडल. प य त पड य वर ज व व च व य स ठ आप आप प ह यल य त तश च क ह श गत त त च झ ल. य क ट ब त य न स न हण न घर च उ बरठ ओल डल त घर ज न ट वच र आ ण पर पर च ह त. ह त त स ठ अगद व गळ च जग ह त. क णत ह क म करत असल तर ड य वरच पदर पडत क म नय, अस दमच घर त प उल ट क य ण
स स ब न दल. वय प क घर आ ण च ल एवढय वरच य च अ त व र हल ह त. घर य च च ल रत म ण स न न घर य ब ह र पड यच न ह अस द डक घ ल न द य त आल ह त. म ह रच क ण ह आल तर य न भ ट य च म भ न हत. म ठ म णस असत न म ठय न ब ल यच न ह हसण तर द रच? अश ख प स -य ब धन न य च ज व ग दमरत ह त. य त श ण तर व थ बस यच न व घ त न हत. म ह र क म च लवल शह नसल य त त य स सर म 12 एकर श त ह त. पह ट य अ ध र तच उठ न ग ठ स फ करण, ग र न व रण ट क न ग य च ध र क ढण ह क म क न 8 व ज य आत प ष म डळ स ठ ज वण च यव थ कर व ल गत. ह अस 2004 स ल पय त च लत ह त. त त य न व ल खर झळ ळ झ ल, त 2005 स ल एक घटन न. घटन तश स ध च ह त, पर त प रसर त ल ल क वर य च ख लवर प रण म झ ल आ ण म हल न वत:च व गळ अ त व असत, ह ह य य मन वर क रल ज य स क रण भ त ठरल. तर घटन अश ह त. क नव ग व त प ळ व जन वर चर य स ठ म क ट स ड य च एक प दतच ढ झ ल ह त. ल क न त आप य अ गवळण प ड न घ तल ह त. य म ळ श त त उभ असल य प क च कत ह न कस न झ ल तर, क ण ह क ण ल हटकत न हत. त त ई य मन त म क ठ तर र ग नम ण ह त ह त. र च प ण क न प कवल ल प क ड ळय सम र न ह त न ज व तळ तळ त टत ह त. ग व त ग र ब द कर य स ठ त त ई एक क र प ट नच उठ य. ग व त य म हल च एक मट गच घ उन ट कल. म हल न ह मग क बर कसल आ ण मप च यत कड प ठप र व क न ग व त २००५ स ल ग र ब द कर य च क यद च क न घ तल. य वषय वर ब लत असत न त त न एक म म क आ ण चपखल उद हरण प श क ल. ह य य च श द म य '' ग व त ग र ब द च नण य झ य न तर ग व त ल प टल च ह स स टल. स टल कसल चर य स ठ स ड य त आल हण न! ग व य प टल च च ह स हट य वर
क ण ब लण र, पण परत म च प ढ क र घ उन य न द ड कर व अस नव ड क ल. ल क न ह समज वल. ह क च बचत गट स बत ल ह त च, मग क य? घ तल नण य क ल प टल ल द ड. प टल न ह ग डघ ट कल आ ण एक हश य क मत एवढ द ड भरल ''. प टल ल द ड ह त च ग व तल सव ल क हबकल. मग य न 2005 प स न आजपय त आपल जन वर च क नह म कळ स डल न ह. अश क र ग व य न ग र ब द कर य च ऐ तह सक नण य घ य च य आपस कच त त य प रडय त ज त. एक दवश म वमच सहय ग न ग व त आल. तन एकम क य ओळख न म हल न एक ठक ण ग ळ कर य च य क ल. पर त घर त ल ल क य स स रव स म ळ थमत: म हल त थ ज ण ट ळत ह य. त त द ख ल स स ब य नकळत म वम य मट गल ग य. य त य न म वमच म हल वषय अस ल ल ध रण आ ण य जन समज व न स गत य. य म य म हल न थम एक बचत गट थ पन कर यल ल वल. ध र क न म हल न बचत गट तर तय र क ल पण स घट क ह य स क ण ह धज व त न हत. य व ळ त त न स घट क च जब बद र प र प डल. पर त त त न बचतगट थ पन क ल आह आ ण य य त स घट क झ य आह त अस ज ह य य पत ल समजल त ह य य र श ल म त न स म र ज व ल गल. य कड ल न द त त त न 12 म हल च बचत गट थ पन क न ब क त ख त उघडल. य स ठ य न म वम सव त पर मदत करत ह त. सहय गन य क म ह य न बचत गट च मट ग घ त ह त. य व ळ व ळ गट त ल म हल न न त व कस कर व य वषय श ण द य त आल. प ह य बचत गट च क म च ग य प दत न स झ य न तर त त न ग व त अज न च र बचत गट थ पन क ल. ब लत ब लत त त क ह क ळ थ ब य आ ण य परत भ तक ळ त घ उन ग य. स सर आ य न तर य य अस ल त आल क, ग व त कडध यच प कत न ह. म ह र तर म बलक म ण त प क यच. पर त स सर ड ळय न प हण ह द म ळ ग झ ल ह त. आपण आप य श त त कडध य ल व य च य क ल तर, अस वच र य य मन ल पश क न
ग ल. थ ड वच र क ल आ ण ल ग य क म ल. च ड म हनत क न अ य एकर त हरभर प रल. प क यथ तथ च आल. य ग म यश व झ ल. त ह प स न हव ळय त कडध य च प क घ य च थ च स झ ल. कडध य आज त थ ल ल क च म ख प क झ ल आह. त त ई भ तक ळ त जश रमम न ह त त तश च य च श श ल वत म न क ळ आ ण भ व यक ळ त कर वय य य जन ह य य म द त घ ट बस य आह त. भ तक ळ त न अगद सहज पण ब ह र नघत य न आपण क ल ल क य स ग य स त त न स व त क ल. य दर य न ग व त श ण क मट च नवड कर य त य ण र ह त. य स दभ त सभ घ य त आल. य सभ त सव स मत न ठर व स मत करत त थ त त च नवड कर य त आल. य च फ यद य न बचत गट च क म करत न झ ल. सव क ह स रळ त स असत न आणख एक प उल प ढ ट कत त त न ग व त व वध स म जक उप म र ब व य स स व त क ल. य स ठ य न हळ हळ स स ब ई आ ण पत च ह प ठ ब मळत ह त. म व छत, हळद क क, स दर म झ घर य उप म बर बरच ग व त य न द ब द ह क ल. द ब द करत असत न य न सव धक स सहन कर व ल गल. क रण, ग व त स असल य एक ण 8 ह तभ टय प क एक ह तभ ट य य दर च च ह त. य म ळ घर त ल कलह व ढल. य त प ल सह सहक य कर य स तय र न हत.60 त 70 बचत गट य म च ह प ल स ठ य वर न य त आल. द च ग न कर य च क म प ल स च असल तर य न ह मळत अस य म ळ आ ह ल म ह तच न ह द च ग क ठ आह. अस हणत प लस न ह त वर कर य च य क ल. पर त म हल ऐक लय तय र न ह हट य वर य न म हल न द च ग द खव यल स गतल. पर त तर ठ स अश क रव य ह ऊ शकल न ह. प ल स सहक य करत न ह हण न त त न ग व य म हल न स बत घ व न द च म फ डल. य म ळ ह तभ ट व य न वचक बस न ग व त न द क यमच ह प र झ ल. बचत गट म य क म करत असत न त त न स व त ल प च हज र पय कज घ तल. य त न शल ई मश न वकत घ व न ट लर ग य
यवस य ल स व त क ल. घर त ल सव क म स भ ळ न ट लर ग करत न य न म ह य ल 3 त 4 हज र पय मळ ल गल. य सव क म त य च ह प प ह न य य पत च ह मतपर वत न झ ल आ ण त ह त त न य य क म त ह तभ र ल व ल गल. 2009 स ल त त न ग व त लघ स चन च य जन आण य च नण य घ तल. ग व त क नव नद तर आह नद ल प ण ह 12 म हन असत. पर त त थ न श त ल प ण द य च स य न हत. य म ळ य य जन स ठ त त न ज व च र न क ल. सदर य जन स ठ मह र ब क कड न कज घ य त आल. पर त ह य जन ल ग कर य च कथ म ठ र जक आह. बचत गट त ल म हल न य य जन वषय स ग य त आल त ह य न य जन पस त पडल. म य स ठ ज मन त रण व ल गण र आह अस म हल न समजत च य कच ह क र च प तर नक र त ह यल स व त झ ल. य जन जर ग व त आल तर तर 100 एकर च श त ओल त ख ल य ण र ह त. पण य जन ग व त न ज य च च भ त नम ण झ ल. य थ त त च श ण आ ण यवह र च त य क म आल. य न क णत ह वच र न करत वम लक च ज मन ब क ल त रण व प त दल. आ ण 5 ल ख पय च कज घ तल. य य जन अ तग त च र हज र फ ट ल ब च प ईप ल ईन कर य त आल आह. ह क म करत असत न त त स बत य य पत ल ह बर च स सहन कर व ल गल. य ल क य श त त न प ईप ल ईन ज ण र ह त य न हरकत घ तल. य न ह परत सव य जन समज व न स ग व ल गल त ह क ठ य च ह क र मळ ल. क रण ग व त डझ ल इ जनच व पर क न श त स ठ प ण व परल ज त पर त ह प दत अ य त ख च क ह त श त त न मळ ल ल सव नफ डझ ल खर द तच आटत ह त. स चन च ह सव य प ण ह य स ठ आ ण श त त य प ण य य स ठ 2010 स ल उज डल. त त य श त सह इतर न ह श त ल प ण मळ व य य स त न य न ठक ठक ण एक ण 11 च बर तय र क न घ तल. य च ल भ म ग ल वष 28 तर य वष 20 श तक-य न झ ल. य क श तक-य ल एक कल बय य स ठ म ग ल वष ल 2200 पय आक रल
ज त ह त. त य वष व ढव न 2500 पय कर य त आल आह. च ल वष ग व त ल श तक-य न दल य प य त न 2 ल ख पय च उ प न मळ ल. आत पय त ब क च 2ल ख च कज फ ड य त आ य च त त ई अ भम न न स गत त. य जन ब ल ग व त ल अ नत ब गर य च अन भव ब लक आह. य स गत त, श त त प ण य य अग दर द स-य य श त त म ल मज र ल ज व ल ग यच. डझ लच इ जन तर ह त पण त प स व य स ठ, इथ जग य च धड स य न हत तर श त क य करण र? ग व त प ण आल आ ण म ग ल वष प स न वत: य अध एकर श त त र ब यल स व त क ल. प ह य च वष 30 हज र च नफ झ ल. ह सव झ ल त त त य अथक प र म न. ग व त ल ल क श ब लत न बह स य ल क त त न ध यव द द त न थकत न ह त. श त पय त प ण आ य न तर श त बसत ल य त त ई कस य. आप य श त त ल गल च य न व गव गळ य ग कर यल स व त क ल. ज मन च प त फ रच हल य दज च आह. 2011 स ल क ष ख य न आध नक प दत न श त कर य वषय म ग दश न क ल. भ त ल गवड स ठ च रस प दत समज व न स गतल. य स ठ य न च ब पण दल. य न च गल च फ यद झ ल. च र वष मळ न ह ण र उ प न एक वष मच मळ यल ल गल. य स बत आ थ क तरह उ च व य स मदत झ ल. य च म ण म वम य क य म अ तग त क ह प र, यवतम ळ, च प र य ज हय मध ल श त च अ य स कर य स ठ त त ई ज व न आ य. य च फ यद य न आप य श त त व वध य ग करत न झ ल. च प र य थ अ य स द -य स ठ ग य असत न त थ प दत न श त कर य त य त ह त. त थ स य प दत न श त कर य त य त ह त. य च ब रक ईन त त न अ य स क ल. आ ण आप य श त त तस य ग करत य ईल क? य च अ य स कर यलस स व त क ल. य त प र स अन भव आ य न तर एक एकर श त त त त न भ ड च ल गवड क ल. कड न ब च प ल आ ण ग म य च म ण प धर दवस ठ व न य प स न तय र झ ल य
म ण च कडन शक हण न व पर क ल. ह म ण च द न व ळ ल च फव रण क ल. म य च असर प क प ण ह ईपय त झ ल.तस च अन म द न कल ग ळ आ ण ब सनप ठ य प स न प षक य तय र क ल.ह य एक एकर ल दल. य म ळ प षक य नम ण करण र सफ द म ळ च म ण व ढल. य च फ यद उ प न व ढ त झ ल. प ह य च वष प ण पण स य खत च व पर क नह 30 हज र पय च उ प न मळ ल. य स ठ खच फ 8 हज र आल. त र स य नक खत य त लन त द पट न कम आह. ग व त ल ल क न ह आप य म ण स य श त च व पर कर व हण न य न स हन द य स ठ आप य श त तच य न ग ड ळ खत क प उभ रल आह. दह ब य त न फ ट य ट य तय र क न य त ऑ ट ल यन प दत च ग ड ळ ट क य त आल. एक म ह य म य य त न श त ल द य स ठ खत तय र ह त. ह खत इतर श तक-य न 5 पय कल म ण दल ज त. य त न य क ल ट म ग त त य बचत गट ल 30 हज र पय मळत त. दवस प लटल तस त त य शरप च त एक एक म न च त र ख वल ज त आह. य च आत ल क स च लत स धन क य ब ड वर सहस चव पद नवड झ ल आह. त थ द ख ल सव म हल एक य व न स एमआरस प ढ कश ज ईल आ ण त श वत कश ह ईल य स ठ स क ल ज त. एख ग व च स व श क कम य त अस ल तर सव क य क रण य म हल य ग व त ज त त. त थ ह एल स च ब ठक घ त त. य न स एमआरस च मह व पटव न दल ज त. आज त त म य ज बदल झ ल आह आ ण य य म ळ क नव ग व त ज गत ह त आह. त क वळ म वम म ळ ह त त ई प वल प वल म य करत त. फळ न प ण पण झ क ळल य एख दय झ ड य फ जश ल न ह त त. तश च त त ई ल न झ ल य आह त. य च शर र त ल य क कण ह फ स म जक क य स ठ आ ण म वमच क य सम ज त ल सव तर त ल ल क स ठ च आह. ह स म जक क य कर य स ठ य च पत, स स स सर, म ल-म ल, न तव ड अस सव ग त वळ य य म ग ख भ रपण
उभ आह. हण नच आज त त ई ग व य वक स च ध र स भ ळत आह. अश कत वव न म हल ल म झ सल म!