१) व हत क,स द शवहन व पर यटन T6 अ) व हत क ब) स द शवहन क) पर यटन जलम र य हव ईम र य नळम र य टप ल व त रस व सम द रककन र अ तर यत स र र स थ जनक द र अ तर च र द श तर यत आ तरर ष ट र र उपनर र र जलव हक व र व हक त ल व हक द रध वन आक शव ण द रदशयन ककल ल थ ड हव च ठ क ण ध र ममक स थळ ऐजतह जसक स थळ म ट र इ टरन ट र ष ट र उद य न
व हत क T6_L1 भ म र य जलम र य हव ईम र य नळम र य रस त म र य अ तर यत द श तर यत जलव हक ल हम र य स र र र ष ट र र मह म र य स थ जनक आ तरर ष ट र र व र व हक र ज र मह म र य द र अ तर च र उपनर र र त ल व हक जजल ह रस त प रव स म ट र ग र म ण रस त म लर ड य म न र ल
T6_L2 स द शव हन टप ल व त र द रध वन आक शव ण द रदशयन इ टरन ट
T6_L3 सम द रककन र र ष ट र र उद य न व अभर रण र पर यटन ककल ल ऐजतह जसक स थळ थ ड हव च ठ क ण ध र ममक स थळ
म ल न, श ळ ल र त न त म ह कस र त? T6_L1 सर,आम ह प र,स र कलन न ह तर र ड वर र त.
बर बर,मर स र आपल र ल प र च लत र त असत न आपण स र कलच उपर र क करत? T6_L1 लवकर श ळ त प ह चण र स.
ज प जवज वर च लण र र ल व र ड जजमन वर च लण र व हत क च स धन T6_L1 ब लर ड स र कल
जलव हत क स व परल ज ण र स धन T6_L1 सम द र नद जह ज ह ड
T6_L1 छ न! आत मल स र वर ल जचत मध र त म ह ल क र कदसत आह? ब लर ड ज प,र जह ज च द रभ
बर बर,स र कल, र ल व ब ट र व हन च उपर र आपण कश स करत? T6_L1 एक र व वर न द सऱ र र व ल ज ण र स आजण म ल व ह न न ण र स.
व हत क म हणज क र? T6_L1_A1 ल क च आजण उपभ ग र वस त च एक ठ क ण वर न द सऱ र ठ क ण न -आण करण म हणज व हत क ह र.
मर स र प ह ह नक श क णत र भ र च आह? T6_
अर व व,छ नच,आत स र बर र नक श त त म ह ल क णत र र व च भ र कदसत? प ण जजल ह sss.
र नक श त त म ह ल आणख क र क र कदसत? रस त,ठ क ण च न व.
रस त,तल व,नद र च उपर र आपण कश स करत? एक र व वर न द सऱ र र व ल ज ण र स, म ल व ह न न ण र स.
बर बर,मर आज आपण व हत क ह य आपल र प र च ओळख कर न घ ऊर? ह sss.
T6_L1_A3 व हत क च म र य भ म र य जलम र य हव ई म र य नळ म र य
व हत क च म र य भ म र य जलम र य हव ईम र य नळ म र य जलव हक रस त अ तर यत द श तर यत व र व हक ल हम र य स र र आ तरर ष ट र र त लव हक
व हत क च म र यच महत त व उपभ क त (ब ज रप ) कच च र म ल च प रद श व हत क म र य वस त जनर ममत च ठ क ण T6_L1_A3_F1 व हत क ल क च आजण उपभ ग र वस त च एक ठ क ण ह न द सऱ र ठ क ण न आण करण म हणज व हत क. कच च र म ल च प रद श, वस त जनर ममत च ठ क ण आजण उपभ क त र न ज डण र स धन म हणज व हत क. व हन -व हत क च स धन
भ म र य जवक स वर पठरण म करण र घटक T6_L1_A3 प र क जतक घटक आर मथक घटक भ जमस वर प (ड र र,पवयत र प रद श,सप ट प रद श इ.) ल कस ख र घनत औद य जर क प रद श
औद य जर क प रद श आजण व हत क म र य र च सहस ब ध कच च म ल उद द र T6_L1_A3_F3 ब ज रप
रस त र च प रक र T6_L1_A3_F4 र ष ट र र र ज र जजल ह ग र म ण मह म र य मह म र य म र य म र य
रस त व हत क स उपर र व हन T6_L1_A3_F5 बस ट रक प रव स व हत क करण र ख जर ज प ट म प
रस त व हत क जवषर क ह जवश ष T6_L1_A3_F6 भ म र यच पजहल प रक र प र प ठरक व महत व च व हत क म र य प रक र जवळच र व ल ब पल ल र स उपर र कम अ तर च र व हत क स सव त तम ब लर ड,स र कल ह द ख ल ग र म ण भ र त व हत क स व परत त रस त व हत क च फ र द : लवजचक व हत क प रक र,रस त,व हत क च स व प रत र क घर पर यत उपलब ध रस त व हत क प रत र क षपण उत प दक प रद श ब ज रप न ज डत त रस त व हत क म ळ श त,उद द द य र ध द,ख णक म इ.व यवस र च जवक स ग र म ण भ र रस त शहर भ र -द न ह भ र च र जवक स ल मदत पर यटन च जवक स न सर मर क आपत त च र प रस र आपदग रस त प रद श ल मदत प ह चजवण र स अजतशर उपर क त
द च क T6_L1_A3_F7 स र कल बस रस त र वर ल व हत क च स धन ट रक त न च क च र च क
रस त व हत क च त ट T6_L1_A3_F8 द र अ तर च र व हत क स ल हम र यच र त लन त अजधक खर मचक अवजड व आक र न म ठ य वस त च व हत क रस त र न करण क ण पज म घ ट च र प रद श त रस त र च स ख र फ रच कम आह प वस ळ र त व प वस ळ र न तर रस त र च द ख भ ल व र व र कर व ल र त. रस त नद ख ऱ र मध न र ल ल आढळत त.उद :त प,भ म,क ष ण,र द वर क कण जवक स ल च लन द ण र म बई-र व र ष ट र र मह म र य ककन रपट ट ल सम तर प ण, अहमदनर र, और र ब द, ध ळ, स ल प र आजण न र प र र शहर कड ज ण ऱ र रस त र च स ख र ज स त
भ म र यच द सर प रक र ल हम र यस व परल र ज ण ऱ र र ल व र ड य जवज वर च लण र प रव स र ल व र ड ड झ ल इ धन वर च लण र म लर ड म बई प ण र च ल कल ट र न ह आह fast ट र न
ल हम र य T6_L1_A4 स थ जनक द र अ तर वरच र उपनर र र म ट र म न र ल प रव स म लर ड य
भ रत र र ल व T6_L1_A4_F1 भ रत त पजहल र ल व र ड सन १८५३ मध र म बई त ण र ३४ ककम अ तर स ध वल. र ल व च ब र दव क र आह द श च ज वनव जहन. भ रत र र ल व जह जर त ल सव यत म ठ य र ल व स स थ प क एक आह. भ रत र र ल व (स क ष प भ. र.) ह भ रत च सरक र-जनर जत त स वयजजनक र ल व स व आह. भ रत र र ल व जर त ल सव त म ठ य र ल व स व प क एक आह. भ रत त ल र ल व म र च एक ण ल ब ६३,१४० कक.म.(३९,२३३ म ल) इतक आह. २००३ पर तच र आकड व र न स र [१] भ रत र र ल व दरर ज १ क ट ६० ल ख प रव श च, तस च १४ ल ख टन म ल च व हत क करत. र ल व जवभ र ह भ रत सरक रच र क द र र र ल व ख त र त ल जवभ र, भ रत त ल स प णय र ल व ज ळ र च जनर जन करत. र ल व ख त र च क मक ज क जबन ट दज र यच र ल व म त प हत त व र ल व जवभ र च जनर जन र ल व ब डय करत. मह र ष ट र त म बई र थ पज म आजण मध र र ल व जवभ र च प रम ख क र यलर आह. (wikipedia.com) Add link of mr.wikipedia.org
ल हम र यजवषर क ह जवश ष T6_L1_A4_F2 ल हम र य ह जजमन वर ल व हत क च एक महत व च स धन. प र द जशक जवक स स ल हम र य अजतशर महत व च. आपल र द श त ल ल हम र य ह सरक र आह त. द र अ तर च र प रव स व हत क स आजण म ल व हत क स उपर क त.
म बई ह मह र ष ट र च र जध न च शहर नक श वर द खव. T6_L1_A4_F2 Please add hyper link of mumbai information
ल हम र यच फ र द T6_L1_A4_F3 रस त व हत क च र त लन त द र अ तर स ल हम र य जलद व स वस त अवजड व म ठ य आक र च र वस त च र व हत क स सव त तम उद य र व व य प र च र जवक स स मदत आर र ड य /र ल व र ड य प रव स बसच र त लन त अजधक आर मद र क
ल हम र यच त ट T6_L1_A4_F4 ल हम र य व हत क रस त व हत क च र त लन त लवजचक नसत. ल हम र य तर र करण र च खचय अजधक प रत र क च र घर पर त स व द ऊ शकत न ह. ल हम र य व हत क स रस त व हत क च मदत घ र व ल र त. पवयत र प रद श त न ल हम र य क ढण क ण असत.
मह र ष ट र त ल ल हम र य जवश ष उपनर र र र ल व आजण द र अ तर च र अस म ख र द न भ र स थ जनक र ल व म र य,म ट र आजण म न र ल अस त र त ल उपनर र र च त न भ र पडत त. आजण द र अ तर स च र र ल व च प रव स व हत क आजण म लर ड य अस द न भ र पडत त. न रळ - म थ र न ह जमजनर ल अस व र ळ प रक र.ह ड र र ळ भ र त अर द म र यवर न च लण र र ल व आह. द श त ल प रम ख शहर ल ह म र यद व र म बईल ज डल आह त. म बई ह पज म आजण मध र र ल व च म ख र लर आह. र ज र त ल भ जमस वरप म ळ ल हम र यच जवतरण असम न झ ल आह. T6_L1_A4_F5
र ज र त ल महत व च ल हम र य T6_L1_A4_F6 म बई त क लक त म बई त च न नई इतर ल हम र य र द न म र न ज डल आह त. म बई त र व (क कण र ल व ) म बई त नव कदल ल (पज म र ल व ) प ण -जमरज-ब र ळ र र डजचर ल जजल ह य त द ट ज र ल म ळ ल हम र यच जवक स न ह. प ण त ल ण वळ ह द सर उपनर र र र ल व कदसत. म बईमध र म न र ल ज न व र २०१४ मध र स र झ ल.
म बई त क लक त ल हम र य T6_L1_A4_F6
मह र ष ट र त ल ल हम र यच नक श T6_L1_A4_F6
म बई त च न नई ल हम र य T6_L1_A4_F6
म बई त कदल ल ल हम र य T6_L1_A4_F6
जलम र य T6_L1_A5 अ तर यत जलव हत क नद,तल व स र र जलव हत क स र र,उपस र र
जशड च जह ज प रव स जह ज T6_L1_A5 लढ ऊ जवम न व हक जह ज प णब ड
म ह र ष ट र च स र र कक न र T6_L1_A5
जलव हत क च फ र द T6_L1_A5_F1 जलम र य बनव व ल र त न ह त.त जनसर यत उपलब ध असत त. इतर स धन च र त लन त त अजतशर स वस त असत. घषयण नसल र न इ धन खचय कम र त. अवजड आजण आक र न म ठ य वस त सहजपण न ण र स उपर क त व हत क क षमत ज स त त र म ळ कच च म ल,खजनज,अवजड वस त,म ठ य वस त कम खच यत व ह न न त त. जह ज च द खभ ल कर व ल र त पण त इतर व हत क स धन च र त लन त कम खर मचक असत. मह र ष ट र ल ७२० ककम ल ब च द त र स र र ककन र ल भल आह. ककन ऱ र वर अन क लह न म ब दर आह त.
मह र ष ट र त ल प रम ख ब दर T6_L1_A5_F2 म बई ब दर जर त ल अजतशर स रजक षत न सर मर क ब दर ककन ऱ र लर त प ण ख ल असल र न म जह ज सहजपण ककन ऱ र पर त प ह चत त. र ब दर त न म ठ य प रम ण त आर त जनर यत ह त. जव हरल ल न हर ब दर ह आध जनक स र न र क त ब दर सन १९८९ मध र स र झ ल. र ब दर त र त च र सह य र न म ल च चढ उत र क ल ज त. मन ष र बळ कम व परल ज त. क कण ककन ऱ र वर अन क लह न म ब दर ४८ ब दर आह त. ब दर प रव स व हत क,म स म र,आजण अल प प रम ण त खजनज च र जनर यत स र च व पर. श र वधयन,द भ ळ,द वर ड,रत न जर र,जवजर द र य,म रड,व र ल य इत र द ब दर प रजसद ध आह त.
अ तर यत जलव हत क T6_L1_A5_F3 मह र ष ट र त ल नद य उन ह ळ र त क रड य पडत त.त र म ळ नद व हत क अश फ रश ह त न ह. नद य वर अन क ठ क ण धरण ब धल ल आह त. अश धरण च र सभ वत च र अन क ल क न व हत क स र धरण च र पठरसर त ब ट च व पर कर व ल र त. उद.क र न,म ळश,प नश त धरण च र पठरसर त न व च उपर र कर न म ल च व प रव श च व हत क क ल ज त.
Please add the link for the similarities in birds & airplanes उडण र पक ष उडण र जवम न T6_L1_A6
हव ई व हत क T6_L1_A6 द श तर यत आ तरर ष ट र र उद. इ जडअन एर र ल इन स,ककर कफशर,ज ट एर र व ज इत र द. उद.एर र इ जडर,ल फ त न स, अम ठरकन एर र ल इन स,जस वस एर र इत र द.
हव ई म र यस व परल ज ण र स धन T6_L1_A6 एअर इ जडर च ब ई र जवम न जमर २१ लढ ऊ जवम न Gnat जवम न भ रत प क र द ध त व परल र ल.
व र म र यच जवश षत T6_L1_A6_F1 व र म र य अजतशर जलद असत त. जवम नम र यत फ रस अडथळ नसल र न त सरळ म र यन एक ठ क ण ह न द सऱ र ठ क ण लवकर प ह च शकत त. वजन न हलक र,म ल र व न व जशघ रन शक पद थय र च र व हत क स आजण व य प र स व र म र य उपर क त आह त. व हत क च खचय ज स त असत. औषध,इल क ट र जनक स वस त,टप ल,फळ,भ ज प ल,फ ल इत र द वस त च व हत क हव ई व हत क न क ल ज त. व र म र यच उपर र पर यटन स ह ह त.
व र म र यच त ट T6_L1_A6_F2 अजतशर मह र ड व हत क असल र न स म न र म णस न त परवडत न ह. व हत क क षमत कम असल र न अवजड आजण आक र न म ठ य वस त व ह न न त र त न ह त. जवम न तळ वर स रजक षतत आजण उच च त त द य न च व पर कर व ल र त असल र न ब धक म खचय अजधक र त. उच च दज यच इ धन,प रजशजक षत आजण तज ञ च लक व इतर स व - स जवध र स प रच ड भ डवल र तवण क कर व ल र त. जवम नतळ रस त आजण र ल व म र यन ज डण आवश र क असत. ज ह जवम नतळ ह भ रत त ल पजहल जवम नतळ ह त.सध र त ह जलप ड आजण फ ल इ र क लबस व परत त.
मह र ष ट र र ज र जवम नतळ जवतरण मह र ष ट र त ४ आ तरर ष ट र र जवम नतळ आह त. म बई र थ ल छत पत जशव ज आ तरर ष ट र र जवम नतळ ह भ रत त ल सव यत र जबजल ल जवम नतळ आह. प ण आजण न र प र र थ ल जवम नतळह आ तरर ष ट र र दज यच आह त. २००८ प स न और र ब द जवम नतळ च व पर आ तरर ष ट र र व हत क स स र झ ल. र ज र त सरक र आजण ख जर जवम न उतरजवण र स अन क लह न लह न जवम नतळ आह त. न द ड,व श म,अक ल,कर ड रत न जर र इत र द ठ क ण अस जवम नतळ आह त. T6_L1_A6_F3
नळ व हत क T6_L1_A7 जलव हत क व र व हत क त लव हत क M.I.D.C. ल प ण प रव करण र प ईप ल ईन,शहर ल प ण प रव करण र प ईप CNG,LPG gas प ट र ल,ड झ ल
नळम र य व हत क स कल पन T6_L1_A7_F1 नळ द व र प ण,द रवर प त ल आजण व र र च व हत क क ल ज त त र ल नळम र य म हणत त.
नळम र यच व जशष य T6_L1_A7_F2
नळम र यच त ट T6_L1_A7_F3 नळम र य ट कण र च खचय ज स त आह. द र यम भ र त सम जजवघ तक क त र करण ऱ र शक त च ध क असत. त र म ळ स रक षण आजण द खभ ल वर खचय कर व ल र त. नळम र यत न त ल अथव व र च र ळत झ ल र स अजतशर ध क द र क पठरजस थत जनम यण ह ऊ शकत. मह र ष ट र त नळम र यच उपर र प ण प रव करण र स क ल ज त.आजक ल शहर मध ल न सर मर क व र च व हत क नळम र यन क ल ज ऊ ल र ल आह. म बई व प ण जवभ र स न सर मर क व र आजण कच च त ल व हत क स नळम र यच उपर र क ल ज त. म बई ह य त ल क ष त प स न उरण र थ ल त ल श द ध करण क द र पर त कच च र त ल च व हत क नळम र यन ह त.
उपक रम
उपक रम T6_L1_A8 ट प जलह. १)त मच र पठरसर त जवम नतळ उभ रण स त म ह क णत र र ष ट न महत व द य ल? २)रस त बनजवत न रस त र च आर ष र ज स त ठटकण र स त म ह क र स चव ल? ३)त मच र भ र त ल व हत क च र म र च नक श तर र कर. ४)शहर त न हम व हत क च क ड ह त. अश व हत क क ड जनम यण ह ऊ नर म हण न त म ह क र उप र स चव ल? त मच र श क त म ह क ल ल प रकल प मल ख ल ल email वर अवश र प व. manishad@mkf.org.in
म ल र म पन T6_L1_A9 र ग र ज ड य ल व. अ जवभ र १)जलव हत क २)हव ई व हत क ३)रस त ४)ल हम र य ५)नळम र य ब जवभ र अ)सव यत मह र ड व हत क प रक र ब)द र अ तर स उपर क त व हत क प रक र क)सव यत स वस त व हत क प रक र ड) ड र र ळ,प रद श त न,प ण र ख ल न क ढत र त. इ) घर पर त व हत क च स र उत तर - १-क, २-अ, ३-इ,४-ब,५-ड