ब लक च म फत व सक त च य श क षण च हक क अश श यम, २००९. र ज य त ल सवव ळ स ठ (इ. १ ल त १२ व ) पय त स थ श क प र श करण व सक षम प र श क र घ श त करण व तय च य ज

ब लक च म फत व सक त च य श क षण च हक क अश श यम, २००९. र ज य त ल सवव ळ स ठ (इ. १ ल त १२ व ) पय त स थ श क प र श करण व सक षम प र श क र घ श त करण व तय च य जब बद -य श श त करण य ब बत प रस त व - मह र ष ट र स ल य श क षण व क र ड शवभ ग म त र लय शवस त र भव, म बई-४०० ०३२ म द म क म र ड, ह त तम र जगर च क त र ख: 31 शडस बर, 2013 श क षण च स ववशत रक करण च य रण स र र ज य स सवव द रवर सम र 1 ल ख प र थशमक/म ध यशमक/उच च म ध यशमक ळ उपलब कर शदल य आह त. सद य:स स थत त हय ळ मध य स म र २ क ट मल (इ. १ ल त १२ व च ) श क षण द ण य त य त आह. २. र ज य त ख ल द वशवल य प रम ण श रश र ळय व यवस थ प म फव त च लशवल य ज ण ऱ य य ळ मध य व गव गळय वग च सम व अस तय च वर श रश र ळय अश क ऱ य म फव त श य त रण ठ वल ज त आह : (अ) ख ल लप रम ण कम त कम 6 व यवस थ प च य ळ क यवरत (I) (II) सक य स थ श क स वर ज य स स थ a b c शजल ह पशर द मह गरप शलक गरप शलक d कटक म डळ इ. (III) ख जग व यवस थ प - अ द श त (IV) ख जग व यवस थ प - शव अ द श त/स वय अथवसह स ययत इ. (ब) इयत त 1 ल त 12 व पय त श क षण ल व गव गळय पशरस स थत मध य प र थशमक, उच च प र थशमक, म ध यशमक व उच च म ध यशमक स ब ण य त य त.

१ इ. १ ल त ४ थ च वगव असण र ळ प र थशमक २ इ. १ ल त ७ व च वगव असण र ळ उच च प र थशमक ३ इ. १ ल त १० व च वगव असण र ळ म ध यशमक ४ इ. १ ल त १२ व च वगव असण र ळ उच च म ध यशमक ५ इ. ५ ल त १० व च वगव असण र ळ म ध यशमक ६ इ. ५ ल त १२ व च वगव असण र ळ उच च म ध यशमक ७ इ. ८ ल त १० व च वगव असण र ळ म ध यशमक ८ इ. ८ ल त १२ व च वगव असण र ळ उच च म ध यशमक (क) ग र म ण व हर भ ग त असण ऱ य शवशव व यवस थ प च य ळ वर शवशव अश क ऱ य च स श य त रण असत. शजल ह पशर द च य ळ वर प र मख य श क षण श क र (प र थशमक), श क षण श क र (म ध यशमक), मख य क यवक र अश क र, शजल ह पशर द,शवभ ग य श क षण उपस च लक स श य त रण करत त. मह गरप शलक च य ळ वर प र स अश क र व आयक त (मह गरप शलक ) सश य त रण करत त. अ प रक र एक ळ वर अ क अश क -य च सश य त रण असत. य वस तस स थत मळ हय ळ ब बत त अ क शव य वर स भ रम च पशरस स थत श म ण झ ल ल आह. उद. :- मह गरप शलक क ष त र मध य मह गरप शलक आयक त व प र स अश क -य च स ब क वळ मह गरप शलक च य स वत:च य ळ परत च मय शदत र हत. ख जग / शजल ह पशर द ळ वर तय च श य त रण गण य असत. ख जग ळ कड क ण ह पर स लक ष द त ह. तस च ग र म ण भ ग त शजल ह पशर द फक त तय च य ळ कड लक ष द त त. व इतर व यवस थ प च य ळ द सऱ य अश क ऱ य च जब बद र आह अस समज लक ष घ लत ह त. व यवस थ प श ह य ळ वर श य त रण स ठ स पष ट टत च अभ व असल य मळ ळ च आवश यकत प रम ण तप सण ह ण व पशरण मत: गणवत त कड द लवक ष अ ब ब आढळल य आह त. ३. शवद य र थ य य गणवत त प णव व ज गशतक स तर च सम जपय ग श क षण शमळ व य स ठ ग ल य क ह व त क द र व र ज य स ख ल लप रम ण महतव च श णवय घ तल आह त :- (I) भ रत य र ज य घट मध य स २००२ स ल द र स त कर ६ त १४ व व वय गट त ल सवव ब लक प र थशमक श क षण तय च मलभ त हक क करण य त आल आह. (II) क द र परस क त ब लक च म फत व सक त च य श क षण च अश क र अश श यम, २००९ स र ६ त १४ व व वय गट त ल सवव ब लक (इ. १ ल त ८ व पय त) म फत व सक त च श क षण ज कच य ळ द व र (१ व ३ शक.म.) उपलब कर द ण क रमप र प त करण य त आल आह. (III) क यम शव अ द ततव वर व ळ इ. सर करण य स दभ त र ज य स मह र ष ट र स वय अथवसह स ययत ळ (स थ प व शवश यम ) अश श यम २०१२ प र त क ल आह. इतय द ४. अश श यम,२००९ स र school च व य ख य any recognized school imparting elementary education (कलम-२ (n)) अ आह. य व य ख य वर अस स पष ट ट ह त क, ज य ळ मध य (प र थशमक/म ध यशमक/उच च म ध यशमक) इ. १ ल त ८ व प क कम तकम एक वगव सर अस ल तय स प णव ळ ल प ष ट ठ 6 प क 2

अश श यम, २००९ च य तरत द प णवपण ल ग आह त. र ज य मध य ह ततव जवळजवळ १०० टक क ळ ल ग ह ण र आह. क रण बह त १२ व पय त श क षण द ण -य सवव ळ मध य इ.1 ल त 8 व प क कम त कम एक वगव आह. ५. अश श यम, २००९ म ल क ह महतव च य तरत द ख ल लप रम ण आह त :- कलम २ (h) - Local authority य च व य ख य कलम (९) स थ श क प र श करण य च कतवव य कलम २९ - अभ य सक रम (The curriculum) आशण मल यम प क यवपध दत (the evaluation procedure) ठरशवण य स ठ शवद य शव यक प र श करण (an academic authority) घ श त करण. कलम ३१ व 32 - ब लक च य श क षण हक क च स रक षण करण य स ठ र ज य ब ल हक क स रक षण आय ग (State Commission for Protection of Child Rights) य च य जब बद ऱ य ६. वर ल तरत द वर स पष ट ट आह क, र ज य स श व य मह र ष ट र र ज य क षशणक स व प रश क षण पशर द (SCERT) व र ज य ब ल हक क स रक षण आय ग (SCPCR) य तय च य श गड त ब ब स दभ त र ज य त ल सवव प रक रच य ळ वर स श यत रण/म गवद व करण य च अश क र आह त. ७. म.सव च च न य य लय शरट य शचक क रम क ९५/२०१० मध य शद क १२.४.२०१२ र ज आद प शरत करत अश श यम, २००९ प णवपण व ठरशवल अस ख ल लप रम ण श द शदल आह त. In our view, even the State Government(s), by resorting to the provision of the 2009 Act, must take opportunity to re-organise its financial outflow at the micro level by weeding out the non-performing or under-performing or non-compliance schools receiving grants-in-aid, so as to ensure that only such government funded schools, who fulfill the norms and standards, are allowed to continue, to achieve the object of the 2009 Act, of not only providing free and compulsory education to the children in the neighborhood school but also to provide quality education. Thus, there is a power in the 2009 Act, coupled with the duty of the State to ensure that only such Government funded schools, who fulfill the norms and standards, are allowed to continue with the object of providing free and compulsory education to the children in the neighborhood school. ८. य प र श वभ म वर सवव ळ वर अश श यम, २००९ च य तरत द व उपर क त पशरच छ द त ल म.सव च च न य य लय च य आद सस गत प रभ व स श य त रण स थ श क प र श करण य च कड असण आवश यक आह. तय मळ सवव प रक रच य ळ स ठ स थ श क प र श करण तस च शवशव तरत द स ठ सक षम अश क र स पष ट ट करण र स श णवय श गवशमत करण य च ब ब स च य शवच र ह त. तय स अ सर स ख ल लप रम ण श णवय घ तल आह. प ष ट ठ 6 प क 3

स श णवय - १. र ज य त १२ व पय त श क षण द ण -य सवव ळ मध य ज थ इ. १ ल त ८ व प क कम तकम एक वगव अस ल तय ळ ल अश श यम, २००९ च य तरत द प णवपण ल ग र हत ल. 2. ख ल ल स स थ तय च सम र द वशवल ल य भ ग शलक क ष त र स ठ स थ श क प र श करण म हण र हत ल :- क र. स स थ क ष त र I. मह गरप शलक (Municipal Corporation) मह गरप शलक च य भ ग शलक क ष त र स ठ II. गरप शलक / गर पशर द / गर प च यत / (Municipal गरप शलक / गर पशर द / गर Council) कटक म डळ (Cantonment Board) प च यत / कटक म डळ क ष त र स ठ III. शजल ह पशर द (Zila Parishad) ग र म ण क ष त र स ठ ३. प रतय क स थ श क प र श करण (Local Authority) तय च भ ग शलक क ष त र मध य असण -य सवव ळ ब बत (सवव व यवस थ प, सवव म ध यम/ सवव पर क ष म डळ, ख जग अ द श त, ख जग शव अ द श त इतय द ) अश श यम, २००९ च य कलम-९ प रम ण ख ल ल जब बद र प र प डण आवश यक र ह ल. a. Provide free and compulsory elementary education to every child. b. ensure availability of a neighborhood school as specified in section 6; c. ensure that the child belonging to weaker section and the child belonging to disadvantaged group are not discriminated against and prevented from pursuing and completing elementary education on any grounds; d. maintain records of children up to the age of fourteen years residing within its jurisdiction, in such manner as may be prescribed; e. ensure and monitor admission, attendance and completion of elementary education by every child residing within its jurisdiction; f. provide infrastructure including school building, teaching staff and learning material; g. provide special training facility specified in section 4; h. ensure good quality elementary education conforming to the standards and norms specified in the schedule; i. ensure timely prescribing of curriculum and courses of study for elementary education; j. provide training facility for teachers; k. ensure admission of children of migrant families; l. monitor functioning of schools within its jurisdiction; and m. decide the academic calendar. उपर क त सवव जब बद -य प र प डत स च प रचशलत श क / श यम / रण /तरत द य च प ल करण ब क रक र ह ल. प ष ट ठ 6 प क 4

4 अश श यम, २००९ च शवशव कलम त गवत शवशव ळ ब बत (सवव व यवस थ प, सवव म ध यम/ सवव पर क ष म डळ, ख जग अ द श त, ख जग शव अ द श त इतय द ) क यव ह करण य स ठ ख ल लप रम ण सक षम अश क र ( Competent Authority) र हत ल. क र. क ष त र ळ सक षम अश क र I. मह गरप शलक (Municipal Corporation) सवव मह गरप शलक आयक त II. ग र म ण क ष त र सवव मख य क यवक र अश क र, शजल ह पशर द III. गरप शलक / गर पशर द / गर प च यत / स वत:च ळ मख य श क र /क म डडग (Municipal Council) कटक म डळ ऑफ सर (Cantonment Board) इतर सवव ळ मख य क यवक र अश क र, शजल ह पशर द 5. ल य श क षण व क र ड शवभ ग म फव त र बशवल य ज ण -य क द र व र ज य स च य शवद य थ शहत च य शवशव य ज च य (उद. मध य न ह भ ज य ज, आयस ट, सवव श क ष अशभय, RMSA, कस तरब ग ब शलक शवद य लय, गल सव ह स ट ल, म ड ल स क ल, अल पस ख य क शवक स शवभ ग ल य श क षण स ब श त सर क ल ल य शवशव य ज इ.) प रभ व अ मलबज वण स ठ वर ल पशरच छ द त म द सक षम अश क र क म करत ल. तय शदल ल य भ ग शलक क यव क ष त र त य ज च य प रभ व व सक षम अ मलबज वण च जब बद र तय च र ह ल. ६. शजल हय त ल श क षण श क र (प र थशमक / म ध यशमक/ श र तर) ह मख य क यवक र अश क र, शजल ह पशर द य च श य त रण ख ल क म करत ल. तस च मह गरप शलक मध य क यवरत असण र श क षण श क र / प र स अश क र (श क षण), मह गरप शलक आयक त य च श य त रण ख ल क म करत ल. ७. सदरच य स श णवय त (इ. १ ल त १२ व वग च य श क षण द ण -य सवव ळ (सवव व यवस थ प, सवव म ध यम/ सवव पर क ष म डळ, ख जग अ द श त, ख जग शव अ द श त इतय द ) ल ग र हत ल. सदर स श णवय मह र ष ट र स च य www.maharashtra.gov.in य स क तस थळ वर उपलब करण य त आल अस तय च स क त क 201401021152320521 अस आह. ह आद शडज टल स व क षर स क ष शकत कर क ढण य त य त आह. मह र ष ट र च र ज यप ल य च य आद स र व व. प रत, 1) म. मख यम त र य च प र सशचव 2) म. म त र ( ल य श क षण),.उ.र र ळ सह सशचव, मह र ष ट र स प ष ट ठ 6 प क 5

3) म. र ज यम त र ( ल य श क षण), 4) म. म त र य च ख जग सशचव (सवव), 5) म. र ज यम त र य च ख जग सशचव (सवव), 6) म. मख य सशचव य च स व य सह यक, 7) अपर मख य सशचव, ल य श क षण व क र ड शवभ ग, 8) सवव प र सशचव/ सशचव, म त र लय, म बई, 9) सवव शवभ ग य आयक त, 10) स च लक, म शहत व ज स पकव स च ल लय, म त र लय, म बई 11) सवव शजल ह श क र, 12) सवव आयक त, मह गरप शलक, 13) सवव मख य क यवक र अश क र, शजल ह पशर द, 14) र ज य प रकल प स च लक, मह र ष ट र प र थशमक श क षण पशर द, म बई, 15) श क षण स च लक (प र थशमक), मह र ष ट र र ज य, पण 16) श क षण स च लक(म ध यशमक व उच च म ध यशमक), मह र ष ट र र ज य, पण, 17) श क षण स च लक (प र ढ श क षण), मह र ष ट र र ज य, पण, 18) स च लक, मह र ष ट र र ज य पर क ष पशर द, पण, 19) स च लक, मह र ष ट र र ज य क षशणक स व प रश क षण पशर द, पण, 20) स च लक, मह र ष ट र र ज य प ठयपस तक श र ममत व अभ य सक रम स म डळ(ब लभ रत ), पण, 21) अध यक ष, मह र ष ट र र ज य म ध यशमक व उच च म ध यशमक श क षण म डळ, 22) सवव शवभ ग य श क षण उपस च लक, 23) सवव श क षण श क र (प र थशमक/म ध यशमक/प र ढ), शजल ह पशर द, 24) सवव मख य श क र, गरप शलक / गर पशर द प ष ट ठ 6 प क 6