श ळय न सकस आह र... श ळ प लन कड वस यक द क ण त न ब घतल ज त अस य म ळ ब द त श ळ प लन ह स क पन दवस दवस ल क य ह त आह. य वस य म य ६० त ७० ट खच ह श ळय य ख वर ह त अस य म ळ ब द त प दत न स ग पन करण य श ळ प लक न, ह वस य आ थक द कफ यतश र ह य क रत अडचण नम ण ह त आह. य क रत कम खच म य श ळय न सकस आह र द ण आव यक आह. श ळ ह रव थ करण र लघ ण आह, हणज च एकद ख ल ल अ य प ह त ड त आण न चघळत त. रव थ करण य य य प ट च च र भ ग असत त य म य, १. क ठ प ट (Rumen) २. ज ळ द र प ट (Reticulum) ३. पडद प ट (Omasum) ४. जठर प ट (Abomasum) ज मल य करड य स य प ट मध ल सव भ ग च व ढ झ ल ल नसत. ज मत : फ एकच प ट (जठर प ट) अ त व त असत, य म ळ त त मय ख पद थ, च र, व रण च अ हण न प र प र उपय ग ह ऊ शकत न ह. य क रत करड द ड त द न मह न वय य क ळ त फ द ध वर ज प सव ल गत त. य क ळ त करड य स य प ट त ल प ह य त न भ ग च (क ठ प ट, ज ळ द र प ट, पडद प ट ) व ढ प ण ह ऊन करड रव थ कर य स स रव त करत त. श य म य च य मध ल असल ल स य ल ज ह अ घटक पचन कर य च मत असत आ ण ह ऊज मळ य च म य त आह. १. क ट प ट (Rumen): क ट प ट त ल अ बव य य व ज वक य द र त त मय पद थ, प मय पद थ, थन व थ म ण त ध पद थ च वघटन व पचन ह त. य पचन य 1
बर बरच प चक अ व (अ थर ध आ ल, अ मन आ ल, अम नय व य ), प ण व र च क ट प ट त ल अ त वच मध न स म र व ह न द र, र म य श षण क ल ज त व व प अ प ढ सरकत र हत. क ट प ट म य असल ल जव ण त त मय पद थ, प मय पद थ व न य थन च वघटन व पचन क न अ थर ध आ ल, अ मन आ ल, अम नय व य व ब ज वनस व तय र करत त व य च श ळय न शर र प षण स ठ उपय ग ह त. २. ज ळ द र प ट (Reticulum): ज ड द र प ट च आक र व मत लह न अस न य च थ न क ट प ट य सम र ल तळ ब ज स असत. च य मध न क ट प ट त आल य जड व त व प च य प स न व गळ कर य च क म जड द र प ट च असत. य म ळ य प ट ल ह ड व यर टमक अस हणत त. ३. पडद प ट (Omasum): ह तसर प ट अस न य च आक र ग ल क र असत, आत ल आवरण प तळ पड च बनल ल असत. पडद प ट च म य कर हणज अ मध ल प ण श ष न घ ण. ४. जठर प ट (Abomasum): ज म य व ळ फ जठर प ट य श ल असत, य म ळ य ल खर प ट अस हणत त. जठर प ट म य तय र ह ण य प चक रस द र अ मध ल, द ध मध ल जवळजवळ सव च अ च ( प मय, ध व थन ) वघटन व पचन ह य च क य य प ट म य ह त. श ळय न आव यक असण र प षक अ घटक: श ळय न ख मध न ख ल ल अ घटक च गरज असत. थन (Protein) प मय पद थ (Carbohydrate) ध पद थ (Fat) 2
ज वनस व (Vitamin A,D,E) ख नज (Mineral) प ण (Water) श ळय च आह र: श ळय न श र रक प षण य गरज न स र स त लत आह र द ण आय यक असत, आह र म य हरव व रण (Green Fodder), क रड च र (Dry Fodder) व स त लत आह र (Concentrate) य च गरज न स र सम व श करण आव यक आह. श ळय य श र रक वजन न स र आव यक आह र: ज म न तर करड / प ल न प हल दन दवस स ध रणपण वजन य १० ट य म ण त दवस त न त न त च र व ळ स चक प ज व, य न तर च य दवस प स न ख ल ल म ण आह र च नय जन कर य त य व. श र रक वजन Body Weight द ध Milk स त लत आह र Concentrate हरव व रण Green Fodder क रड च र Dry Fodder ( कल ) ( म ल म) ( म) ( कल ) ( म) सक ळ स य क ळ २.५ २०० २०० - - - ३.० २५० २५० - - - ३.५ ३०० ३०० - - - ४.० ३०० ३०० - - - ५.० ३०० ३०० ५० म बलक ad lib - ६.० ३५० ३५० १०० म बलक ad lib - ७.० ३५० ३५० १५० म बलक ad lib - ८.० ३०० ३०० २०० म बलक ad lib - ९.० २५० २५० २५० म बलक ad lib - १०.०० १५० १५० ३०० म बलक ad lib - १५.०० १०० १०० ३५० म बलक ad lib १०० 3
२०.०० - - ३०० म बलक ad lib १५० २५.०० - - ३५० १.५ २०० ३०.०० - - ३५० २.५ ३०० ४०.०० - - ३०० २.५ ५०० ५०.०० - - ३५० ४.० ६०० ६०.०० - - ३५० ५.० ८०० ७०.०० - - ३५० ५.५ १००० ट प: ग भण श य, वल य श य तस च प दश च ब कड य न अ त र १०० म स त लत आह र तस च १ त २ कल हरव व रण व. स त लत आह र हणज क य? श ळय न प षण क रत प षक अ घटक च आव यकत असत, च य मध न श ळय न सव च अ घटक प र य म ण त मळत नस य म ळ श ळय न स त लत आह र य म य थन (Protein), प मय पद थ (Carbohydrate), ध पद थ (Fat), ज वनस व (Vitamin A,D,E), ख नज (Mineral) इ य द प षक अ घटक च सम व श असत. शर र प षण क रत आय यक अ घटक च म ण : श र रक वजन Body Weight (Kg) ऊज Energy (mcal) थन CP क शयम Ca फ रद P ज वनस व अ Vita. A (RE) १० ०.६१ २५ ०.९ ०.५ १००० १०० १५ ०.८२ ३३ १.० ०.६ १५०० १५० २० १.०२ ४१ १.१ ०.७ २००० २०० २५ १.२१ ४९ १.२ ०.८ २५०० २५० ३० १.३८ ५६ १.३ ०.९ ३००० ३०० ३५ १.५५ ६३ १.४ १.० ३५०० ३०० ४० १.७२ ६९ १.५ १.१ ४००० ४०० ज वनस व ई Vita. E (IU) 4
स त लत आह र मध ल ख पद थ च म ण: क र ध य पद थ ट / भ ग ददल त र/चण /उड द/चवळ २० एकदल मक भरड २२ ग ह च क ड २० त ल बय प ड भ ईम ग प ड/ स य ब न प ड /सरक प ड/ ३५ स य फ ल प ड र ख नज म ण २.५ म ठ ०.५ ड. स चन ट क ड सह यक स च लक मह र म ढ व श ळ वक स मह म डळ, प ण 5