मर ठ (द व त य भ ष ) अक षरभ रत इयतत दह व ² इयतत दह व चय प रसत व त आर खड न स र नम न क त पवर क क र.१ व ळ- ३ त स क त पवर क स ठ स चन 1 एक ण ग ण-१०० (१) स चन न स र आकलनक त व व करण य मध ल आक त क ढ व त. (२) आक त प नन च क ढ व त. (३) उपय ज त ल खन त ल प रश न स ठ (स चन, न व दन) आक त च आवश कत न ह. तस च ह प रशन ल ह न घ ऊ नय त. (४) व भ ग ५- उपय ज त ल खन प र.५ (अ) (२) स र शल खन य घटक स ठ गद य व भ ग त ल प र.१ (इ) अपठ त उत र व च न त उत ऱ च स र श ल ह वय च आह. (५) सवच छत, न टन टक पण व ल खनन यम न स र ल खन य कड ज ण वप र वक लक ष द य व. व भ ग - १ : गद य पठ त गद य प र.१. (अ) उत ऱय चय आध र स चन न स र क त कर. (१) क ण त ल ह. ०२ (i) सभ, स म लन ग जवण र कव - (ii) व शवक श च अध क ष य न त न व ईल ज ण र - (iii) ल खक च श ल द ऊन ग रव करण र - (iv) म स पकडण च उद य ग करण र - एकद म प. ल. द शप ड य च कड क ह एक न म तत न ग ल ह त. क म झ ल वर म न घण च ब त त ह त ; त वढ त स न त ब ई न मल थ बवल व व च रल, त म ह ल श ल द ल तर च ल ल क य? म एक प य वर ह महटल. प. ल. व स न त ब ई य न मल श ल द य व, ह मल म ठ ग रव व टल. त श ल म म झ ख ल तल स टक समध ठ व न द ल. व परल म त र कध च न ह. प ढ व ईल व शवक श च अध क ष महण न म ग ल. त थ नद क ठच प र ज ञ प ठश ळ च ख ल त म र हत अस. ख ल च दक ष ण कड ल ख डक क षण नद च य च च ळ प रव ह वर ह त. थ ड च जदवस त एक ब ई म झ ख डक ख ल ल घ ट च य छ ट तट वर त च छ ट म ल एक ट पल त ठ व न म स पकडण च उद य ग त ह त. त च ब ळ कड क च थ ड न क डक डत रडत ह त ; पण आई त कड बघतह नवहत. मल म त र र हवल न ह. म स टक समध ल प लक त श ल क ढल, प चपन स र पय च न ट क ढल व त ब ईल ह क म रल. ख डक त न त सर व ख ल द ल आण महटल, त ब ळ ल आध श ल त ग ड ळ आण मग म स म रत ब स. य घटन च ऊब प लक त श ल च उब प क ष अध क ह त. कव वर य न र यण स वव ख प सभ, स म लन ग जवत. प ढ त स ह त स म लन च अध क षह झ ल. पर ण मत: त य च क र यक रम न अह र त र भरत च अस. प रत क क र यक रम त सनम न च श ल व श फळ त य न म ळत र ह. एकद त मल महण ल, य श ल घ ऊन घ ऊन म आत श ल न बन ल गल आह.
(२) क त ल ह. ०२ (i) ब ळ रडत ह त क रण... (ii) ल खक न स टक समध ल प लक त श ल क ढल क रण... (३) ख ल ल शब द स ठ उत ऱय त आल ल व र द ध अर थ च शबद श ध न ल ह. ०२ (i) वर Ï (ii) उद धट Ï (iii) ओह ट Ï (iv) कम Ï (४) स मत- श ल व श ल नत य च प ठ च आध र त म ह ल कळल ल अर थ सपष ट कर. ०२ प र.१. (अ ) उत ऱय चय आध र स चन न स र क त कर. ०२ (१) क रण ल ह. (i) ल खक च वड ल न त य च म ल स ठ ख ळण व कत घ ण शक नवहत क रण... (ii) लह नपण ल खक च प ठ वर घर तल य कड न धममकल ड व च पटप ळ य च यथ च छ वर ष व वह च क रण... म झ ब लजमत र न, म त मच एवढ ह त त वह अगद त मच स रख च ख ळकर, ख डकर व उपद व प ह त! म झ जनम प ण तच एक गर ब क ट ब त झ ल. म झ वड ल त व ळ स प ल सख त मध त टप ज पग र वर न कर करत ह त. त वह स हज कच गर ब क ट ब च व ट ल य ण र स र कष ट व द :ख आमह भ गत ह त. अश पररखसथत त वड ल न आम ह म ल स ठ ख ळण व कत घ ण शक च नवहत. द सऱ म ल च ह त त ख ळण प ह न आम ह ल त य च ह व व टत अस. तर पण गल त ल म ल न जम कर न उनह त नह त व ट द ड ख ळण, पत ग उडवण, कध मध क मपमध ल क न लमध च र न प हण ; क ऱ, प र प ड न त य च यथ च छ सव द घ ण, घर त जळण स ठ आणल ल ल कड त नच ब ट व स ट प तय र करण व क ठ न तर ज न प र ण ब ल प द कर न क र क ट ख ळण अस म झ द वसभर च क र यक रम अस यच. स ध क ळ घर य ईप य त म झ बद दल बऱ च तक र र आईच क न वर आल ल अस यच. द वसभर च ख ळ न भ क तर ख पच ल गल ल अस यच. घर त प ऊल ठ वत न ठ वत त च प ठ वर धममकल ड व च पटप ळ य च यथ च छ वर ष व वह च. मग म घर त एक क पऱ त ज ऊन रडत बस यच! त थ च झ प ल ग यच आण ज ग य यच त आईच प र मळ क श त. (२) आक त प र ण कर. ०२ लह नपण ल खक च असल ल द वसभर च क र यक रम (३) ख ल ल शब द स ठ उत ऱय त आल ल सम न अर थ च शबद श ध न ल ह. ०२ (i) द न (ii) न द (iii) श म (iv) हसत (४) स मत- ल खक च ब लपण च आठवण वर न त य च त ल त म ह ल ज णवल ल ०२ ग णव श षट व षय मत ल ह. 2
अपठ त गद य प र.१. (इ) उत ऱय चय आध र स चन न स र क त कर. ०२ (१) क ण त ल ह. (i) र म शवरम ब ट वर ल इ ग रज ज णण र एकम व म ण स- (ii) कल म य न व चन स ठ उतत न द ण र - (iii) र मन थप रमल ज ण स ठ वड ल कड परव नग म गण र - (iv) र म शवरम य थ ल वर तम नपत र च व तरक- जल ल द द न फ रस श कल न ह पण त न अबद ल कल मन म त र श कण स ठ सद व प र तस हन द ल. र म शवरम ब ट वर इ ग रज ज णण र त एकट च म ण स ह त. त न च अबद ल कल मन नवनव व ज ञ न क श ध बद दल, स ह त बद दल, आध न क उपच रपद धत बद दल ओळख कर न द ल. त य च ग व त एस. ट. आर म ण कन न व च एक म ज क र त क रक र ष टट रभक त र हत ह त. त य च कड प सतक च स ग रह ह त. त य न कल म य न प सतक व चण स ठ सद व उतत न द ल. शमस द द न न व च द रच भ व च कल मवर प रभ व ह त. त र म शवरममध वर तम नपत र च व तरक ह त. र लव न प बन ग व ह न वर तम नपत र च गठ त. प ढ शमस द द न त च व टप कर. द नमण ह सर व त ल कप र य तम ळ व ततपत र ह त. १९३९ मध द सर मह य द ध प टल वर प बनह न य ण र ग ड र म शवरमल थ ब न श झ ल. च लत ग ड त न त गठ फ कल ज त. त ग ळ करण च क म त शमस द द नल कल म मदत कर ल गल. अबद ल कल मच आय ष त ल त पह ल कष ट च कम ई! द सर मह य द ध स पल वर र म शवरम स ड न ज लह च जठक ण, र मन थप रमल श क षण घ ण स ठ कल म न वड ल कड परव नग म ग तल. वड ल महण ल, अबद ल, त ल म ठ वह च अस ल तर ग व स ड न श क षण स ठ ब ह र ज यल हव. शमस द द न आण जल ल द द न कल मबर बर र मन थप रमल ग ल. कल मन कल कटर वह व अश त य च वड ल च इच छ ह त. जल ल द द न महण ल, मन मध न हम आश व द, भव ष बद दल च गल च व च र आणत ज. त म ळ आपल जवच र च शक त च भव ष वर च गल पर ण म ह ईल. (२) पर ण म ल ह. ०२ (i) द सर मह य द ध प टल. (ii) कल म व ततपत र ग ळ करण च क म त मदत कर ल गल. (३) व श षण-व श षय य चय ज ड ज ळव. ०२ श ध ल कप र य मह य द ध द सर द रच भ ऊ नव व ततपत र व श षण व श षय........................ (४) स मत- प ठ च आध र आश व द व च र च महत व त मच शब द त ल ह. ०२ 3
व भ ग २ पद य प र. २. (अ) कव त चय आध र स चन न स र क त कर. (१) च कट प र ण कर. ०२ (i) सर वक ळ स खद त - (ii) त तप रत तह न भ गव ण र - (iii) अभ ग त वर णन क ल ल, च द रक रण प ऊन जगण र पक ष - (iv) प ल न स रक ष तत द ण र - ज व च द रक रण चक र स प ख व ज व प ल य स ज वन ज स क ज व स त व स स म द त जळ वर वर क ष ळ मळ य ग य सब ह य कर न र मळ उदक स ख कर एक व ळ य ग सर वक ळ स खद त उदक च स ख त क त सव च क षण त ष त ह त य ग य द स न दत प स ख स व क त प न ह उदक च ज मध रत त रसन स च तत त य ग य च ग डपण प हत ह य न वव त स व द र य म घम ख अध:पतन उदक च द ख न ज ण अध:प त न वत जन अन नद न सकळ स त स य ग य स ख ल त य ण ज इहल क जनम प वण जन न वव श रवणक र तन न जज न उद धर (२) त लन कर. ०२ य ग प र ष प ण (३) य ग प र ष च श र ष ठत त मचय शब द त सपष ट कर. ०२ (४) सर वक ळ स खद त अस य ग प र ष स महणणय च क णत क रण अस व त, अस त म ह स व टत? ०२ 4
प र. २. (अ ) औक षण व स पन कर स क र य द न कव त प क क णतय ह एक कव त स ब ध ख ल ल ०८ म द द य न अन सर न क त स डव. (१) प रसत त कव त च कव /कवय त र - (०१ ग ण) (२) कव त च रचन प रक र- (०१ ग ण) (३) कव त च व षय- (०१ ग ण) (४) कव त त न व क त ह ण र भ व (सथ भ व)- (०१ ग ण) (५) कव त त न व क त ह ण र व च र- (०२ ग ण) (६) कव त त ल आवडल ल ओळ- (०२ ग ण) प र. २. (इ) ख ल ल ओळ च रसग रहण कर. ०४ द न य च व च र हरघड क ल, अग जगमय झ ल द :ख प ल व कस, प नह ग व कस, य च श ळ त श कल. व भ ग ३- सर चन प र.३. ख ल लप क क णतय ह द न क त स डव. ०६ (१) सक इज द ल म ट ह पररखसथत क वह जनम वण ह ऊ शकत त म ठ ह त असल ल म ल न... य प ठ च आध र ल ह. (२) व ळव ट प रद श त ल झ ड न क ट असण च क णक णत क रण अस व त, अस त म ह ल व टत त ल ह. (३) ट प ल ह. वय तपतत क श च क र य व भ ग ४- भ ष भय स प र.४. (अ) वय करण घटक र आध र त क त (१) सम स ख ल ल तक प र ण कर. ०२ स म स क शबद व ग रह सम स च न व (i) द र द र (ii) भ ज प ल 5
(२) अ क र ०२ ख ल ल उद हरण व च न क त कर. आभ ळ गत म य त झ आम ह वर र ह द! वर ल उद हरण त ल i) उपम यii) उपम नiii) स धम वव चक शबदiv) अल क र- (३) व कयर प तर ०२ क स त ल स चन न स र क त कर. (i) अबब! क वढ ह स प! (व ध न थथ कर.) (ii) र ज व म कर व. (आज ञ थथ कर.) (४) स म नयर प ०२ अध र ख त शब द च स म न र प व व भक त प रत जलह न तक त प र ण कर. सव य च ड ळ य त ल क त क च भ व प हण स ठ म झ म न अभ म न न वर आल. शबद स म नयर प व भक (i) क त क च (ii) अभ म न न (५) व कप रच र ०२ ख ल ल व कप रच र च अर थ स ग न व क य त उपय ग कर. (i) थक क ह ण - (ii) भ र व न ज ण - प र.४. (अ ) भ ष स दयथ (१) शबदस पतत (i) ख ल ल शबदसम ह स ठ एक शबद ल ह. ०१ (अ) व ख न द ण र - (अ ) ग त रचण र - (ii) ख ल ल शब द च व र द ध रथ शबद ल ह. ०१ (अ) ग ण Ï (अ ) आश Ï (iii) गट त न बसण र शबद ओळख. ०१ (अ) शश, रव, ह म श, स म- (आ) व त, सम र, पवन, सल ल- (iv) ख ल ल शब द प स न द न अर थप र ण शबद तय र कर. ( ब ल व भ रत ह शबद स ड न) ०१ ब लभ रत...,... 6
(२) ल खनन यम न स र ल खन (i) ख ल ल व क ल खनन यम न स र ल ह. ०१ आमच ह यसक लमध दर शन व र च चण पर क ष घ ण त य त अस. (ii) अच क शबद ओळख. ०१ (१) प र नवसन/प नर वसन/प नर वसन/प नरवसन (२) अश र व द/आश र व द/आर श व द/आश र व द (३) व र मच नह (१) ख ल ल व क य त य ग जवर मच न ह च उपय ग कर. ०१ (i) क वढ उ च इम रत ह (ii) म कस व क त करण र (२) ख ल ल व क य त ल व र मच नह ओळख न ल ह. ०१ र ह न, ज ई, ज न सगळ य न ख ळ यल य. (४) प र भ ष क शबद ०१ प र भ ष क शब द च अर थ प रचल त मर ठ भ ष त ल ह - (i) Section- (ii) Office- (५) अक रव लह ०१ ख ल ल शबद अक रव लह ल व. ब ग, पत ग, द र, क गद व भ ग ५ उपय ज त ल खन प र.५. (अ) (१) पर खन ख ल ल न व दन व च व तय ख ल ल क त स डव. ०५ जनत व द य लय, क मथड सम वत-प र त ष क व तरण सम र भ द. २६ ड स बर द प र -४.०० प रम ख प ह ण - श र. अमर चवह ण अधयक ष- श र. र ह त एर ड म खय धय पक जवद य थथ प रत न ध य न त न प र त ष कप र प त जवद य थथ - च. ईश न/च.इर ग खल य च / ह च अभ न दन करण र पत र ल ह. क व प र त ष कप र प त व द य र य च प लक न सम र भ स ठ उपखसथत र हण च व न त करण र पत र ल ह. 7
(२) स र शल खन ०५ व भ ग - १ गद य व भ ग त ल प र.१ इ मध ल अपठ त उत ऱय च १/३ एवढ स र श त मचय शब द त ल ह. प र.५. (अ ) ख ल ल क त स डव. (१) ब तम ल खन (६० त ८० शबद) ०६ नगर व चन म वदर म गळव र प ठ, व ई, ज. स त र व चन प र रण द न न म तत व श ष वय खय न द.१५ ऑकट बर द.४.०० वक - म. श र. अरव द च ग ल (प रस द ध ल खक) अधयक ष- म. श र. रव द र प ट ल प रव श व न म लय स न ससन ह न म त रण व चन प र रण द न न म तत वर ल क र यक रम च ब तम तय र कर न ल ह. (२) कथ ल खन (८० त १०० शबद) ०६ ख ल ल अप र ण कथ व च. त मच व च र व कलपकत न त कथ प र ण कर. (द ल ल अप र ण कथ ल ह न घ णय च आवशयकत न ह.) र झ मन ल व न अभ स करत ह त. सभ वत सगळ वह -प सतक च पस र ह त. अभ स करत - करत त च लक ष त च आवडत जफकट न ळ र ग च वह कड ग ल. वह च प न त न म रप स च ट क ड क वत ह त. त न ह त तल अभ स च प सतक म टवल आण... प र.५. (इ) ल खनक शलय ०८ ख ल ल ल खनप रक र प क क णत ह एक क त स डव. (शबदमर य द १०० त १२० शबद) (१) प रस गल खन आज च क र यकर त तव च आढ व सतक र एकसष ट सतक र सम र भ न त व ईक च उपखसथत आज च एकसष ट व व ढद वस औक षण 8 धरमप ठ,न गप र य थ ल र हत घर द.२९ ऑगसट द.११.०० वर ल प रस ग त मह उपससरत ह त अश कलपन कर न य प रस ग च ल खन कर. (२) आतम तत वर ल घटक त मचय श ब लत आह अश कलपन कर न तय घटक न आतम तत ल ह.