इ - प रश क षक र ष ट र य स र, अश न क र ततक क १९३९ वर ष ५ : ऄ क १ ऑक ट बर २०१७ ज ञ न प रब शधन क षशणक स धन क द र
स प दक य सस न ह नमस क र, ग ल मशहन प य भ त च चणय च म ल यम पन करणय त ग ल. एक ब ज ल प य भ त च चणय च क म च ल ऄसत न ऄध य पक च य ऄन क व ह ट स ऄप गट वर प य भ त च चणय च गरज, श यत, श क षणप रक र य त ल ईपय क तत य वर चच ष च ल ह त य. मर ठ स ठ च य क त पश क च य अर खड य प स न शवद य थ व श क षक च य स रक ष बद दल घडल ल य घटन चच मध य ह त य. श क षक च य अ य, प रक र य च य सम द ध प स न व य वह ररक गरज बद दल व ह ट स ऄप गट वर श क षक म कळ पण न अपल मत शवच र म डत ह त. श क षक न अपल श क षण शवच र, क षशणक ऄन भव, प रय ग म कळ पण न म ड व त य स ठ शडस बर १९९५ मध य ज ञ न प रब शधन च य क षशणक ईप म स शधक म र ष त प रय ग ल श क षक स ठ क षशणक ऄन भव म डणय स ठ च व य सप ठ म हण न प रश क षक च स र व त करणय त अल. एशप रल २०१८ पयषत प रश क षक द व म शसक र प त प रक श क झ ल. ४५ ऄ क मध न स म र ६० ऄध य पक च श क षण बद दलच २७५ ल ख प रक श त झ ल. प रश क षक च ह छ प ल ऄ क मह र ष ट र त ल ४०० ऄध य पक पय त प चत ह त. बदलत य क ळ त ज स त तज स त ऄध य पक न य व य सप ठ च सभ सद ह त य व य स ठ सप ट बर २०१३ मध य प रश क षक नव य स वर प त ' इ- प रश क षक ' प रक श त करणय स स र व त झ ल. अध न मम वगषण वर प रक श त क ल ज ण र ऄ कम द रण व टप लखचष कम झ ल य न इ-म शसक र प त म र त ईपलब ध कर न द णय त अल. अज इम लन इ- प रश क षक श क षण क ष त क म करण ऱ य ३००० प क ष ज स त ऄध य पक पय त प चत. इ प रश क षकच ज न ऄ क इ- प रश क षकच य ब ल गवर व चन स ठ ईपलब ध अह त व द शवद त ल श क षण बद दल अस थ ऄसल ल व चक ऄ क स ल भल अह त. य ऄ क त इ -प रश क षक प चव य वर षत पद पषण करत अह. व चक च य सहक य षन इम ल, ब ल ग, र सब क प जच य म ध यम त न प रश क षक च व चक वगष व ढत र ह ल ह शव स व टत. अपल श क षण शवच र, ऄन भव व प रय ग प रश क षक च य म ध यम त न जर र म ड व त. सव षन द प वल च य ह र ददक भ च छ! सस न ह, प र त क रदव कर क यषक र स प दक इ -प रश क षक www.erc-pune.org १
श र ऄरववद घ र श क षणशवर यक शवच र व क यष प ष प-३ प रस त वन - म ग ल ल ख त अपण र ररक शवकसन अशण प र ण क त च शनयमन व शवकसन य द न ऄ ग च शवच र क ल. प र ण क त ह र र अशण मन य च य त ल स त ऄसल य म ळ प र ण क त च य शनयमन व शवकसन त न अपण मन, ब द ध, शचत त य च य श क षण पय त य उन प ह चत. मन-ब द ध च य श क षण च शवच र अपल य ल य ल ख त कर वय च अह. सध य च य प रचशलत श क षणप रक र य त शवद य र थय च य म द त व गव गळ य शवर य त ल भरप र म शहत ठ स न भरण य वर सव षशधक भर अह. द रशच व ण वर ल क न बन ग कर डपत य स रख ल कशप रय क यष मस द ध म शहत प रध न स मरण क त च च चण घ ण र ऄसत त. क ह मय षक रदत श क षणस स थ मध य ऄपव दर प न य पल कडच एक द न प वल ईचलल ल अढळत त. अकलन, प रशतभ आ. ब द ध च य ऄन य क त च य शवकसन च प रयत न करण, स स क र करण, स म शजक ज ण व व ढवण ऄस त य च स वर प ऄसत. तथ शप अपण य ल खम ल च य पशहल य प ष प मध य ज वन च अशण श क षण च ज म ख य ध य य प शहल त य ल ईपय क त ह इल ऄस म नशसक श क षण द णय च द ष ट ख पच कम प रम ण त अढळत. श र ऄरववद व म त ज य च य मत न स र व यक त अशण शव य च य म ळ ऄसण ऱ य शचर तन सत तत त व च ज ञ न अशण प रगट करण ज य ईच चतर ज वन त न ह उ कत त य द वम नव ज वन स ठ व यक त च तय र करण र म नशसक श क षण ह सध य च य म शहत प रध न ककव क वशचत अढळण र य क ल यप रध न क षमत शधश त ककव प रक र य प रध न ऄ श क षण प क ष ह ऄशधक महत त व च ऄस न त य च य प च प रम ख प यर य व ऄवस थ अह त. म नशसक श क षण च य प च प यर य १) एक ग रत (Concentration) अशण ऄवघ न (Attention) य क त च शवक स, २) मन च व य पकत, शव लत, स क णषत (Complexity) अशण सम द ध (Richness) ३) एख द य ईच चतम मध यवत ध य यशवच र भ वत ऄन य सवष शवच र अशण कल पन य च व यवशस थत रचन कर न एक स स घरटत व यशक तमत त व (Integrated Personality) बनशवण. ४) शवच र वर स यम, नक ऄसल ल य / ऄशनष ट शवच र च त य ग करत य ण, य ग य व ळ य ग य त य शवच र न च मन त प रव द त य ण. ५) स प णष म नशसक शनश चलत, मनब द ध च य पल कड ऄसण ऱ य ज शणव च य ईच चतर क ष मध य य ण र य ऄन त:प र रण च स व क र करण र ग रहणक षमत व ढशवण. वर ल प चप क पशहल य च र प यर य च शवच र अपल य ल य ल ख च य ब दमय षद त स क ष प न कर वय च अह. पशहल प यर लह न म ल(अशण म ठ म णस स द ध ) य च य म नशसक शवक स ल सव षशधक ब धक ठरण र ग ष ट म हणज शचत त च च चलत. एक शवच र वर न द सर य शवच र वर, एक कल पन वर न द सर य कल पन वर ऄस म कड प रम ण मन सतत ईड य म रत ऄसत. पण एख द य ग ष ट च ग ड ककव अवड शनम षण झ ल तर म त थ मन एक ग र करणय च क षमत बह स ख य म ल -म ल मध य ऄसत. त य म ळ शवद य र थय च य मन त एख द य शवर य बद दल अवड www.erc-pune.org २
शनम षण करण, ह त घ तल ल य क म प णष त द त म य प वणय स श कवण, सतत नव न श कणय च अशण प रगत करणय च ओढ त य च य मन त शनम षण करण य त श क षक च खर क ल य अह. य स ठ ख ळ प स न बशक षस पय त य ग य त स धन य ग य व ळ श क षक न व पर व. क वळ घ क पट ट वर भर न द त एक ग रत, एकत नत, शनर क षण क त, अकलन क त, म र तमक प रश न शवच रणय च क षमत, क वळ पर क ष त ल ग ण च य म ग न ल गत एख द य शवर य च य म ळ ज उन ज ञ न स प दन करणय च त व र आच छ अशण ज ञ नप र प त करत द घष प रयत न करणय च शनशश चत क त ह ग ण, ह य क षमत व ढशवणय च प रयत न करण म हणज पशहल य प यर स बद ध ऄस क म करण. द सर प यर : म नशसक शवक स च य द सर य ऄवस थ त मन (य त ब द ध च ह सम व अह ) ऄशधक शव ल, लवशचक अशण सम द ध कर यवय च ऄसत, मन च लवशचकत अशण सव ग णत व ढशवणय स ठ ऄभ य सशवर य च शवशवधत व ढशवण ईपय क त ऄसल तर क वळ त वढ य न च ईक रद दष ट स ध य ह त न ह. त य स ठ अणख द न ग ष ट कड ऄशधक लक ष द य व ल गत. १)य ग य द ष ट न प शहल य स अशण म ळ पय त ज णय च प रयत न क ल य स क णत ह शवर य मन र जक ह उ कत ह शवद य र थय च य मन वर वबबवण अशण २) एख द य शवर य च, प रश न च, समस य च व गव गळ य द ष ट क न त न ऄभ य स करणय स, शवच र करणय स श कशवण. ऄथ षतच य द न ग ष ट शवद य र थय न स गणय प व प रथम श क षक न स वत: त य ग ष ट अचरण त अणणय च प रयत न कर यल हव. तस क ल य स प रथम श क षक न म नव ज ञ न च स प क षत लक ष त य उ ल ग ल. ह स प क षत क वळ सम ज मध य च अह ऄस न ह तर गशणत, भ शतक, शवज ञ न य स रख य त लन न ऄशधक वस त शन ऄसण ऱ य मध य ह अह ह शवस व य तक त ज ञ च य लक ष त अल अह. शवशवध शवर य मध य व गव गळ य प रक र प रकट ह ण र स प क षत च तत त व ध य न त घ ण ह मन च य लवशचकत च य द ष ट न र र महत त व च अह. जसज म नव ज ञ न च य स प क षत च ज ण व व ढत ज त तसत शनरप क ष ज ञ न च ईगम ध न क ढणय च आच छ त व र ह उ कत.ऄथ षत त य स ब ध च ऄशधक उह प ह करणय प व म नशसक शवक स च य शतसऱ य प यर च ऄशधक शवच र करण अवश यक अह. : म नशसक शवक स च य शतसर य ऄवस थ त मन त ल शवशवध शवच र, कल पन य च एक स स गत म ळ शतसर प यर घ ल न त य च य त एक च गल समन वय शनम षण कर वय च ऄसत. स म न यत: बह स ख य व यक त च य मन त ऄन क शवच र अशण कल पन ऄस बद धपण व वरत ऄसत त, त य त ल ऄन क तर परस परशवर ध स द ध ऄसत त. अपल य शवच र शव त ल ग धळ द र करणय स ठ ऄ ऄन क ऄस बद ध अशण / ककव परस परशवर ध शवच र मध य व कल पन मध य स रचन, स स व द अशण समन वय शनम षण करण अवश यक ऄसत. श र ऄरववद च समग र स शहत य ह म नव ज वन त ल ऄन क परस परशवर ध शवच र अशण कल पन य च य त ल समन वय च स दर ईद हरण अह. ईद. य गसमन वय अशण ग त वर ल शनब ध य प स तक मध य त य न शनरशनर ळ य य गम ग च समन वय म ड न द खवल अह तर क रदव य ज वन य प स तक त त य न ज वन कड प हणय च व गव गळ य द ष ट क न च समन वय क ल अह. Human Cycle य प स तक त त य न म णस च य व यशक तक अशण स म शहक ईत त च य प रक र य च अढ व घ त घ त प ढ ल ईत त च क रदग द षन क ल अह. त य तह त य च य समन वय त मक द ष ट क न च द षन ह त. शवच र मध य अशण कल पन मध य ऄ स व यवस थ, स स व द अशण समन वय शनम षण करणय च क म एकदम स धत य त न ह. नव न ज ञ न, शवच र, कल पन य च य प रक त ज न य समज त अशण ध रण बदलणय च मन च तय र हव, त य स ठ अपल य शवच र च प न:प न: पर क षण, वग करण अशण व यवस थ पन करणय च ऄभ य स च ल https://www.youtube.com/user/ercjpp ३
ठ व यल हव. म नशसक शवक स च य पशहल य द न प यर य प रम ण य शतसर य प यर च ह ऄभ य स प रथम ऄध य पक न त य च य व यशक तक ज वन त मन:प वषक कर यल हव. त य न त य च व यशक तमत त व स त शलत ह णय स मदत ह इल. व गव गळ य कल पन, ध रण शन:पक षप त पण समज न घ ण,त य च म ल यम पन करण य च क षमत व ढ ल ग ल. शवद य र थय न ऄ स त शलत स वभ व च य अशण शन:पक षप त पण न शवशवध स वभ व च य, व त त च य शवद य र थय न समज न घ ण र य श क षक शवर य अदर व टत. ऄ श क षक च य व यशक तमत त व च क ह शवद य र थय च य मन वर च गल पररण म ह त. च थ प यर : व गव गळ य ककबह न परस परशवर ध शवच र च अशण कल पन च स व यवशस थत रचन कर न त य च य त समन वय घडव न अणणय च क म ऄशत य महत त व च ऄसल तर ज व ह एख द य शवश ष ट क म स प रव त त व ह वय च ऄसत त व ह ज शवच र क यषव ह त अण वय च ऄसत ल त य च शनवड करण अवश यक ऄसत. य स ठ ज य म ळ तत त व च य ककव ध य य कल पन च य अध र अपण समन वय घडवल ऄस ल त य च य ज ळण र शवच र शनवड न त य न च क यषव ह त अण व ल गत, य स ठ र ज अपल य मन त य ण र य शवच र च व कल पन च म ख य ध य य च य प रक त पर क षण कर व ल गत. ज य प रम ण एख द य म ठ य ग र थ लय त ल हज र प स तक प रथम त य च न ट वग करण कर न व यवशस थत रचन कर न ठ व व ल गत त, ग र थ लय च य ईक रद दष ट न स र शवर य च प र ध न य ठरव न म : नव न प स तक खर द कर व ल गत त, ज न प स तक क ढ न ट क व ल गत त, अशण ह क म शनत य च ल ठ व व ल गत तस च अपल य मन त ल शवच र च य व कल पन च य स दभ षत कर व ल गत. अपल य ध य य च य स दभ षत अपल य क त वर अशण वतषन वर अपल त ब अशण स यम र ह व म हण न अपल य शवच र च पर क षण अशण मन: द ध च क म शनयशमतपण कर व ल गत. ऄ प रक र म नशसक शवक स च य शतसर य प यर त न चवर थय मध य प रव ह त. सम र प म नशसक शवक स च प चव प यर ह व यक त च य अध य शत मक शवक स स क ष त स ब ध ऄसण र प यर अह. य ल खम ल च य पशहल य ल ख त म हटल य प रम ण म नव ज वन च ज सव च च ध य य त च श क षण च ह ऄस यल हव. म नव ज वन च य सव च च ध य य च स ब ध प रत य क व यक त च य र ररक, म नशसक, ब शद धक, अध य शत मक ऄ सव ग ण शवक स अह. शवद य र थय न य स ब ध च म गषद षन क वळ ब द न, व य ख य न न कर न च लत न ह तर ऄध य पक च य ज वन त त य न त य च द षन ककव शनद न क ह प रम ण त तर प रशतवबब पडल ल क रदस व ल गत. म ल यश क षण च य त शसक ठ व न म ल य स शमत ह त न ह त, एक क रदव य न द सर क रदव ल ग व त य प रम ण ऄध य पक च य ज वन त न त म ल य शवद य र थय च य ज वन त स शमत ह त त. ऄध य पक च य व यशक तमत त व च पररण म सवषच शवद य र थय वर सम न प रम ण त ह इल ऄस न ह पण शनद न क ह शवद य र थय वर आष ट पररण म घड कत. सम ज च न शतक प तळ ई च वणय च य क म त ऄध य पक च य प रक र य गद न ह त. त य स ठ म नशसक शवक स च य सवषच ऄवस थ च ऄभ य स प रथमत: ऄध य पक न स वत:च य ज वन त कर यल हव. स वत:च प रत य क क म एक ग रत न व तन मयत न करण र, शवशवध शवर य च य शवशवध ग ऄभ य स न व च ररक व ब शद धकद ष य सम द ध ऄसण र, ध य यव द न प र ररत ह उन स वत:च य शवच र वर अशण क त वर त ब ठ वण र अशण शवशवध व त त -प रव त त च य शवद य र थय न शन:पक षप त पण न समज न घ ण र ऄध य पक शवद य र थय च य मन त अदर च स थ न शमळशवत. म नशसक शवक स च प चव प यर अशण अध य शत मक शवक स य स ब ध च शवच र प ढ ल ल ख त कर. प र. शवश वन थ ग जषर ५१०,सद श व प ठ,प ण -३० (प रश क षक वर ष ५ ऄ क ३ मध न ) अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव ४
मर ठ च ऄध य पन-व य करण परस पर च शवच र परस पर न न मक पण कळ व य त व र आच छ त न भ र च जन म झ ल.जन म प स न अपण ज भ र ऐकत, समज न घ त,ब लत, शजच य अध र न शवच र कर कत त अपल म त भ र -मर ठ. अपल य सम ज त ल व यक त -व यक त त ल स ब ध द ढ करण ह म त भ र च क म.अपल स स क त, पर पर, आशतह स अशण त य त र जल ल तत त वज ञ न य च पररप र ह म त भ र त नच ह त. ज वन च य ऄन क ऄ ग च ओळख पटशवणय च क म म त भ र करत. प ष कळ शवर य च म शहत अशण ज ञ न शमळशवणय च स धन बह : म त भ र ऄसत. म हण नच ह स धन ऄशधक शधक समथष करणय स ठ ऄध य पक अशण शवद य थ य न सततच प रयत न ल र ह यल हव. त य स ठ भ र ख प ऐकल प शहज, ब लल प शहज, भरप र व चल प शहज. तस च शतच य म गच य शवच रह समज न घ य यल प शहज. व य करण भ र च य ऄभ य स कर न शतल क ह शनयम च च कट द त. भ र म हणज वणष, ऄक षर, ब द अशण व क य. य घटक च य परस पर स ब ध च व य करण ऄभ य स करत. द ध व प रम शणत स वर प त भ र ब लल ज ण य स ठ व य करण च ज ञ न अवश यक अह. भ शर क व यवह र शबनच क व ह व त य स ठ व य करण य ण अवश यक अह. अज जग लह न ह त अह. एक प क ष ऄन क भ र स ब ध जडत अह. अवड, छ द म हण न क रकत य क जण परक य भ र श कत अह त. ऄगद थ ड य ऄवध त परक य भ र श क न क म स ठ परद त ज णय च व ळ ऄन क वर य त अह. ऄ परक य भ र श कत न अपल य म त भ र च मर ठ व य करण च प य पक क ऄस ल तर ऄन य भ र श कण सहज स लभ ह त. श व य व य करण च य ऄभ य स त ऄल क र, छ द, व य त पशत त, सम स य च ह सम व क ल ल अह. य ऄभ य स न स शहत य च य रसग रहण ल मदत ह त. ऄशभर च शवकशसत ह त. म हण न शवद य थ -द तच व य करण च महत त व कळण, त य च ग ड ईत पन न ह ण अवश यक अह. ऄथ षतच ह जब बद र मर ठ च य ऄध य पक च अह. पण ख प रठक ण व य करण च य ऄध य पन बद दल बर च ऄन स थ अढळ न य त. एम.ए. मर ठ झ ल ल य ल स द ध ल य मर ठ व य करण च ज ञ न अशण अवड ऄसत च ऄस न ह अशण अत म ळ प स न ऄभ य स कर यल सवड नसत. पररण मत: ऄ च व य करण कड द लषक ष ह त. क ह जण न ट न ऄभ य स कर प हत त. म ठम ठ ग र थ व चत त अशण त य च य ड क य त क च म ह ळ ईठत अशण त स व भ शवकह अह. क रण भ र नद प रम ण प ढ प ढ व ह त ऄसत, सम द ध ह त र हत. व कण -वळण घ त अशण व य करणक र शतल शनयमबद ध करणय च प रयत न कर त शतच य म ग ध वत ऄसत त. ह क यम ऄस च ह त र ह त क रण सतत प रव शहत ह ण, बदलत र हण ह भ र च य शजव तपण च ख ण अह. य द न ह ग ष ट थ बल य तर भ र म तप र य ह इल. तर ह स थलक ल न स र भ र च य बदलत य र प च शवच र करत शनयम न म रड घ लत ऄपव द न म न यत द त व य करणक र भ र च ऄभ य स च ल च ठ वत त. त य त नच ऄभ य सक च य मन त ऄन क प रश न शनम षण ह त त. पण र जच य भ उगद त त य क च य शनरसन ल व ळ नसत. मग म ल न श कव यच य स प य ग ष ट स द ध ऄवघड व ट ल गत त. त च व य करण च क ट ळ म ल मध य पररवर ततत ह त. खर तर ल य प तळ वर ज व य करण श कव यच अह त तस प र थशमक, ढ बळ अशण स प अह. 5व प स न 10पय त क ठल य ह वग षल मर ठ श कवत ऄस ल तर 5व प स नच शमक प स तक घ उन प ठ ख ल ल व य करण भ ग च म न व चन अशण त य वर शवच र कर त ग ल त तर मशहन भर त त मच छ न तय र ह इल अशण 5व त 10व क णत य ह वग षत अत मशव स न अशण रस ळपण व य करण श कव क ल.व चन-मनन न अत मशव स अणण तस ऄवघड न ह. पण अकर षकत, रस ळपण अणणय स ठ थ ड ख स प रयत न कर यल हव त. अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव ५
अज व य करण च सवष भ ग प ठ ख ल क रदल अह.पण त त वढ च श कव यच ककव त य वरच त वढ च प रश न स डव न घ य यच ह य ग य न ह ; प र स तर ऄशजब त न ह.व य करण च य कल पन स पष ट ह णय स ठ ऄन क न क ईद हरण च गरज ऄसत. त य च ख प सर व द य यल हव. त च त य च व र व र ईजळण द य यल हव. य स ठ क ह व गळ त स व पर यल ल गत त ऄस न ह. मर ठ च य प रत य क त स तल पशहल 5/7शमशनट व य करण च य सर व ल द त य त ल. ख ळ च य म द न वर Warming up च ज महत व त च य 5/7शमशनट च य क म च मर ठ च य त स स ठ अह. अपल य सव त य जकत ऄस ल तर य थ ड य क ळ तच आकड शतकड भटकण र म ल च मन मर ठ शवर य एकरस ह उन प ढच 30शमशनट नक क छ न क रण ल गत ल. य पशहल य 5/7शमशनट स ठ शवशवध प रक र च व य करण वर अध ररत स शघक ख ळ अपण वग षत घ उ कत. ईद हरण थष- ब द च य भ ड य पट पट एक म ग म ग एक स म न य न म स ग. त च न व परत स ग ल त अउट-ज ऄडखळ ल त अउट. च क च स ग ल त ह अउट. क ण वट र हत त प ह य. ल ह य र टल य प रम ण भर भर ब द ईच च रल ग ल प शहज त. ऄ ह भ ड य ब द च य अठ ज त वर अध ररत 5त 10व क ठल य ह वग षत ख ळत य णय स रख अह त. न म च सवष प रक र श कव न झ ल य वर- ओळ न स म न यन म- मग शव र न म-व भ वव चक न म स गत र ह. ख ळ च शनयम त च. त न शमशनट क रदल अह त.ज स त त ज स त प वल लग / वलग ब द च य ज ड य शलह -(सव षत ज स त शलशहण र य च य ज ड य व च न घ य. कम ज ड य शलशहण र य न न शलशहल ल य ज ड य शलह यल ल व.)ऄस च ऄन कवचन/ एकवचन,शवर द ध थ ब द/सम नऄथ ब द, ऄथषद ष य जवळच ब द, शव र ण/शव ष य ज ड य, ब दस ध, ईप म य ईपम न ज ड य, सम स व स म शसक ब द य च य ज ड य य प रक र न ऄन क ख ळ घ त य त ल. अज द वळ त ग ल - य व क य त ज स त त ज स त ब द च भर घ ल न ऄथषप णष म ठ य त म ठ व क य तय र कर. (8व, 9व मध य भर घ तल ल य ब द च य ज त ह शवच रत य त ल.) र ज न शनब ध शलशहल.-व क य च क ळ ओळख न ईरल ल य सवष क ळ त ह व क य प न ह शलह. क ळ च न वह ज र शलह. पटकन शलह - 1) (प थक करण स ठ व क य द उन) : वह त प थक करण कर. 2) ऄल क र च लक षण, ईद हरण द य. :(क णत ह एक-अध म ल च प सत -मग श क षक न स शगतल ल ) 3) क णत ह व त त शलह : (न तर श क षक न स शगतल ल ) 4) व क प रच र च ऄथष शलह न व क य त ईपय ग कर. 5) ज स त त ज स त क वलव क य शलह. 6) शमश र व क य शलह. 7) स य क त व क य शलह. 8) य व क य च शमश र/क वल/स य क त व क य कर. 9) द धल खन स ठ सतत च क ह ण र 5 ब द शलह यल स ग व -तप स व. 10) प स तक त ल र क त द नच ओळ च द धल खन घ ल व.प म क स ग न तप स यल स ग व. 11) य व क य च व य करण च लव न पटकन वह त शलह. अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव ६
वग षच द न ओळ च द न भ ग कर न एकम क ल व य करणशवर यक 3त 5 प रश न शवच र यल स ग व त. शबनच क गट ल ब सक द य व. ऄ प रक र सम स, स ध, प रय ग, शवभक त, क रक थष, ब द च य ज त -ईपज त वग र वर द न गट च स पध ष घ त य इल. ओळख -य व क य च ऄल क र ओळख / व त त/ ब द च य ज त वग र ओळख. प स तक तल क णत ह प न ईघड. एक पररच छ द पटकन व च. त य तल एख द व क य न बघत जस च य तस शलह न क ढ. व य करण च ऄध य पक र जक करणय स ठ ऄन क ग ष ट करत य त त.त य प क क ह ख ळ च अपण पररचय कर न घ तल. ऄ स रख र ज एख द ख ळ मर ठ च य त स ल पशहल 5/7 शमशनट घ तल तर व य करण च ग ड शनम षण ह णय स मदत ह इल.श व य प ढच य व ळ त ल मर ठ च य ऄध य पन कड म ल च गल लक ष द त ल.ह ख ळ ख ळणय च सवय एकद म ल न ल गल क त मच य वग षवर य णय च त व ट प हत ल व त मच छ न स व गत ह इल. पण ऄस व त वरण शनम षण ह णय स ठ ऄध य पक च स वत:च पण त वढ च तय र झ ल ल हव. त य स ठ क ह ग ष ट लक ष त ठ व यल हव य त. 1)ज य क रदव ज ख ळ घ य यच त य च ऄन क ईद हरण अपल य जवळ हव त. म ल च य ज ञ न त त य त न भर पड यल हव. 2)श क षक च वगषशनय ण ईत तम हव. व ळ च मय षद क ट क रपण प ळ यल हव. 3)श क षक स वत: ख ळ मध य समरस झ ल प शहज. प रत य क शवद य थ क य स गत, क य शलशहत य कड प णष लक ष हव. एकह च क च ब द ककव कल पन च क न बर बर म हणत क म नय. 4)अपण घ त ऄसल ल ख ळ वग षत श कशवल ल य ककव श कवत ऄसल ल य व य करण घटक वरच अध ररत ऄस व. 5)एक च घटक वर ऄन क व ळ ख ळ घ तल तर हरकत न ह. ककबह न घ य व च. र क त त य त दर क रदव न व न य अणणय च प रयत न कर व. त य च घटक वर कध स शघक, कध द न गट त,कध ज ड ज ड त ख ळ घ त य त ल. अत च य ल ख त Warming up म हण न क णत य ख ळ च ईपय ग करत य इल त य च शवच र क ल अह. त म ह ल ह ऄस ऄन क ख ळ स चत ल त प रश क षक ल कळवल त तर आतर न ईपय क त ठर व त म हण न प रशसद ध करत य त ल. य श व य व य करण च ऄध य पन र जक करणय च अणख क ह ईप य, स धन, प रकल प-य च शवच र प न ह क व ह तर कर. अपल य ल व य करण च य ऄध य पन शवर य य ण र य क ककव ऄडचण प र श क षककड जर र कळव व य. अपण सगळ शमळ न त य च शवच र कर. स. शवद य शव न थ ब पट 1137/8, र ध ग ववद, म ड ल क लन, प ण 411016 (प रश क षक वर ष ४ ऄ क ३ मध न ) अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव ७
शवद य थ सक षम, तर स रक ष भक कम शवद य र थय च य स रक ष च य द ष ट न ळ स ब शधत प य भ त स रचन, व यवस थ शनद र ऄस यल हव य तच; त य आतक च महत त व च ऄसत त शवद य र थय न सवष ऄथ षन सक षम बनशवण. न कत य च क ह ळ मध य घडल ल य ऄन शचत प रक र म ळ शवद य र थय च य स रशक षतत च प रश न सम र अल अह. र यन आ टरन नल स क ल, य क रदल ल त ल ळ त घडल ल य शवद य र थय षच य ख न च य घटन न तर प लक न ळ व यवस थ पन वर खटल द ख ल द खल क ल अह. य प श वषभ म वर ळ मध ल सवषच प रक रच य स रक ष स ब ध ज चच ष ह त अह, त गरज च ऄसल तर ईप य स चशवत न म ळ क षशणक ईक रद दष ट न ब ध प चशवण ऱ य स चन अपण कर त न ह न, य च ह शवच र क ल प शहज. य द न ह ग ष ट च समत ल स ध यल हव. शवद य र तथस रक ष च य स दभ षत च र घटक महत त व च. घर, व हत क, ळ अशण सम ज. म ल च य स रशक षतत च स रव त घर प स नच ह त. ब लमन च घर त य ग य त य प रक र स ग पन क ल य श व य शवद य र थय षच अत मशव स व ढत न ह. घर त ल स स क र म ळ व ढल ल य अत मबल वरच शवद य थ सम ज त ल ऄशनष ट प रस ग न स म र ज त ऄसत. घर तल य म कळ य स व द च च गल ईपय ग ह त. त य स ठ प लक च प रब धन महत त व च. त य स ठ प लक स ठ ब लम नस च छ ट -छ ट वगष य ज यल हव त. पण क ह व ळ म ल घर त लच वहस च र ल बळ पडल ल क रदसत त. ऄ म ल सम ज त ल वहस च र ल शवर ध क करण र? प श च त त य द त ऄ शवद य र थय स ठ ऄन क मदत-क द र अह त व त य च मदत घ णय स ब ध च ज ग त ळ मध न क ल ज त. हल ल घर त ळ ऄ शवद य थ व हत क करणय स ठ स क लबसच व यवस थ क ल ल ऄसत. य मध ल शवद य र थय च य स रशक षतत स ठ क ल ल शनयम च गल च अह त.पण त प र म ख य न प रशतब धक अह त. त ज ञ न आतक प ढ ग ल ल ऄसत न घटन घडत न च मदत शमळ व म हण न स चक-घ ट (ऍलटष ऄल मष) ऄथव प शलस न स द प ठशवणय च य ण बसशवत य ण क य अह. शवद य थ व हत क करणय स ठ स क लबसच ऄथव ररक ष च त द र स त ऄस, ऄथव व हत क शनयम च प लन शनकर प रम ण ह त क न ह ह प हणय स ठ तप सय ण म ऄशधक सक षम हव. आम रत त ल रचन म ळ ह ण ऱ य ऄपघ त प स न त म नव द र पय त सवषच ब बत त दक षत घ य यल हव. ई च आम रत त स रक ष कठड ऄसण, शखडक य न स रक ष ज ळ य बसशवण, द नप क ष ऄशधक मजल ऄसल य स अडव स रक षक ज ळ बसशवण गरज च अह. शवज च य त र व ज ड स रशक षतर त य बसशवल ग ल प शहज त. महत त व च य रठक ण ऄश मन च स धन बसव शवत. 'स म क शडक ट टर'च ह ईपय ग ह त. ऄल कडच य क ळ त नव य न स र झ ल ल समस य म हणज स यबर स रक ष. ळ त ल स गणक न ऄ रटव ह यरस बर बरच, र यरव ल स बसव न घ ण गरज च ऄसत. शवद य र थय न स म शजक म ध यम च व पर ळ च य स गणक वर न कर द ण क यत ट ळ व. ऄध य पक न य वर व यशक तगत लक ष ठ वण क य नसल य न य त न ऄन क नक त य ग ष ट घडणय च क यत ऄसत. ड गण वर ल व प रय ग ळ त ल स रक ष ह अणख एक क ळज च ब ब. ख ळ च न द ण ऄथव प रय ग कर न द ण, ह त य वरच ईप य न ह. त य न श क षण वरच पररण म ह इल. प रय ग ळ त ल स रक ष -शनयम च ओळख शवद य र थय न कर न द य यल हव. स रक ष -शनयम च ज च शनम षण झ ल य स श क षकह ऄन वश यक स वध भ शमक घ उन क ह ग ष ट ट ळ ल गत ल. म हण न प लक न ह त रतम य ठ व यल हव. www.erc-pune.org ८
क ह व ळ क ण च च क नसत न ह ऄपघ त ह त त. मध य तर एक ळ त ल वग षत द न त स च य मधल य व ळ त म र म र झ ल व शवद य र थय षच ड क अपट न द ख पत झ ल. प लक न ळ प र सन ल जब बद र धरल. खर तर य प रस ग ळ त ल क णत य ह व यक त च शव र च क नव हत. प लक न ळ प र सन ल सतत ध र वर धरल, तर श क षक क णत च ध क पत कर यल तय र ह ण र न ह त. ऄस च अणख एक प रस ग म हणज घ ड स व र श कत ऄसत न घ ड ईधळल व शवद य थ त य वर न पडल. द ख पत झ ल. य प रस ग क ण ल च क म न यच? प रश क षक ल, शवद य र थय षल क घ ड य ल? ऄ व ळ श क षक वर क रव इ करणय त अल य स प ढ ल व ळ क णत च श क षक प रश क षण द णय स तय र ह ण र न ह. प लक व श क षक न एकम क च य भ शमक त ज उन शवच र कर यल हव. शवद य र थय न एकम क न एकय न ऄथव गट न स द ण, द द शगर करण ह ह एक व र व र ज णवण र समस य. पण य ग ष ट श क ष प क ष सम पद न न च स ट कत त. त य स ठ ळ त सम पद क शनय क त क ल ल हव. सव त महत त व च म हणज ळ त ल व त वरण म कळ हव. शवद य र थय षल समस य दडव न न ठ वत म कळ पण न ब लत य इल ऄ ज ग हव. त य न प ष कळ समस य कम ह त त. त य स ठ श क षक-शवद य र थय च न त सहज व म कळ ऄस यल हव. त रप ट च व यवस थ ह क ह प रम ण त शवद य र थय न म कळ पण न व यक त व ह वय स मदत करत. म ळ त शवद य र थय षल च सक षम बनशवण ह च स रक ष च सव त महत त व च ईप य. लस करण करण ह र ग न ह णय स ठ जस ख च म गष अह ; तस च य ब बत तह अह. त य स ठ त य च सव ग ण प रश क षण कर व. प रय ग ळ त ल स रक ष -शनयम च ओळख, ऄन ळख व यक त बर बर न ज ण, ऄन ळख व यक त कड न क ह ह न स व क रण, च क च स प ष ओळखण, स कट ओळखण, स कटसमय मदत म गण व व ळप रस ग मदत द ण आत य द ग ष ट च प रश क षण ऄगद 'प र थशमक'च य टप प य प स न द य व. क रण त श क व यवस थ क रकत ह च गल य क ल य, तर त य प रत य क व ळ मदत ल य त लच ऄस न ह. ऄ व ळ शवद य र थय षच अत मशव स व प रस ग वध नच क म य त. त व ढशवणय स ठ प रस गन य स रख य स धन च व पर करत य इल. स व-स रक षण करणय स ठ ; व ळप रस ग य ग य प रक र प रशतस द द त य व य स ठ कर ट, म शष टय द धह श कव व. य न मन बल व ढत. शवद य र थय न त तड च य व ळ क ठ द रभ र कर यच ह ह स ग न ठ वल प शहज. न सर तगक अपत त च य व ळ ळ त न कस ब ह र पड यच, य स ठ त य च य र ग त त लम घ य यल हव य त. प रथम पच र च प रश क षणस द ध श क षक-कमषच र -शवद य थ य न द य यल हव. त य न ह स कटसमय कस व ग यच य च ऄवध न य त. क ह प लक अपल य प ल य ल तळह त वरच य र ड प रम ण जपत त. ऄस प लक प ल य ल क णत च क म स वत:च स वत:ल कर द त न ह. घर ब ह र ऄगद स स यट त ख ळ यल ऄथव जवळच य द क न त क ह खर द कर यल स द ध प ठवत न ह त. य ल म नस च य भ र त 'ह शलक प टर प र टटग' ऄस म हणत त. ऄ न म ल द बळ बनत त. स वत:च स वत: क णत च शनणषय घ उ कत न ह त. मग ऄ म ल स कटक ळ त ध य षन क स म र ज ण र? अपण अपल य प ल य ल ऄशतस रशक षत व त वरण च सवय तर ल वत न ह अह त न? प ल य ल सम ज त ल सवष प रक रच य व त त न स म र ज वय च अह ह लक ष त ठ व य. त य न समथष कर य. शवद य र थय च य भ वत क पण घ ल न स रक षण द णय बर बरच त य च सक षम करण कर न त कद व ढशवण ह च ऄशधक य ग य ईप य ह य. ऄ ऄथ षन च ईप यय जन प क ष लस करण महत त व च न ह क? (प रशसद ध : २३ सप ट बर २०१७, सक ळ ट ड स प दक य प न, प ण मध न स भ र) प र च यष. शमवलद न इक ज ञ न प रब शधन प र ल, सद श व प ठ, प ण ९
क ष भ ट व रगळ (आशतह स ऐवज) क ष भ ट :- क ढवल -म ळ -प ण अइ :- ऄर गशणत त out of marks अशण आशतह स त क ठ वर पण न ह?Problem क य? स न य :- ऄर ज म क ट ळव ण अह त आशतह स क ह पण अठवत न ह शलह यल, अध वग षत समजतच न ह. अइ :- समज यल क ल हव? प ठ कर यच अशण शलह यच. स न य :- त प ठ तर अपल य ल जमत न ह. समज यल ह हव न. अइ :- त समज वण र क ण? ऄस क ह स आशतह स शवर य च स व द जर ऐक यल शमळ ल तर य त स न य च क ह च च क न ह बर क. क रण प स तक तल धड, त य तल म शहत अशण त य शवर य च प रत यक ष ऄन भव य तल र रक अज म झ य ल क बर बर एकदम भन न ट पद धत न ऄन भवल. आशतह स ह म झ य अवड च शवर य न ह तर पण ७ व च क ष भ ट अह, य ण र क? ऄस श वर ज द द न शवच रल य वर र र शवच र न करत लग च ह म हणल क रण एकतर रशवव र म हणज ग ध रल स बत न त य ण र ह त अशण द सर द द च य सहल म हणज मज मस त द ग करत पण तर श स त श कवण ऱ य अशण भ र क ह तर व गळ द ण ऱ य ऄसत त ह अध च ऄन भव ह त. तर ऄस करत क लच य घरच य गणपत च शवसजषन, प रथम लघ ट च स ग त सभ, प ह ण ऄ घ इ गडबड त अजच क रदवस ईज डल. ग ध रच (म झ ल क) सक ळप स न स र क ठ ज यच, क य कर यच, क य बघण र? म एकच म ह त न ह, बघ ग ल य वर ऄस म हणत, र शहल. रशवव र २६ ऑगस ट१७ : सक ळ ९.४५ मन हर सभ ग ह च य दरव ज प प ह चल. बऱ य प क म ल जमल ह त. सगळ म ल अल क य स ठ हज र झ ल. क ह जण य ण ब क ह त म हण न थ ड व ळ ग ल. स ध रण १०.१० च य दरम य न सहल स र झ ल. बस म ल शवर द ध म ल ऄ घ र ण न द मद मल य. बसमध य ४९ म ल, श वर जद द, म अशण त न आशतह सप र म म हणज ग वड सर, ऄशनल द ध ण अशण रघ र ज एर ड ऄस ह त. त थवड ग व त ल व रगळ च र ट प स तक त अह. त ज त न च य व ट वरच अह ऄस म हणल य वर सव त अध त बशघतल. ग मत म हणज त एक गणपत म डळच य म डप म ग ह त. तर पण म ल न बघणय च अन द घ तल.शतथ ग वड सर व ऄशनल सर य न व रगळ म हणज क य त थ डक य त स ग न प ढ क ठ ज ण र य शवर य स शगतल. व रगळ : प व ऄन क ग ष ट म ळ व र मरण य यच त य च अठवण म हण न ज य श ल क रल य ज त त व ग व त बघ यल शमळत त त य म हणज व रगळ. अपण ऄ व गव गळ य व रगळ ईत खनन मध य स पडल य अह त त य क ढवल य प ड जवळ ल ग व त ज ण र अह त. प न ह एकद गडबड, ग धळ,मज मस त करत अशण चटर र टर ख उ एकम क न व ट न ख त प रव स स र झ ल.स ध रण ११.१५ च य स म र स आशच छत स थळ प हचल.न हम च य पद धत प रम ण ज त य तल ऄभ य सक अह त त य न म शहत स ग व (अपण ग इड घ त नव य ज ग तस ) क झ ल क ष भ ट ऄस कस ह ण र? मग त श वर जद द च म हण न व गळ शनय जन कस ह ण र? अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव १०
तर द द न म ल न ४ प रश न क रदल अशण ल वल क म ल. प रश न: १) क य क य क रल अह? २) सम न क य अह? ३) वग करण कस कर ल? ४) क णत य शव र ग ष ट ज णवल य? क? खर तर म ह त शनर क षण कर कल ऄसत, पण अध च स शगतल य प रम ण आशतह स ह शव र अवड नसल ल शवर य त य म ळ र ट क ढल पण शनर क षण अशण न द करणय च जर क ट ळ च क ल पण त य त क य गम वल ह म ल च य ईत तर त न कळल. म ल च ईत तर : १) शच : य द ध,दरब र, प र ण,श ववलग, ह र घ तल ल ल क, ऄ त य स स क र, म णस वर ब ल ईभ, ढ ल तलव र घ उन य द ध, शवठ ठल-रख म इ, कल, व घ य द ध, नद, सण च शच, झ पल ल म णस. २) सम न ग ष ट : श ववलग, य द ध, 3-४ भ ग कल, क ठल तर द व, ३-४ भ ग त न एक ग ष ट तय र ह त मधल य भ ग त य द ध, स शघक भ वन, द सऱ य स ठ क ह करण ऱ य च अह त शवश ष ट अक र अयत ३) वग करण : अक र - लह न म ठ,ई च, शचन ह वर न प र ण ऄसल ल - नसल ल क रकत ब ज न क रल -क ह एक च तर क ह च रह शवरगळ च भ ग क रकत अह त क ह त व रगत अह तर क ह त र क त शवजय, य द ध च प र व. ४) शव र : एक वर कल, एक वर शच च न ह, न द च य प ठ वर वपड, च रह ब ज न क रल ल, ऐन व ळ ऄज न एक प रश न शवच रल, य च आशतह स म हण न क य स गत य इल. म ल च ईत तर : त य क ळ त द व द वत च प ज व ह यच, म त प ज ऄस ल, त ब द ध क ळ ऄस व, श वभक त ऄशधक, य द ध ख प व ह यच, हत य र च ध ल गल ह त ढ ल,तलव र,भ ल आ. म ल च ईत तर ऄभ य सक आशतह स प र म न च ट करण र अशण अन दह द ण र ह त. ह च त र रक धड श कण अशण ऄन भवण य तल. एकदम पद य च य ओळ अठवल य, आशतह स ज ञ त ऄस यष य थल यज ञ सवषप रथम य थ च तल द स तव प रथम क रदल य आथ न अह त ऄग र सर वहद र ष ट र वहद स स क त ऄस स वर शनन दत क ह म ल न शच च य च भ र त न समजल, व गळ स ग व ककव श कव व ल गल न ह. घड य ळ त १ व जल ऄस व. त मच शनर क षण ख प छ न, ऄशभन दन! अत ऄशनल सर थ ड भर घ लत ल ऄस म हण न श वर ज द द न म ल न त य च य कड स प तष क ल व स वत ह त य च य कड न समज न घ णय स ठ तय र झ ल. म ल च वह प न न स गत तय र ह त (मल एकदम म झ य ळ च क रदवस अठवल, श क षक स ग यच ज य न प स तक अणल न ह त य न वग षब ह र ज ऄस म हणल य वर अणल ल प स तक लपव न म ल ब ह र ज यच.क रण त पद धत य स रख छ न नव हत न.) मग ऄशनल सर न अपल य ऄभ य स च भ ड र म ल स ठ ख ल क ल. अपण ज य ग व त अत अह त त य च न व क ढवल, त ल क म ळ, शजल ह प ण. श व ज च र सरद र स भ ज क वज क ढ ळकर ज य न ऄर जलख न च श र क पल त य च ह जन मग व. य थ जवळ क ल सगड, क र इगड, भ दसक ड ल ण ऄ ऄज न ऐशतह शसक रठक ण अह त. पण अपल अजच शवर य अह व रगळ. ११
व रगळ म हणज क य त अपण समज न घ तल. अत सगळ य त अध स ग जर ह क ह भ ग त अह तर व रगळ क व च ल? म ल :- अध वरच भ ग द वप ज, य द ध अशण न तर व रमरण. ऄशनल द द :- शनर क षण म हण न हरकत न ह पण त य म ग ल स थ पत य समज न घ तल य स व रगळ ह ख ल न वर व च यच. अध ज य म ळ व रमरण अल त य च शच. मग सन म न म हण न ऄप सर न त य करत न,स व करत न, शवशवध असन द उन शच क त. वटच द वत सह म हणज स वगषप र प त. ह शच ण 3-४ व त य प क ष ह ऄशधक भ ग त. पर म ज वढ म ठ शततक भ ग ऄशधक अशण सगळ य त वर कल त य वर न व र च ह द द,प थ व अर तथक शस थत समजत. कल वर ल शच घ मट, हत त, स यष, च द र, कमळ, म र, र जह स, कम डल, ग य-व सर (र ज -प रज ), करवपड(म क ष), मशहर स रमर ददन,गणपत (ग णपत य), म क ट(व ष णवप थ ), ह त (सत श ळ ) व रगळ प रक र : प रम ख २ १) अयत क त व रगळ : र क त सम र न ककव ३ब ज न क रल ल २) स त भ व रगळ : च रह ब ज न क रल ल ईपप रक र : ज य म ळ व रगत शमळ ल त य न स र वग करण. १.व रबळ व रगळ : ह ज व र र ज य द ध त वजक व म हण न स वत स वत च य ह त न श रच छ द कर न घ त त य च. २.ग वधषन/ग धन व रगळ : य दव क ळ त ग धन ह च श र धन ह त मग त य च प र ण व द सऱ य ग व कड न रक षण करत न अल ल व रमरण. ३.प व रगळ : ग व वर झ ल ल व घ, र नगव आ प च हल ल परतवत न अल ल व रमरण. ४.द व द व व रगळ : द न ग व त ल त ल यबळ व र च य द ध/ क स त य त अल ल व रमरण ५.ड ल व रगळ : ल शवध त झ ल ल हल ल, शवघ न द र करत न अल ल व रमरण. ६.ग वबल परच य द ध : एक व र ऄन क लढत न अल ल व रमरण. ७.ऄ दल/गजदल व रगळ : म ठ य य द ध त अल ल व रमरण. ८.च यष व रगळ : च र च हल ल परतवत न अल ल व रमरण. य त च र कड तलव र तर त लढण र स म न य ऄसल य न त य च य कड क ठ ऄस शच क रल ल ऄसत. ९.स ध /स त व रगळ : र क षस च हल ल परतवत न स ध न अल ल व रमरण. १०.स र व रगळ : ऄन क व द य ऄसत त. एख द य कल क र च व रमरण. ११. त ब त व रगळ : शव र स म त ऄसल ल य. ह सगळ स गत ऄसत न ऄशनलसर त य व रगळ, त ओळखणय च शच, ख ण द खवत ह त. सगळ द खव न झ ल य वर त य न य व रगळ च आशतह स समज न घ णय स ठ क य ईपय ग ह त त स शगतल. अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव १२
व रगळ च आशतह स ऄभ य स त ल स थ न. : क ळ समज न घ णय स ठ शच वर न, व भ र वर न दगड च य प रक रवर न, त य क ळ त ल स थ पत य समजणय स ठ,कल शच प रक र वर न क य अशण क ण शवर य घडल त समजत. व रगळ च आशतह सस धन म हण न कस व पर ह त? य स ठ म ल न प ढ ल प रक रच य न द ऄसण र प क भरणय स क रदल. एक शवश ष ट व रगळ च शनवड, शतच ई च, अक र, ल ब, र द,शतच अध च न व, अत च न व, स पडल य च रठक ण,ऄक ष, र ख,स ध रण क लख ड,ऐशतह शसक स ब ध, शनर क षण,त य च प रक र,व श ष य, सद य शस थत,न कस न, आ. ऄस व रगळ ह ७व च य आशतह स च य प स तक तल कद शचत ख प छ ट स भ ग ज य ल म क स ठ तर ५-१० प क ष तर ज स त महत त व नस लह पण त अज म ल न ऄस ऄन भवल (म ह शवद य थ च) क ज य च व चन न ह, प ठ तर न ह तर क ण ल ह झ प त न ईठव न य तल क ह ह शवच रल तर ९०% नक क स गत य इल. ऄस आशतह स श क यल शमळ ल तर ज य स व द न स र व त झ ल त क ण ल ह ऐक यल शमळण र न ह. गशणत, स स क तप रम ण ह ह out of व ल शवर य नक क ह इल. अशण कद शचत क ण तर म क च य रस स ख चमध य न ऄडकत आशतह स ऄभ य सक व स धक झ ल अशण ह प र रण ऄ सहल त न शमळ ल ऄस म हण ल तर र र अश चयषह व टण र न ह. म हण नच ऄ ऄभ य स-सहल च अय जन ह त र ह अशण त य च ऄन भव घ त य व ह च सक रदच छ! व र ल ड गव कर (ऄशभग ध ल ) प लक प रशतशनध नवनगर शवद य लय, शनगड. अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव १३
शवर य :- आशतह स प रश न १ :- क रदल ल पय षय शनवड न ग ळल ल य ज ग भर. (ड ल व रगळ,स त भ व रगळ, धन ष य व रगळ, स र व रगळ, अयत क त व रगळ ) १) र क त सम र न क रल ल य व रगळ ल... म हणत त. २) च रह ब ज न क रल ल य व रगळ ल... म हणत त. ३)... मध य व द य च शच ऄसत त त कल क र स अल ल व रमरण ऄसत. ४)... म हणज ल शवध त झ ल ल हल ल, शवघ न द र करत न अल ल व रमरण ऄसल ल व रगळ. ५) य द ध य च य ह त त धन ष य ऄसल य स... व रगळ म हणत त. प रश न २ :-प र ण क ळ त ल वस त स पडल य स शतच म शहत धत न अवश यक ग ष ट च य य ग य ज ड य ज ळव. १) रठक ण २) आशतह स स धन ३) ल खन ४) सद य शस थत ५) म लक हक क प रश न ३ :- प णष व क य त ईत तर शलह. १) आशतह स म हणज क य? २) आशतह स च स धन म हणज क य?त य च प रक र क रकत व क णत? ३) भ शतक स धन च ईद हरण दय. ४) व रगळ म हणज क य? प रम ख प रक र क रकत व क णत? ५) व रगळ च क णत ह च र ईपप रक र स ग न एक च स पष ट करण द य. प रश न ४ :- क रदल ल य व रगळ च य शच वर न म शहत शलह. त य वर ल शच, शतच प रक र, ईपप रक र, सद यशस थत. अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव १४
वर ष ४ : ल ख स च ऄन. ल ख च न व ल खक ऄ क १ - ऑक ट बर २०१६ र ष ट र य स र - ऄश न - क र ततक क १९३८ १ भशगन शनव क रदत च कल शवच र (भ ग २) अक रदत ज गळ कर- हड कर, तपस य, शसव ह ल ल इन स, न गप र. e-mail : adjos28@gmail.com २ समथ च च पद व व यशक तमत व शवक स म द ल प ठक, ४७०, शनव र प ठ, ग र दत त सहव स, आ-५३-५४, प ण -३० ३ " त व शवज ञ नम य sस शवज ञ न प रद षन नशचक त शनत स र, ज ञ न प रब शधन,प ण ३०, स पक न - ९४०४२२५३७८ ४ त सप त ह स. त क ळकर, ऄल र ह यस क ल, ऄल र त. शचपळ ण शज. रत न शगर ऄ क २ - न व ह बर २०१६ र ष ट र य स र क र ततक - ऄग रह यण क १९३८ १ न टक श कत न... भ रव प र दर, २६-पवषत प यथ,प ण ९ २ ऄस म न य म ल ड. स जल व टव, अक च कस, प रज ञ म नस स शधक, ज ञ न प रब शधन प ण ३० ३ च क र स डल क नव य कल पन स चत त क. म. ग. (ब ब ) पटवधषन, 'प रश क षक' वर ष २ ऄ क ३ प नम षक रद रत ऄ क ३ - शडस बर २०१६ १ प रब धन च 'ऄक षर' ग ण प र. लज द म ख ऄ क ४- ज न व र २०१७ क म र स शहत य त न मन ष यघडण कड -एक ऄशभनव चळवळ व च.ऄनघ लवळ कर, प रज ञ म नस स शधक,ज ञ न प रब शधन प ण ३० अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव १५
ऄ क ५ -र ब र व र २०१७ १ स ट ट त ल भटक त प र त क रदव कर र ष ट र य स र, म घ-र ल ग न क १९३८ २ शनवडण क च ऄध य पन त व पर श र.शमवलद वचदरकर मह त म ग ध शवद य लय,ब द र, म बइ ३ ईमलत य वय ज ळव न घ त न (ल शगकत श क षण च ईप म) शव ख व लणकर, सदस य,स व क रदन गट,ज ञ न प रब शधन, प ण ऄ क ६ - म चष २०१७ १ शच कल ऄशभव यक त प र.च र त प र शणक 202, P-1, Kool Homes Behind Maratha Mandir,NDA Road,Bawdhan, Pune-411021 Mobile : 9960125525 र ष ट र य स र, म घ-र ल ग न क १९३८ (charutapuranik@gmail.com) २ शच कल शवर य क ह प र.स.ध.ब पट, पत त -द व र, ड.म ह दळ 265,म गळव र प ठ, स त र -415002 शच व चन ऄ क ७ - एशप रल २०१७ १ ह मस क वलग: स न ह च 'स व' ऄध ययन च प रय ग र ष ट र य स र, म घ-र ल ग न २ ल कम न य रटळक च क १९३८ श क षणशवर यक शवच र म ध र प र दर च तन व प र त एर ड. ध यर, प ण.chetanerande@gmail.com स कलन- ड. स ज त ररसब ड-ब पट. प ण. स श क, ज ञ न प रब शधन प ण. ३ गशणत क त श र.क रकरण बव ४ प स तक पररचय : न न एक श ल पक र प ण barvekh@gmail.com स स र म शनसळ (प रश क षक वर ष 6 ऄ क 2 मध न.) ऄ क ८ - म २०१७ १ कर न तर पह प र. सशवत क लकण, ज ञ न प रब शधन र ष ट र य स र व ख - ज य क १९३९ प ण,३० २ शनर क षण क ल य च शवक स प र. नशलन ग जर थ. ३ प रकल प - एक सतत च लण र प रक र य ४ प स तक पररचय : चल प रकल प कर य प ण. प र. तल क लकण, ज ञ न प रब शधन,५१०, सद श व प ठ, प ण ४११०३० शवव क प क ष, नशचक त शनत स र अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव १६
ऄ क ९ - ज न २०१७ १ इ-प रश क षक ऄ क च स च वर ष १,२,३. र ष ट र य स र व ख - ज य क १९३९ ऄ क १० - ज ल २०१७ १ श र ऄरववद घ र श क षणशवर यक शवच र व क यष:प ष प-१ प र.शव न थ ग जषर, ज ञ न प रब शधन,प ण ३० र ष ट र य स र, व ख ज य क १९३९ २ र न क ल कष च ग ष ट क रदप ल म हसकर,फ ल ट न ७ ब,ऄम तक भ स स यट,शभड ह शस पटल जवळ, र ज द र ३ Experiential Learning Day ( Sahadhyay Din ) नगर,नव प ठ, प ण -४११०३० Sou. Madhura Lunkad,Navnagar Vidyalay, Nigadi ऄ क ११ - ऑगस ट २०१७ १ श र ऄरववद घ र श क षणशवर यक शवच र व क यष:प ष प-२ प र.शव न थ ग जषर, ज ञ न प रब शधन,प ण ३० र ष ट र य स र, श र वण भ द रपद क १९३९ २ स व शवक स अशण कल रस स व द श र.पर ग गज नन लघ ट,पर र म एज य क न स स यट शचपळ ण स च शलत ऄ क १२ - सप ट बर २०१७ १ ३ Questioning Skill Experiential Learning Day Dunkirk न य आ शग ल स क ल प र ळ,शचपळ ण Shri. Nachiket Nitsure,Jnana Prabodhini,510, Sadashiv Peth,Pune : 411030 Sou. Madhura Lunkad,Navnagar Vidyalay, Nigadi र ष ट र य स र, भ द रपद ऄश न क १९३९ २ Time Line As History Learning Tool Prashant Divekar,Jnana Prabodhinni, Pune ३ Group discussion on Dunkirk film Shri. Nachiket Nitsure,Jnana Prabodhini,510, Sadashiv Peth,Pune : 411030 ४ ड ककष : एक शच पट च रसग रहण नशचक त शनत स र, ज ञ न प रब शधन,प ण ५ MONOLOGUE DEATH ३०, स पक न - ९४०४२२५३७८ Saniya Kulkarni,Jnana Prabodhini Prashala, Pune. ज ञ न प रब शधन क षशणक स धन क द र पत त : शवन यक भवन, ५१४ सद श व प ठ, प ण ४११०३०. द रभ र : २४२०७१९३, २४२०७१९४ इ म ल : erc@jnanaprabodhini.org Visit us at : www.erc-pune.org अपल य प रशतक र य prashikshak.blogspot.in वर प ठव